2)твор “раскіданае гняздо” напісаны на прыкладзе сям’і старага дзеда ануфрыя. князь радзівіл адабраў у ануфрыя родную хату і родную хямлю. янка купала данным творам апісвае сямейную трагедыю, паказвае сялянскае жыццё у часы панскай улады. таксама купала апісвае пошукі дзеда у страчанай бацькаўшчыне, чалавечай волі і роднай зямлі. сям’я зяблікаў з’яўляецца асноўнай у творы. само паходжанне прозвішча ужо кажа за сябе што сям’я зяблікаў асацыіруецца з беднасцю і абяздоленнасцю. каля пяці гадоў лявон зяблік борыцца з панам за свой кавалачак зямлі, за родную хату. зрастаецца з зямлёй чалавек, быццам бы дрэва са сваімі каранямі. і сапраўды так. калі ссекчы дрэва яно ссохне і згіне. так і чалаек ня зможа без кавлка зямлі існаваць далей.у гэтым і заключаеецца смысл твора “раскіданае гняздо”. галоўны герой не уяўляе сваё дальнейшае жыццё без той роднай да сэрца зямлі, другой маці. аднак пан высудзіў перамогу над лявонам. і лявон вырашае пакончыць сваё жыццё самагубствам. не мала важнае значэнне у творы аададзена сымону. аднак ён не адразу здейнічаў шлях да актыўнай барацьбы.ён хацеў дабіцца жыццёвай справядлівасці сваімі сіламі. яго бацька казаў яму, што ваяваць трэба у жыцці не тапаром а розумам. і сапраўды так. калі сымон страціў блізкага чалаека –бацькцу, у яго адабралі хату і зямлю, адбылася ганьба зоські, ён вырашыў для сябе, што бацькава павучанне было сапраўдным. і цяпер сымон вырашыў што ён так і будзе рабіць як вучыў бацька, а значыць, ваяваць сымон будзе розумам. годзе хлусні ў свеце, годзе ўсёй няпраўды. потым сымон ідзе на бацькашўчыну на сход. янка купала напрыкладзе сымона апісаў працэс пошукаў беларускага народу шляхоў да вызвалення, а таксама абуджэння нацыянальнай свядомасці. каб с ваімі сіламі народ здабыў зямлю і нашоў сваю волю. у жыцці і сапраўды так, сілай і кулакамі зрабіць нічога нельга. трэба мець розум і светлыя думкі і толькі тады можна знайсці адказ на любое жыццёвае пытанне і вырашыць праблему.
Драма "раскіданае гняздо" напісана я. купалам у 1913 г. на аснове фактаў з сям'і дзеда ануфрыя, у якога князь радзівіл адабраў зямлю і хату. асэнсоўваючы сямейную трагедыю як агульнанародную, я. купала паказаў у творы цяжкі шлях беларускага сялянства ў пошуках страчанай бацькаўшчыны, зямлі і волі. галоўны герой драмы — сымон, старэйшы сын зяблікаў. гэта свабодалюбівы, непакорны, моцны духам чалавек. ён здольны абараніць сваю чалавечую годнасць, заступіцца за іншых. "свайго ў крыўду не папушчу, хоць бы там свет дагары нагамі перакуліўся", — гаворыць ён. зоська і незнаёмы параўноўваюць яго з вольнай птушкай, магутным арлом: "птушкаю-арлом быць бы табе і лётаць па паднябессі, як лётае вецер гэты вольны! ". вобраз сымона пададзены ў развіцці. спачатку ён, як і яго бацька, спадзяецца на справядлівасць суда і законаў. упэўнены ў сваёй праваце, ён, калі дваровыя людзі заворваюць пасевы, з сякераю ў руках бароніць сваю зямлю. як чалавек рашучы, настойлівы і ўпарты, сымон хоча дабіцца праўды ўласнымі сіламі. на бацькавай магіле ён дае клятву "жывым не сысці з гэтага месца, з гэтага разграбленага хай б'юць, рэжуць, катуюць". на прапанову маці скарыцца, пайсці да паніча на службу сымон рашуча адказвае: " гэта, мамачка, значыць: прадаць, утапіць сябе, цябе, нас усіх у няволю ім на векі вечныя — запрасіцца ў вечнае рабства, з якога выхаду ніколі не знойдзем ні мы, ні тыя, што пасля нас рабства ў спадчыну атрымаюць". прымірыцца з панічом для сымона— гэта здрадніцтва, адступніцтва. становіцца зразумелым, чаму герой так строга асуджае зосю, якая свядома пайшла на сувязь з панічом і аддала сябе на "загубу, на глум вечны". шлях да актыўнай і дзейснай барацьбы сымон адшукаў не адразу. пераканаўшыся ў марнасці намаганняў сваімі сіламі дабіцца справядлівасці, сымон пачынае задумвацца над сэнсам бацькавых слоў, што "трэба розумам ваяваць, а не тапаром". пад уплывам перажытага (смерці бацькі, страты зямлі і хаты, ганьбы зоські), а таксама агітацыі незнаёмага погляды галоўнага героя драмы на шляхі вызвалення з няволі мяняюцца: "i я розумам буду ваяваць і другіх вучыць да гэтае вайны. годзе крыўды, годзе няпраўды! " разам з незнаёмым ён ідзе "на вялікі сход! па бацькаўшчыну! " на гэтым сходзе, па словах незнаёмага, будзе вырашацца пытанне аб тым, як выгнаць з роднай зямлі страшнага смока-упыра, як далей змагацца за поўнае вызваленне. такім чынам, на прыкладзе сымона я. купала паказаў працэс абуджэння нацыянальнай свядомасці беларускіх сялян, пошукі імі шляхоў да вызвалення. адшукаць страчаную бацькаўшчыну, вырвацца з-пад прыгнёту і ўціску, здабыць зямлю і волю можна толькі шляхам барацьбы, змагання — такая асноўная думка твора.
