Краткого нигде нету, только это «пан тадеуш» (польск. „pan tadeusz“) — крупнейшее произведение мицкевича, эпическая поэма, писавшаяся в 1832—1834 в париже, где поэт жил в эмиграции, и изданная там же в 1834 году. состоит из 12 частей («книг») , почти 10 тысяч строк (польский александрийский стих, то есть силлабический 13-сложник) . полное название — «пан тадеуш, или последний наезд на литве. шляхетская 1811—1812 годов в двенадцати книгах, писанная стихами» (pan tadeusz czyli ostatni zajazd na litwie. historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem pisana). «наезд» — древний славянский термин, означающий военное нападение. действие поэмы происходит на протяжении 5 дней в 1811 году и одного дня в 1812 году на берегах немана, «на литве» (в бывшем великом княжестве литовском) перед нашествием наполеона на россию. главные герои поэмы — тадеуш и зося, представители двух соперничающих шляхетских фамилий. замысел поэмы перерос из идиллии (образцом для которой была идиллия гёте «герман и доротея» ) в широкую эпическую картину, сочетающую бытовую, военную, любовную и патриотическую линии. «пан тадеуш» начинается со знаменитого признания в любви к литве (мицкевич родился близ новогрудка, ныне белоруссия) :litwo! ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie. ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, kto cię stracił. dziś piękność twą w całej ozdobie widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. литва! о родина! ты — как здоровье. тот тебя воистину оценит и поймет, кто потерял тебя. теперь живописую тебя во всей красе, затем, что я тоскую. (перевод в. ф. ходасевича) в поэме создан полный ностальгии и юмора образ красочных, но обреченных шляхетских нравов. с самого начала поэма получила огромную популярность среди польских эмигрантов. считается польской национальной эпопеей и шедевром словесной живописи. классические иллюстрации к поэме создал михал эльвиро андриолли. «пан тадеуш» экранизирован польским режиссёром анджеем вайдой (1999).
«жыція ефрасінні полацкай» («аповесці жыцця і смерці святой і блажэннай і найпадобнейшай еўфрасінні, ігуменні манастыра святога спаса і найсвяцейшай ягонай маці, што ў горадзе полацку»): пачынаецца «жыці» зваротам: « ўважлі памякчыўшы нівы сэрцаў вашых, і прыміце ў іх насенне ўратавальнага жыцця найпадобнейшай той, яе подзвігі і працу святую і любоў да бога».князь усяслаў меў многа сыноў. у меншага яго сына георгія нарадзілася дзяўчынка, якую назвалі прадславай. была яна вельмі здольнай да кніжнай навукі. шырока разышлася слава пра яе мудрасць і прыгажосць. князі пачалі пасылаць да бацькі прадславы сватоў. даведаўшыся, што яе збіраюцца выдаць замуж, юная князёўна сказала сабе: «што ж учынілі нашыя роды, якія былі да нас? жаніліся і выходзілі замуж і княжылі, але не вечна жылі; жыццё іх праплыло, і загінула іхняя слава, быццам прах, горай за павуцінне». прадслава пайшла ў манастыр і пастрыглася ў манашкі пад імем ефрасіння. бацька, даведаўшыся, што зрабіла яго любая дачка, моцна перажываў.спачатку ефрасіння жыла ў мураванай келлі ў царкве святой сафіі. потым епіскап ілья па божаму знаку адправіў маладую манашку ў сяльцо, дзе стаяла царква святога спаса. стаўшы ігуменняй, ефрасіння пострыгу сясцёр гарыславы і звеніславы.за 30 тыдняў ефрасінняй была пабудавана каменная царква святога спаса і створаны пры ёй манастыр. у другую збудаваную царкву ефрасіння унесла, з дазволу царградскіх цара мануіла і патрыярха лукі, абраз божай маці, напісаны пры жыцці яе.сабрала ефрасіння ўсіх сваіх братоў і аб'явіла аб рашэнні ісці ў іерусалім. перад загадала епіскапу дыянісію пастрыгчы пляменніц кірыяну і волыу, назваўшы адну агаф'яй, другую — яўфіміяй.дайшоўшы з братам даві і сястрой еўпраксіяй да іерусаліма, ефрасіння цалавала гроб госпадаў, прасіла ў малітве бога, каб прыняў яе дух у святым горадзе. калі«божым занядужыла і пачала хварэць», то паслала купіць сабе іну ў камры святой багародзіцы. праз 24 дні ефрасіння «аддала душу ў рукі бога і ўвайшла ў пакоі нябесныя». твор заканчваецца пахвалой ефрасінні полацкай.держи: )
