199. Спішыце сказы, раскрываючы дужкі. Пракаменціруйце паста ноўку знакаў прыпынку пры зваротку. 1. Не забывай ніколі (дружа) сваю зямлю, свой родны край (В. Вярба). 2. Во якая (браце) гісторыя (В. Быкаў). 3. «Ну (хлопча) я да цябе падысці баюся», адказвае Баба Яга (Беларуская народная казка). 4. «Што з табой (дзеду )?» – кінуўся да яго Міколка (М. Лынькоў). 89
Мастацкі стыль абслугоўвае духоўную сферу жыцця грамадства. Гэтастыль мастацкіх твораў розных жанраў: апавяданняў, аповесцей, раманаў, вершаў, паэм, п'есі інш.
У сістэме функцыянальных стыляў мастацкі займае асобае месца. Яго, у адрозненне ад іншых стыляў, немагчыма суаднесці з пэўнай разнавіднасцю літаратурнай мовы. У межах мастацкага стылю могуць узаемадзейнічаць у большай ці меншай ступені элементы ці нават цэлыя фрагменты розных функцыянальных стыляў. Аднак гэта не «змешванне» стыляў, таму што ўжыванне моўных сродкаў у мастацкім тэксце абумоўлена задумай аўтара і зместам твора, г. зн. стылістычна абгрунтавана.
Асноўнай формай рэалізацыі мастацкага стылю з"яўляецца пісьмовае маўленне. Але праяўляецца ён і ў вуснай форме. Драматургія, напрыклад, цалкам разлічана на вуснае выказванне.
Галоўная асаблівасць стылю мастацкай літаратуры — адзінства, узаемадзеянне камунікатыўнай і эстэтычнай функцый. У мове мастацкага твора слова не толькі перадае пэўны змест, але і, з'яўляючыся сродкам фарміравання мастацкіх вобразаў, уздзейнічае на думкі і пачуцці чытача, робіць яго як бы саўдзельнікам тых падзей, пра якія расказвае аўтар.
Мова мастацкай літаратуры мае дзве разнавіднасці — празаічнае маўленне і паэтычнае маўленне.
Проза — гэта свабоднае, натуральна арганізаванае маўленне чалавека. Яно характэрна ў асноўным для эпічных і драматычных твораў: рамана, аповесці, апавядання, драмы, камедыі і інш. Галоўная асаблівасць паэтычнага маўлення — яго асобая рытмічная арганізацыя. Сярод гукавых паўтораў найбольш выдзяляецца рыфма. Рыфма ўплывае на музычнае гучанне верша.
Мове мастацкай літаратуры ўласцівы эмацыянальнасць, экспрэсіўнасць, вобразнасць. Гэтыя якасці дасягаюцца шырокім выкарыстаннем вобразна-выяўленчых сродкаў, сінонімаў, розных стылёвых пластоў лексікі.
Мове мастацкай літаратуры ўласціва стылістычная незамкнутасць, здольнасць убіраць у сябе розныя лексічныя, марфалагічныя, сінтаксічныя сродкі ў адпаведнасці са спецыфікай твора. У мастацкім творы можна знайсці дыялектныя, тэрміналагічныя адзінкі, устарэлыя словы, неалагізмы, жарганізмы і нават вульгарызмы.
Пісьменнікі выкарыстоўваюць дыялектызмы як сродак характарыстыкі персанажаў, сродак стварэння мясцовага каларыту.
Спецыяльная лексіка звычайна ўводзіцца для характарыстыкі герояў, пэўнага прафесійнага асяроддзя.
У стылі мастацкай літаратуры, як ні ў якім іншым, асабліва выразна выяўляецца індывідуальнасць аўтара.
Ад рукі пісаць, маляваць - ручным .
Шчодрай рукой - не шкадуючы.
Рукой падаць да чагосьці - зусім блізка, не вельмі далёка.
Правая рука - першы памочнік, супольнік.
Браць сябе ў рукі - супакойваючыся, дабівацца поўнага самавалодання; станавіцца больш сабраным, валявым, дзейным.
Звязваць рукі - пазбаўляць магчымасці свабодна дзейнічаць.
Рукі звязаны - хто-небудзь пазбаўлены свабоды дзеянняў, магчымасці рабіць так, як хочацца.
Рукі развязаны ў кагосьці - хто-небудзь мае поўную свабоду дзеянняў.
Абедзвюма рукамі - з вялікай ахвотай, жаданнем, радасцю; вельмі моцна, з вялікай зацікаўленасцю.
Хапацца (ухапіцца) абедзвюма рукамі за што-небудзь - з вялікай ахвотай скарыстоўваць што-небудзь.
Трымацца абедзвюма рукамі за каго-небудзь - высока цаніць каго-небудзь, даражыць кім-небудзь.
Абы з рук - вельмі нядбала, без ахвоты і старання.
Адбівацца рукамі і нагамі - рашуча адмаўляцца, усімі сіламі супраціўляцца чаму-небудзь.
Атрэпваць рукі - рашуча пазбаўляцца ад каго-небудзь, чаго-небудзь; катэгарычна адмаўляцца.
Прыбіраць y свае рукі - поўнасцю падпарадкоўваць сваёй волі; самавольна завалодваць чым-небудзь, прысвойваць што-небудзь.
Браць у свае рукі - падпарадкоўваць сваёй волі каго-небудзь; прымаць на сябе кіраўніцтва; сілай авалодваць чым-небудзь.
Браць лейцы ў свае рукі - прымаць на сябе кіраванне чымсьці.
Выпускаць лейцы з сваіх рук - аслабляць кіраўніцтва, сілу ўлады над кім-небудзь.
I лейцы ў рукі - у каго-небудзь ёсць усе падставы быць кіраўніком чаго-небудзь.
I кнігі ў рукі - у кагосьці ёсць усе падставы, вялікія магчымасці зрабіць, выканаць што-небудзь.
І карты ў рукі - у каго-небудзь ёсць усе падставы, магчымасці зрабіць, выканаць штосьці; хто-небудзь найбольш падыходзіць да чагосьці (сваімі ведамі, вопытам).
Узяць ногі ў рукі - як можна хутчэй бегчы, уцякаць.
Выкручванне рук - грубы націск на каго-небудзь, каб дабіцца выгад для сябе.
Галасаваць абедзвюма рукамі - з вялікай ахвотай і поўнасцю падтрымліваць каго-небудзь, што-небудзь.
Падпісвацца абедзвюма рукамі - ахвотна і поўнасцю згаджацца.
Грэць рукі на каля чагосьці - нажывацца несумленным .
Закасаўшы рукавы працаваць, брацца за справу - не шкадуючы сіл, шчыра, старанна.
З рук у рукі - непасрэдна каму-небудзь перадаваць, здаваць, аддаваць; ад аднаго да другога, ад адных да другіх хадзіць, пераходзіць, перадаваць; у валоданне то да аднаго, то да другога напераменку.
З першых рук - непасрэдна ад уладальніка, не праз перакупшчыка купляць, набываць; непасрэдна ад сведкі, відавочніка, з самых дакладных крыніц атрымліваць інфармацыю, даведвацца, чуць.
З другіх (трэціх) рук - праз перакупшчыка, не непасрэдна ад уладальніка купляць, трапляць; праз пасрэднікаў.
З лёгкай рукі - пасля чыйго-небудзь пачынання, прыкладу.
З рукамі адарваць - з вялікай ахвотай прыдбаць, купіць; з вялікай ахвотай уладкаваць, узяць каго-небудзь.
Куку ў руку - хабар, звычайна грашовы.
Ламаць сабе рукі - прыходзіць у адчай, узрушэнне (ад вялікага гора).
Лёгкая рука ў кагосьці - хто-небудзь прыносіць шчасце, поспех, удачу.
Цяжкая рука ў кагосьці - хто-небудзь прыносіць няўдачу, няшчасце ў справе, пачынанні.
Махнуць рукой - перастаць звяртаць увагу, перастаць цікавіцца.
Рука набіта - мае вялікі вопыт, добры навык, спрактыкаванасць у чым-небудзь.
На руках насіць кагосьці - надта песціць каго-небудзь; высока цаніць, даражыць.
На руку - падыходзіць, выгадна камусьці, адпавядае яго жаданням.
На руку іграць камусьці - ускосна дапамагаць каму-небудзь сваімі паводзінамі, дзеяннямі.
Працавать не пакладаючы рук - вельмі старанна, не перастаючы.
Пад рукой - быць у чыёй-небудзь уладзе (быць); каля сябе, так блізка, што можна лёгка дастаць, выкарыстаць; недалёка, побач.
Прапанова рукі і сэрца хлопца да дзяўчыны стаць яго жонкай.
Паціраць рукі - адчуваць, перажываць вялікае задавальненне ад поспеху ў якой-небудзь справе.
Разводзіць рукамі - прыходзіць у крайняе здзіўленне, недаўменне; не ведаць, як выйсці з цяжкага становішча.
Прыкладваць руку - падпісваць які-небудзь дакумент, паперу; біць каго-небудзь; удзельнічаць у чымсьці нядобрым.
Рукі звязаны ў каго - хто-небудзь пазбаўлены свабоды дзейнічаць, магчымасці рабіць так, як хочацца.
Рукой пайсці - добра весціся, гадавацца (пра жывёлу, птушку, пчол).
Сядзець склаўшы (злажыўшы) рукі - нічога не рабіць, бяздзейнічаць.
Рукі прэч - патрабаванне не ўмешвацца ў чые-небудзь справы.
Умыванне рук - адмаўленне ад удзелу ў чым-небудзь; ўхіленне ад адказнасці.
У руку каму-небудзь - карысць каго-небудзь, так, як каму-небудзь хочацца (гаварыць); падыходзіць каму-небудзь, задавальняе каго-небудзь.
Чужымі рукамі - несамастойна, намаганнямі іншых.
Чужымі рукамі жар заграбаць - карыстацца з карыслівай мэтай вынікамі працы іншых.
Як рукой зняло - што-небудзь зусім знікла, прапала, прайшло (пра хваробу, сон, пачуцці, перажыванні).
Трымаць руку на пульсе чагосьці - быць у курсе падзей, сочачы за іх развіццём.
Сініца ў руках - што-небудзь пэўнае, канкрэтнае, супрацьпастаўленае чаму-небудзь няпэўнаму, ненадзейнаму, хоць і жаданаму.
Паклаўшы (палажыўшы) руку на сэрца - з усёй шчырасцю, адкрыта.