1.Ашура күні, араб. жыл басы, мұхаррам айының оны. Бұл күні Пайғамбарлар зор апаттан кұтылғандықтан, Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар мен оның сахабалары осы күнді мүбарак санап, ораза ұстаған;
2.һижра кеші, сафар айының 12-кеші, осы кеште Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар хазіреті Әбу Бәкір екеуі Меккеден шығып, рабиғ әл-әууал айынын 12-сінде Мединеге барған. Бұл елеулі тарихи оқиғаны мәңгі есте сақтау үшін мұсылмандар хижрадан бастап жыл санайтын болды;
3.мәулид кеші, Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар рабиғ әл-әууал айының 12 күні дүниеге келген. Осы күні күллі әлем мұсылмандары хазіреті Пайғамбардың туған күнін аса елеулі түрде құттықгап, мәулид оқиды;
4.рағайп кеші, ражәб айының алғашқы жұма кеші. Мұхамммед (с.а.у.) Пайғамбардың әкесі Абдолланың Әмина ханыммен үйленулерінің бірінші кеші;
5.миғраж кеші, ражәб айының 27-кеші. Бұл кеште хазіреті Пайғамбардың кокке котерілу окиғасы болған. Бес уақыт намаз сол кештен бастап парыз болды;
6.бараәт кеші, шағбан айының 14кеші, рауиат бойынша, бір жылдық жоспар осы кеште белгіленді. Сондықтан осы кеш ізгі болып саналады;
7.фатых Мекке. Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар 12 мың Ислам әскерімен Меккені кәпірлер колынан алып, Қағбаны пұттардан тазартқан Рамазан айының 21-күні;
8.қадыр түні - Рамазан айының 27-түні, осы түнде Кұран Кәрім түскен. Сондықтан осы түннің қасиеті мың айдан артық деген аят бар. Сол үшін мұсылмандар осы түнді өте құрметтеп, қадыр түнін күзетіп откізеді;
9.«Ғидұл фытыр» - шәууәл айының бірінші күнінен басталып үш күнге ұласады. Рамазан айында ұсталған ораза ашылып, ауыз ашар жасалып, айт на- мазы окылып, пітір садақасы берілуі уәжіп;
10.«Ғидол үз-хииата». Құрбан айты. Зу-лхпджа айының оныншы күнінен басталып үш күнге жалғасады. Құрбан айт намазы окылу, күрбан шалу уәжіп болып саналады. Бұл күндерде Меккеде миллиондаған мұсылмандар қажылық міндеттерін орындайды;
11.«Тәшрик» күндері деп аталатын зу-л-хиджа айының 11, 12, 13-күндері. Бұл күндерде зу-л-хиджаның тоғызы арафа күнінің таң намазынан басталып, оныншы күні және тәшриқ күнінің соңғы күнгі екінті намазының соңына дейін 23 намаздың парызынан кейін тәкбір тәшрик оқылады;
12.әр жұма күні мұсылмандар үшін зор мереке күні болып есептеліп, жұма намазы оқылу парыз болып саналады. Бұл күндерде мұсылмандар мешіттің мұнараларына қандал жағып, жиналып ғибадат жасайды. Сонымен қатар бұлардың ішінен ауыз ашар айт (ораза айт) және құрбан айттың әрқайсысы үш күннен аталып өтіледі.
Он бесінші ғасырда өмір сүрген жырау Қазтуған бабамыздың «Қонысымен қоштасуы» деп аталған жырын оқығанда-ақ сол бір ел басына күн туған алмағайып заманның елесі көз алдыңызға келгендей болады.
Адыра қалған көк Жайық,
Аңырап қалған қонысым!
Қонысымнан ауған соң,
Кетпегей еді ырысым.
Таудағы тарлан бөрі едім,
Тарылған сынды тынысым.
Кейінгі өскен жас бала,
Ақ балтырын түрініп,
Басарына ерініп,
Көкірегі күйініп,
Тек тірлікке сүйініп,
Ықтиярсыз жүгіріп,
Аузы түкті кәпірдің
Етпегей еді жұмысын!
Бұл қоныстан кетпесең,
Мұны талақ етпесең,
Екеу-екеу сөйлесіп,
Біздің кейінгі өскен жас бала
Аузы түкті кәпірдің
Соқпаса екен пайдасын!- деп күйініп, көкірегін қарс айырып, запыран жырын төгіпті-ау ұлы жырау! Бұл жырдың шыққанына арада аттай алты ғасыр өтіпті. Біз шүкіраман - өзімізше еркін елміз. Алайда Қазтуған атамыздың: «Біздің кейінгі өскен жас бала, аузы түкті кәпірдің соқпаса екен пайдасын!» деп аса қауіп қылып, сақтандыра айтқан өсиетінің өміріміздің көп тұсында орын алып жатқанын сезіп-білген сайын қабырғаң қайысады. Бұған мысал іздесеңіз алысқа көз салудың қажеті шамалы, біздің Орал қаласы әбден жарап қалады.
Он бесінші ғасырда өмір сүрген жырау Қазтуған бабамыздың «Қонысымен қоштасуы» деп аталған жырын оқығанда-ақ сол бір ел басына күн туған алмағайып заманның елесі көз алдыңызға келгендей болады.
Адыра қалған көк Жайық,
Аңырап қалған қонысым!
Қонысымнан ауған соң,
Кетпегей еді ырысым.
Таудағы тарлан бөрі едім,
Тарылған сынды тынысым.
Кейінгі өскен жас бала,
Ақ балтырын түрініп,
Басарына ерініп,
Көкірегі күйініп,
Тек тірлікке сүйініп,
Ықтиярсыз жүгіріп,
Аузы түкті кәпірдің
Етпегей еді жұмысын!
Бұл қоныстан кетпесең,
Мұны талақ етпесең,
Екеу-екеу сөйлесіп,
Біздің кейінгі өскен жас бала
Аузы түкті кәпірдің
Соқпаса екен пайдасын!- деп күйініп, көкірегін қарс айырып, запыран жырын төгіпті-ау ұлы жырау! Бұл жырдың шыққанына арада аттай алты ғасыр өтіпті. Біз шүкіраман - өзімізше еркін елміз. Алайда Қазтуған атамыздың: «Біздің кейінгі өскен жас бала, аузы түкті кәпірдің соқпаса екен пайдасын!» деп аса қауіп қылып, сақтандыра айтқан өсиетінің өміріміздің көп тұсында орын алып жатқанын сезіп-білген сайын қабырғаң қайысады. Бұған мысал іздесеңіз алысқа көз салудың қажеті шамалы, біздің Орал қаласы әбден жарап қалады.
Патша заманғы салынған көне ескерткіштерін мақтан қылған, Жайық жағасындағы қаланың бет-бейнесі әлі күнге шейін қазақы қалыпқа келмей отырғаны жасырын емес. Сәулет өнері ақсап тұр. Салынып жатқан үйлер мен қаптаған сауда орталықтары да ескінің ізін қайталаудан қашпаған. Көбінің фасады сол патша заманғы ғимараттардың көшірмесі дерсің. Не арыстанның, не жартылай жалаңаш еркектің, нағыз болмаса жұмыр бағаналы күйі еш өзгеріссіз ой-санаға бұрынғыны еске түсіре береді. Бірақ біздің бұрынғыны емес, жаттың бұрынғысын. Мәселе осында. Азат елміз. Көшедегі үйлеріміздің де түр-тұрпаты соған сәйкес болса, қане?!. Оның үстіне маңдайша біткен орыс пен ағылшын тілінде. Мемлекттік тілге шүйірілген мұрын сол күйі көкке қарап тұр. Аңдағанға, осының бәрі Қазтуған бабам айтқан жаттың шаруасын соғу, өзгенің жұмысына жегілу емей немене?
Ислам дініндегі мереке күндері:
1.Ашура күні, араб. жыл басы, мұхаррам айының оны. Бұл күні Пайғамбарлар зор апаттан кұтылғандықтан, Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар мен оның сахабалары осы күнді мүбарак санап, ораза ұстаған;
2.һижра кеші, сафар айының 12-кеші, осы кеште Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар хазіреті Әбу Бәкір екеуі Меккеден шығып, рабиғ әл-әууал айынын 12-сінде Мединеге барған. Бұл елеулі тарихи оқиғаны мәңгі есте сақтау үшін мұсылмандар хижрадан бастап жыл санайтын болды;
3.мәулид кеші, Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар рабиғ әл-әууал айының 12 күні дүниеге келген. Осы күні күллі әлем мұсылмандары хазіреті Пайғамбардың туған күнін аса елеулі түрде құттықгап, мәулид оқиды;
4.рағайп кеші, ражәб айының алғашқы жұма кеші. Мұхамммед (с.а.у.) Пайғамбардың әкесі Абдолланың Әмина ханыммен үйленулерінің бірінші кеші;
5.миғраж кеші, ражәб айының 27-кеші. Бұл кеште хазіреті Пайғамбардың кокке котерілу окиғасы болған. Бес уақыт намаз сол кештен бастап парыз болды;
6.бараәт кеші, шағбан айының 14кеші, рауиат бойынша, бір жылдық жоспар осы кеште белгіленді. Сондықтан осы кеш ізгі болып саналады;
7.фатых Мекке. Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар 12 мың Ислам әскерімен Меккені кәпірлер колынан алып, Қағбаны пұттардан тазартқан Рамазан айының 21-күні;
8.қадыр түні - Рамазан айының 27-түні, осы түнде Кұран Кәрім түскен. Сондықтан осы түннің қасиеті мың айдан артық деген аят бар. Сол үшін мұсылмандар осы түнді өте құрметтеп, қадыр түнін күзетіп откізеді;
9.«Ғидұл фытыр» - шәууәл айының бірінші күнінен басталып үш күнге ұласады. Рамазан айында ұсталған ораза ашылып, ауыз ашар жасалып, айт на- мазы окылып, пітір садақасы берілуі уәжіп;
10.«Ғидол үз-хииата». Құрбан айты. Зу-лхпджа айының оныншы күнінен басталып үш күнге жалғасады. Құрбан айт намазы окылу, күрбан шалу уәжіп болып саналады. Бұл күндерде Меккеде миллиондаған мұсылмандар қажылық міндеттерін орындайды;
11.«Тәшрик» күндері деп аталатын зу-л-хиджа айының 11, 12, 13-күндері. Бұл күндерде зу-л-хиджаның тоғызы арафа күнінің таң намазынан басталып, оныншы күні және тәшриқ күнінің соңғы күнгі екінті намазының соңына дейін 23 намаздың парызынан кейін тәкбір тәшрик оқылады;
12.әр жұма күні мұсылмандар үшін зор мереке күні болып есептеліп, жұма намазы оқылу парыз болып саналады. Бұл күндерде мұсылмандар мешіттің мұнараларына қандал жағып, жиналып ғибадат жасайды. Сонымен қатар бұлардың ішінен ауыз ашар айт (ораза айт) және құрбан айттың әрқайсысы үш күннен аталып өтіледі.
Он бесінші ғасырда өмір сүрген жырау Қазтуған бабамыздың «Қонысымен қоштасуы» деп аталған жырын оқығанда-ақ сол бір ел басына күн туған алмағайып заманның елесі көз алдыңызға келгендей болады.
Адыра қалған көк Жайық,
Аңырап қалған қонысым!
Қонысымнан ауған соң,
Кетпегей еді ырысым.
Таудағы тарлан бөрі едім,
Тарылған сынды тынысым.
Кейінгі өскен жас бала,
Ақ балтырын түрініп,
Басарына ерініп,
Көкірегі күйініп,
Тек тірлікке сүйініп,
Ықтиярсыз жүгіріп,
Аузы түкті кәпірдің
Етпегей еді жұмысын!
Бұл қоныстан кетпесең,
Мұны талақ етпесең,
Екеу-екеу сөйлесіп,
Біздің кейінгі өскен жас бала
Аузы түкті кәпірдің
Соқпаса екен пайдасын!- деп күйініп, көкірегін қарс айырып, запыран жырын төгіпті-ау ұлы жырау! Бұл жырдың шыққанына арада аттай алты ғасыр өтіпті. Біз шүкіраман - өзімізше еркін елміз. Алайда Қазтуған атамыздың: «Біздің кейінгі өскен жас бала, аузы түкті кәпірдің соқпаса екен пайдасын!» деп аса қауіп қылып, сақтандыра айтқан өсиетінің өміріміздің көп тұсында орын алып жатқанын сезіп-білген сайын қабырғаң қайысады. Бұған мысал іздесеңіз алысқа көз салудың қажеті шамалы, біздің Орал қаласы әбден жарап қалады.
Он бесінші ғасырда өмір сүрген жырау Қазтуған бабамыздың «Қонысымен қоштасуы» деп аталған жырын оқығанда-ақ сол бір ел басына күн туған алмағайып заманның елесі көз алдыңызға келгендей болады.
Адыра қалған көк Жайық,
Аңырап қалған қонысым!
Қонысымнан ауған соң,
Кетпегей еді ырысым.
Таудағы тарлан бөрі едім,
Тарылған сынды тынысым.
Кейінгі өскен жас бала,
Ақ балтырын түрініп,
Басарына ерініп,
Көкірегі күйініп,
Тек тірлікке сүйініп,
Ықтиярсыз жүгіріп,
Аузы түкті кәпірдің
Етпегей еді жұмысын!
Бұл қоныстан кетпесең,
Мұны талақ етпесең,
Екеу-екеу сөйлесіп,
Біздің кейінгі өскен жас бала
Аузы түкті кәпірдің
Соқпаса екен пайдасын!- деп күйініп, көкірегін қарс айырып, запыран жырын төгіпті-ау ұлы жырау! Бұл жырдың шыққанына арада аттай алты ғасыр өтіпті. Біз шүкіраман - өзімізше еркін елміз. Алайда Қазтуған атамыздың: «Біздің кейінгі өскен жас бала, аузы түкті кәпірдің соқпаса екен пайдасын!» деп аса қауіп қылып, сақтандыра айтқан өсиетінің өміріміздің көп тұсында орын алып жатқанын сезіп-білген сайын қабырғаң қайысады. Бұған мысал іздесеңіз алысқа көз салудың қажеті шамалы, біздің Орал қаласы әбден жарап қалады.
Патша заманғы салынған көне ескерткіштерін мақтан қылған, Жайық жағасындағы қаланың бет-бейнесі әлі күнге шейін қазақы қалыпқа келмей отырғаны жасырын емес. Сәулет өнері ақсап тұр. Салынып жатқан үйлер мен қаптаған сауда орталықтары да ескінің ізін қайталаудан қашпаған. Көбінің фасады сол патша заманғы ғимараттардың көшірмесі дерсің. Не арыстанның, не жартылай жалаңаш еркектің, нағыз болмаса жұмыр бағаналы күйі еш өзгеріссіз ой-санаға бұрынғыны еске түсіре береді. Бірақ біздің бұрынғыны емес, жаттың бұрынғысын. Мәселе осында. Азат елміз. Көшедегі үйлеріміздің де түр-тұрпаты соған сәйкес болса, қане?!. Оның үстіне маңдайша біткен орыс пен ағылшын тілінде. Мемлекттік тілге шүйірілген мұрын сол күйі көкке қарап тұр. Аңдағанға, осының бәрі Қазтуған бабам айтқан жаттың шаруасын соғу, өзгенің жұмысына жегілу емей немене?
.