svetusik214

09.08.2021 18:24 •  География

«Астана-Бәйтерек» монументі – елордамыз Астана қаласының негізгі нышаны, оның визитті карточкасы деуге болады. Жалпы, бәйтерек - ежелгі таным бойынша, тылсым қасиетке ие алып ағаш. Бәйтерек байырғы орта түсінігінде жердің дәл кіндігінде өсетін, тамыры жерасты, діңі адам әлемі, басы рухтар мекені болып табылатын көк тіреген алып ағаш. Бәйтерек ежелгі түркі сөзі, «бәй» - үлкен, алғашқы деген ұғымдарды, ал терек (парсы тілінде - дарақ) «ағаш» деген ұғымды білдіреді. Демек «Бәйтерек» екі сөздің бірігуінен жасалып, «зәулім ағаш» дегенді танытады. Оның идеясында «Самұрық» қасиетті құсы туралы ежелгі қазақ аңызы жатыр. Қанатымен аспанды жауып, «Самұрық» тұр. Бәйтерек тіршілік тірегіне қарай ұшып келеді. Бәйтеректің ортасында өмір мен үміт беретін алтын жұмыртқа Күнге негіз салуда. Ал астында, тамырында айдаһар орналасып, түн мен қысты шақыруда. Монумент ұзын темірлі құрылымдардан, шыныдан, металдан, бетоннан тұрғызылған. Алып шардың түсі хамелеон шынылармен көмкерілген. Күннің шапағына шағылысып, әртүрлі түске құбылып тұрады. 2- мәтін
Қазақтың ұлы ғалымы, ағартушы, шығыстанушы, тарихшы, этнолог, географ, фольклортанушысы Уәлиханов Шоқан (Мұхамедханафия) Шыңғысұлы (1835-1865) жақсы суретші де болған.
Ғалымның бай мұраларының бір бөлігін бейнелеу өнері саласындағы еңбектері құрайды. Ол негізінен портрет, пейзаж және халықтың тұрмыс-салтын бейнелеу жанрымен айналысқан. Өз еңбектерін суретпен толықтырып отырған ол көбінесе акварель, майлы бояумен, ал кейде тушь, қалам, сиямен жұмыс істеген. Суретшілік өнерді ешқайдан арнайы үйренбесе де, оның суреттерінде кәсіби шеберлерге тән қолтаңба байқалады. Бұл Шоқанның табиғи дарынының ерекше бір қырын байқатады. Қазіргі уақытта Шоқаннан бізге мұра боп қалған 150-ге тарта сурет бар. Оның қолынан шыққан суреттердің біразы ХІХ ғасырдың 60-шы жылдары «Всемирная иллюстрация», «Искра», «Русский художественный лист» секілді беделді басылымдарда жарияланған. Шоқан өзінің күнделіктерін, жолжазбаларын суретпен көркемдеп, көрнекі материалмен толықтырып отырған. Ол сондай-ақ тастағы жазуларды, ондағы көне заманның суреттерін қағазға айнытпай түсіру арқылы кейінгі ұрпақтың сол жазуларды оқуына жағдай жасаған.
                                                               «Алаш айнасы» газеті 20 мамыр 2009 жыл
1. 1- мәтіндегі негізгі ақпараттың бірі [1]
A) Самұрық – қасиетті құс.
B) Бәйтерек – кішкене ағаш
C) Алып хамелеон шар
D) Бәйтерек – Астананың визиткасы.
E) Монумент – дарақ мағынасында
2.Оқылым мәтіндерінде кездесетін термин сөздер [1]
A) Дарақ, жолжазба
B) Акварель, тушь
C) Қалам, майлы бояу
D) Пейзаж, шар
E) Шыны, қолтаңба
3. «Сурет» сөзінің диалектісі [1]
A) Дарақ
B) Сүурет
C) Сүгірет
D) Сугірет
E) Портрет
4. 2- мәтіндегі негізгі тірек сөздердің бірі [1]
A) Байқалған қолтаңба
B) Халықтың тұрмысы
C) Бейнелеу өнері
D) Тастағы жазулар
E) Бай мұралар
2- тапсырма. Оқылым мәтіндеріндегі негізгі және қосымша ақпараттарды тауып, кестеге белгілеңіз [4]
Ақпараттар
Негізгі
Қосымша
«Бәйтерек» екі сөздің бірігуінен жасалған.
Алып шар күннің шапағына шағылысып тұрады.
Шоқанның 150-ге тарта суреті бар.
Самұрықтың қасиетті екені аңызда айтылған.
3- тапсырма. Шоқанды зерттеушілеріміз кәсіби суретшілермен қатар қояды. Оның суреттері атақты басылымдарда да жарияланған екен. Дегенмен, оның арнайы сурет салуды еш жерден үйренбегендігі айтылады. Қалай ойлайсыз, Шоқанның суретшілік өнерін туа біткен дарын деп атауға бола ма? Өз ойыңызды 2-3 сөйлеммен беріңіз [2]
4- тапсырма. Жазылым тапсырмасы.
Берілген екі тақырыптың біреуін таңдап, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын көрсетіп эссе жазыңыз. Көлемі 90-100 сөз [5]
1. Астана – мәдениет пен өнер ордасы. Сонымен қатар астаналар арасында әлемдегі ең суық қала саналады. Астана  суық ауа райына қарамастан, мәдениет пен өнердің ордасына,   сұлулықтың символына айналды. Өсіп-өркендеймін деуге ешқандай ішкі немесе табиғи факторлардың әсері болмайтынына келісесіз бе? Өз ойыңызды нақты дәлелдермен беріңіз.
2. Қазақ халқында елге елеулі еңбегі сіңген тұлғалар көп.Оларға артында қалған ұрпақтары, халқы құрмет көрсетіп, есімдерінің өшпеуі үшін қала, көше, ауыл, мектеп атауларын беріп жатыр. Тұлғаларды осылай дәріптеу , расымен олардың есімдерінің өшпеуіне кепілдік бере ала ма? Өз ойыңызды жинақтап, нақты дәлелдермен жазыңыз
​