А1. космическое пространство и все, что его заполняет: космические небесные тела, пыль, газ – это: 1) созвездие 3) вселенная 2) планета 4) солнечная система а2. что такое галактика: 1) гигантская комета 3) пояс астероидов 2) группа планет 4) гигантское скопление звезд а3. вторая по счету планета от солнца: 1) меркурий 3) земля 2) венера 4) марс а4. какую планету в 2006 году ассамблея международного астрономического союза исключили из класса планет: 1) юпитера 3) сатурна 2) нептуна 4) плутона а5. какой космический объект со временем исчезнет: 1) астероид 3) комета 2) метеор 4) метеорит а6. благоприятная температура для жизни на земле поддерживается : 1) наличию атмосферы 2) наличию воды 3) положению земли в космическом пространстве 4) наличию почвы а7. озоновый слой предохраняет: 1) планету от падения метеоритов 2) живые организмы от губительного излучения 3) планету от потери тепла 4) вращения планеты в обратную сторону часть 2. в1.расположите космические объекты в порядке увеличения их размеров: 1) вселенная, 2) земля, 3) солнце, 4) солнечная система, 5) галактика. ответ: в2. какие 3 утверждения верны? 1. первым предположил, что земля имеет форму шара, аристотель. 2. аристарх самосский высказал предположение, что в центре вселенной находится солнце. 3. птоломей создал модель вселенной, в центр которой поместил землю. 4. пифагор создал модель вселенной, в центр которой поместил солнце. 5. впервые изготовил и использовал телескоп дж.бруно. 6. г.галилей открыл комету, пятна на солнце, спутники юпитера. ответ: в3. установите соответствие между характеристиками и группами планет: характеристики группы-планет а. спутников мало или их нет. б. спутников много. в. есть кольца. г. кольца отсутствуют. д. атмосфера состоит из водорода. е. есть твердая поверхность. 1) планеты земной группы 2) планеты-гиганты ответ: а б в г д е в4. установите соответствие между понятием и определением понятий определения понятия а. небесный объект, упавший на землю. б. звездоподобная малая планета. в. небесное тело, которое имеет ядро и хвост. г. небольшое небесное тело, попав в атмосферу земли, полностью сгорает и до поверхности не долетает 1) астероид 2) комета 3) метеорит 4) метеор ответ: а б в г в5. вставьте в текст пропущенные слова из ниже перечня терминов. ответ перенесите в таблицу. мир звезд. …….(а) - огромные пылающие шары, расположенные далеко от нашей планеты. ближайшая к нам звезда - …. (б) , которое является желтым карликом и является частью галактики …… (в). большая медведица является ….. (г). термины: 1) планета 4) созвездие 2) млечный путь 5) звезда 3) солнце 6) астероид ответ: а б в г часть 3. с1. какие особенности делают уникальным планету земля. с2. ответить на вопросы. а) кто доказал, что космос можно освоить с ракеты? б) кто построил первую ракету? в) кто был первым космонавтом?
К нарушению естественного плодородия почв приводит:
1. Сельское хозяйство (по закону убывающего плодородия почв после каждого сбора урожая; выпас скота; использование химикатов и пр.)
2. Неправильное орошение, постройка плотин и дамб (приводят к заболачиванию или засолению почвы)
3. Выброс в почву вредных продуктов жизнедеятельности и промышленности (мусор, канализационные сливы, пром. отходы и т. д.)
4. Уничтожение растительности ("открывает дорогу" для ветровой эрозии).
Для улучшения плодородия почвы используются такие методы, как:
1. Отдых почвы (её неиспользование для восстановления плодородия)
2. Посев лечебных для почвы растений и сидератов (богатых азотом, крахмалом и белком)
3. Внесение органических удобрений (навоз, компост, зола и т.д.)
4. Мелиорация (осушение/увлажнение, известкование/гипсование/фосфоритование и другие мероприятия по улучшению плодородия)
Күнтізбе (ағылш. calendar) – уақыт мезгілін есептеудің аспан денелерінің ауық-ауық қайталану ерекшелігіне негізделген жүйесі, анықтамалық басылым.
Ежелгі Римде әрбір айдың 1-күні календы деп аталған. Азды-көпті мәдениетке қол жеткен халықтардың бәрінде де күнтізбе болған, өйткені онсыз шаруашылықты ұйымдастыру мүмкін болмады. Ерте замандағы халықтар қардың кетуі, өзендердің тасуы, т.б. құбылыстарға негізделген табиғи күнтізбелерді пайдаланған. Бірақ дәлдігі нашар, құбылмалы ауа райына тәуелді табиғи күнтізбелер халық қажетін қанағаттандыра алмады. Ақыры, адамзат уақыт есебін дүркін-дүркін дәйекті түрде қайталанып тұратын аспан құбылыстарына негізделген күнтізбелер бойынша жүргізетін дәрежеге жетті. Мұндай күнтізбелер алғаш Ежелгі Шығыс елдерінде шықты. Аспан денелерінің қозғалыстарына негізделген күнтізбелерді 3 топқа бөлуге болады: күн күнтізбесі, ай күнтізбесі және аралас күнтізбелер.
Күн күнтізбесі Мысырда шыққан. Мысырлықтар жыл ұзақтығын 365 тәулікке теңестіріп, оны әрқайсысы 30 күндік 12 айға бөлген, артық қалатын 5 күнді ешбір айға қоспай, құдайға құлшылық ететін күндер деп есептеген. Ол Еуропалық күнтізбелерге арқау болды. Біздің заманымыздан бұрынғы 45 ж. Рим императоры Юлий Цезарь, астроном Созигеннің жобасы бойынша жаңа күнтізбе жариялады. Бұл күнтізбе Юлий күнтізбесі немесе ескі санат деп аталды. Юлий күнтізбесіндегі жылдың тропиктік жылдан 11 мин 14 с артықшылығы бар. Бұдан 128 жылда 1 күн, 384 жылда 3 күн жиналады. Осыны тұрақтандыру үшін Рим папасы Григорий ХІІІ 1582 ж. уақыт есебін 10 күнге ілгері жылжытып, 5-қазанды 15-қазан деп есептеу және әрбір 400 жылда 3 кібісе жылды жай жыл есебінде алу туралы жарлық шығарды. Уақыт есебінің бұл жүйесі Григорий күнтізбесі немесе жаңа санат деп аталады. Осы күні көптеген елдерде Григорий күнтізбесі қолданылады.
Қазақша-ағылшынша күнтізбе, желтоқсан айы
Алғашқы ай күнтізбесі ежелгі Вавилонда шықты. Онда әрбір 8 жылдың бесеуінің ұзақтығы 354 күннен, ал қалған үшеуінікі 384 күннен есептелді. Сонда жылдың орташа ұзақтығы (354.5+384.3):8=365,25 күнге тең болады.
Араб күнтізбесі де Ай қозғалысына негізделген. Араб жылы 12 айдан құралады. Әрбір 30 жылда 11 жыл 355 күннен, 19 жыл 354 күннен саналады. Нақты жылдан 11 күні кем болғандықтан, араб жылының басы жылжып отырады.
622 ж. арабша 1-жыл. Ол Мұхаммед пайғамбардың Меккеден Мединеге көшіп барған жылы. Жылдардың бұл жүйесі ай һижрасы деп аталады. Араб күнтізбесі араб елдерінде, Азия мен Африканың мұсылман дінін тұтатын көптеген елдерінде ресми қолданылады. Еврейлер ертеде Вавилон күнтізбесін қолданған, кейін біздің заманымыздан бұрынғы 4-ғасырда аралас күнтізбеге көшті. Еврейше жыл есебі біздің заманымыздан бұрынғы 3761 жылдан басталады. Яғни сол жылы “дүние жаралған”. Бұл күнтізбе Израиль мемлекетінде қолданылады. Ежелгі түркілер, негізінен, күн күнтізбесін пайдаланған. Кейін ол қазақ, өзбек, түрікмен, татар, әзірбайжан, т.б. халықтардың күнтізбелеріне негіз болды. Қазақтар мүшел есебі мен тоғыс есебін де қолданған. Қазақстанда 1918 жылдан бері Григорий күнтізбесі қолданылып келеді.[1]