Көне түркі жазулары (басқаша Орхон-Енесей жазулары) — б.з. V ғ. — б.з. Xғғ аралығындағы түркі тайпаларының тасқа қашап жазған жазбалары.
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.[1]
Көне түркі жазулары (басқаша Орхон-Енесей жазулары) — б.з. V ғ. — б.з. Xғғ аралығындағы түркі тайпаларының тасқа қашап жазған жазбалары.
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.[1]
1 Ерулік если в аул прибывали новоселы, в их честь
устраивался небольшой праздник,
позволявший прибывшим быстрее
адаптироваться на новом месте.
2 Тұсау кесу обычай разрезания пут очень символичен:
для ребенка как бы открывалась новая
жизнь, а черно-белый шнур символизировал
жизнь с ее непостоянством, впереди было
много испытаний и их надо пройти достойно
3 Сүйінші обычай при сообщении радостной вести,
тому, кто приносит известие, согласно
обычаю надо обязательно подарить подарок
4 Бата благословение перед дальней дорогой,
испытаниями, благодарность за угощение,
гостеприимство, доброту.
5 Асар обычай по совместному безвозмездному
труду. Со всего аула собирались люди и
общими силами выполняли работу.
Например, подобным образом строили
зимние жилища, копали колодцы, а также
возводили помещения для скота.
6 Бесікке
салу
обычай "бесікке салу" если младенец
мальчик, клали узду и нагайку, для того
чтобы он вырос хорошим наездником и нож,
чтобы отпугнуть злых духов, а если
младенец девочка - зеркальце и расческу,
чтобы она выросла красавицей
. только с этим могу