1. Адзначце правільнае сцвярджэнне:
Адасобленыя члены сказа –гэта...
а) члены сказа, якія выконваюць аднолькавую сінтаксічную функцыю,
звязаны паміж сабой злучальнай сувяззю;
б) члены сказа, выдзеленыя па сэнсэ і інтанацыйна;
в) даданыя члены сказа, якія абазначаюць прадмет, а’бект дзеяння ці
стан.
2. Адзначце сказы з адасобленымі членамі
а) Дыхнуў густы цёплы ветрык.
б) Дыхнуў ветрык густы цёплы..
в) На лісці мокрым ад расы зазіхацелі ранішнія прамяні.
г) Дрэмлюць зачараваныя марознай цішынёй векавыя сосны.
д) Дрэмлюць векавыя сосны зачараваныя марознай цішынёй.
3. Адзначце сказы, у якіх адасобленыя прыдаткі не выдзелены коскамі:
а) Сама дарога, стары гасцінец, была абсаджана ліпамі, клёнамі.
б) У калідоры яго сустрэла Наташа сястра.
в) На вайне Сяргей артылерыст-зянітчык праявіў мужнасць і адвагу.
г) Як урач забараняю вам начную работу.
д) Як не славіць песняй Беларусь, рэспубліку маю!
4. Адзначце сказы з адасобленымі азначэннямі:
Дасылай на [email protected]
а) Высока ў небе, гойдаючы кучаравымі шапкамі, гаманілі тонкія
сасонкі.
б) Захоплены думкамі, Максім не адразу заўважыў, што коні чамусьці
прыцішылі хаду.
в) Ён, задаволены, усміхаецца.
г) Салавей, пясняр крылаты, прыляцеў вясной дахаты.
5. Адзначце сказы з адасобленымі акалічнасцямі:
а) Ліда, як сакратар камісіі, першая села за стол.
б) Танкіст, адчыніўшы люк, першы сеў у машыну
в) Раз – пораз стукалі, падаючы, спілаваныя дрэвы
г) Нізкае неба, засланае шэраю смугою, кожную хвіліну гатова было
пырснуць халодным дажджом.
6. Адзначце сказы з адасобленымі азначэннямі:
а) Уся сям’я, уключаючы дванаццацігадовага Мішу, сядзела за сталом.
б) У нядзелю, а дзесятай гадзіне, мы пойдзем сустракаць майго тату.
в) Цецярук, сарваўшыся з галіны, залопаў крыламі.
г) Вузкая дарожка, паросшая высокай мятліцай, вяла праз лес.
д) З поўначы ішоў вецер, халодны, сіверны.
7. Адзначце сказы, у якіх правільна выдзелены адасобленыя члены:
а) Сакратар надзеў акуляры і гледзячы на карту, усміхнуўся.
б) Ён, рукі скалаўшы, сядзець не будзе.
в) Дыхнуў густы, цёплы ветрык.
г) Вецер, рэзкі і пявучы, часта свішча за акном.
д) Пад’ехаўшы да школы, Лабановіч выскачыў з драбінак і ўзышоў на
ганак.
8. Адзначце сказы, якія пабудаваны няправільна:
а) Назбіраныя грыбы за дзень турысты падсмажылі на вячэру.
б) Даручанае класу заданне настаўнікам мы выканалі ахвотна.
в) Ля дарожкі раслі кветкі пасыпанай жоўтым пясочкам.
г) Партызаны адпачывалі на паляне, акружанай з усіх бакоў сцяною
лесу.
Туляга - адна з асноўных дзеючых асоб п'есы. Увесь знешні выгляд Тулягі цалкам адпавядае яго прозвішчу. Ён нейкі нязграбны, няспрытны, нібы сапраўды туляецца з аднаго месца на другое. Аднойчы, калі Туляга ішоў у інстытут, нейкі чалавек заўважыў яго падобнасць да дзянікінскага палкоўніка. А паколькі Туляга і сапраўды некалі жыў у тым горадзе, назва якога прагучала ў вуснах незнаёмца, то бедалагу гэта насцярожыла і вельмі напужала. Ён расказаў пра гэты выпадак у інстытуце. Пачуўшы пра гэта, Зёлкін - яшчэ адзін супрацоўнік гэтай навуковай установы і ўсім вядомы выдумшчык і пляткар - перайначыў яго расказ так, што выходзіла, быццам Туляга на самой справе дзянікінскі афіцэр і вельмі баіцца цяпер гэтага.
У той час дырэктар інстытута Гарлахвацкі пад пагрозай выдачы "дзянікінца" НКУС прымушае Тулягу напісаць за яго навуковую працу і паставіць пад ёй прозвішча Гарлахвацкага. Такі адкрыты шантаж узнімае хвалю незадаволенасці ў Тулягі, сумленнага навукоўца. Ён і раней адчуваў сваё становішча вучонага-парабка, але не хапала смеласці, каб пазбавіцца ад гэтага.
Апошняй кропляй стала здарэнне з Зіначкай Зёлкінай, калі Гарлахвацкі, баючыся жончынага гневу, выкліканага яго "шашнямі" з Зіначкай, павярнуў усё так, што атрымалася, быццам з Зінай у кабінеце быў не ён, а Туляга. Вынесці такога сораму Туляга не мог, таму тут жа пачаў распрацоўваць план, як адпомсціць ненавіснаму невуку і кар'ерысту. Ён раіцца, дзеліцца сваімі думкамі з супрацоўнікамі інстытута, шукае іх падтрымкі і дапамогі. Гэта дапамагае яму з цягам часу пераадолець страх. Заставалася толькі пераступіць апошнюю прыступку - выкрыць лжэвучонага, які да таго ж яшчэ і дырэктар навуковай установы.
У гэтай цяжкай справе Тулягу дапамаглі Чарнавус, Вера і Левановіч. Яны спакойна яго выслухалі, паспачувалі і паабяцалі падтрымку. Да моманту зачытвання "навуковай працы" Туляга ўжо вызваліўся ад страху і быў рашуча настроены паведаміць усім супрацоўнікам праўду.
Пасля таго, як Гарлахвацкі зачытаў напісаную Тулягам працу, усім стала зразумела, што ўяўляе сабою гэты чалавек як вучоны. У дакладзе сустракаліся такія дэталі, што ўзнікала пытанне, хто на самой справе больш "карысны выкапень" - Гарлахвацкі ці тая жывёліна, пра якую гаварылася ў дакладзе.
Заканчваецца камедыя трыўмфам Тулягі. А Гарлахвацкага забіраюць у НКУС па справе здрадніцтва.
У кантрасце паміж пачаткам і канцом твора і хаваецца сэнс яго назвы. Спачатку смяяўся Гарлахвацкі, паціраючы рукі ад радасці, што, дзякуючы страху Тулягі, зможа ў хуткім часе абараніць дысертацыю і закрыць рот тым, хто падазрае яго ў лжэвучонасці і не давярае яму. У канцы смяецца Туляга, задаволены тым, што хапіла-такі смеласці і рашучасці перамагчы страх і выкрыць ярага кар'ерыста і невука.
Сэнс назвы твора "Хто смяецца апошнім" у тым, што нельга лічыць куранят па вясне, таму што яшчэ не раз выйдзе на паляванне ліса. І, як сцвярджае народная мудрасць, той смяецца добра, хто смяецца апошнім.