ответ: аумағының созылып жатуына, сондай-ақ жер бедерінің әртүрлілігіне байланысты температураның таралуы да әркелкі. ауа температурасының тәулік ішінде, сондай-ақ жыл ішінде ауытқып тұруы бүкіл республикаға тән. сонымен бірге жазық, аласа таулы бөлікте жылдық және айлық орта температура солтүстіктен оңтүстік бағытқа қарай өзгерсе, биік таулы аймақтарда биікке көтерілген сайын өзгереді. ауаның орташа жылдық температурасы республиканың жазық аласа таулы бөліктерінде жылы, солтүстікте температура 0,4°с-тан, қиыр оңтүстікте 13,7° с-ка дейін көтеріледі. қазақстандағы ең суық ай — қаңтар. қаңтардағы орташа температура солтүстікте (петропавл) - 19°с, оңтүстікте (дарбаза) - 1,5° с. республиканың солтүстік-шығысы төмен температурасымен ерекше, кейбір күндері аяз -54°с-ка дейін барады, ал оңтүстігінде -30°с-тан төмен болуы сирек кездеседі. қазақстанның ең суық жері - атбасар өңірі. мұнда ауа температурасы бір жылдары -57°с-қа дейін жеткен.
қыста оқтын-оқтын оңтүстіктен жылы ауа массасының келуімен байланысты: ауа температурасы еліміздің оңтүстігінде 10°с, солтүстікте 5°с-қа дейін көтеріледі. соның нәтижесінде бірнеше күн бойы ауа райы жылы болып тұрады да, кенет қайта суытып, көктайғақ болады. мұндай құбылыс ауыл шаруашылығын әсіресе мал шаруашылығына үлкен зиян келтіреді. өйткені осы кезде жайылымда жүрген мал тебіндеп жайыла алмайды.
биік таулы аймақтарда каңтар айының орташа температурасының таралуы, жазықтарға қарағанда өзгеше. қыста қазақстан аумағында суық әрі құрғақ континентті арктикалық және коңыржай ендік ауалары мен сібір антициклоны басым болады. ауаның төменгі қабатында теріс температуралы жоғарғы қысым орнайды. тау алдында, тау аралық қазаншұңқырлар мен өзен аңғарларында құрғақ және ашық ауа райы қалыптасады.
ал салқын төменгі ауаның әсері тимеген тау беткейлерінде биіктеген сайын қыста температура жоғарылайды. оны температура инверсиясы деп атайды. биіктеген сайын температураның төмендеу заңдылығының орнына керісінше жоғарылауы төменде жер бетінде ауаның өте суынуымен байланысты. мысалы, қапшағайда (430 м) қаңтардың орташа температурасы - 11,4°с, ал алматыда (848 м) - 8,0°с шамасында болады. медеуде (1529 м) - 4,9°с, үлкен алматы көлінде (2511 м) - 9,5°с-қа дейін қайтадан төмендейді.
қазақстанның ең жылы айы — шілде. шілденің орташа температурасы республиканың солтүстігінде (петропавл) 19°с, оңтүстігінде (дарбаза) 28-30°с. жазда жылудың таралуына күн сәулесінің түсу бұрышы мен жер бетін қыздыру қарқыны әсерін тигізеді. сондықтан оңтүстікке барған сайын ыстық арта түседі. ең жоғарғы температура солтүстікте 41°с, ал оңтүстікте 47°с-тан аспайды. биік таулы аймақтарда жоғары көтерілген сайын шілденің орташа температурасы төмендейді. мысалы, алматыда ол 22,3°с, медеуде 18,5°, күйгенсайда 14,6°с, үлкен алматы көлі ауданында 11,4°с болады. тауларда орташа айлық температураның қоршаған ортаның жылы болатындығына қарамастан, кейбір кездері температура 0°с-тан төмендеп, салқын түсіп, үсік жүретін күндер де кездеседі. жылдық орташа температуралық ауытқуы (амплитуда) республиканың солтүстігінде 38-40° болса, оңтүстікте ол 30-35°. қазақстанның солтүстігінде температураның тәуліктік ауытқуы едәуір. қаңтар айының орташа тәуліктік ауытқуы - 9°с, ал жазда ол 13°с-қа дейін көтеріледі. оңтүстігінде орташа тәуліктік ауытқу қаңтар айында - 9°с, шілде айында 19°с. жаздағы ең үлкен тәуліктік ауытқу шөлдерде байқалады, онда 30° с-қа дейін жетеді. қазақстанның жылы маусымдағы температуралық режимі оның мезгіл-мезгіл ауытқып отыратынына қарамастан егін шаруашылығына қолайлы
Тектонические платформы Платформы – это жесткие, малоподвижные блоки земной коры длительный этап геологического развития, и имеющие трех ярусное строение. Платформы состоят из кристаллического фундамента (базальтовый и гранито-гнейсовый слои) и осадочного чехла. Кристаллический фундамент сложен смятыми в складки слоями метаморфических пород. Вся эта сложно дислоцированная толща во многих местах прорвана интрузиями (преимущественно кислого и среднего состава). По возрасту формирования кристаллического фундамента платформы подразделяются на древние (докембрийские) и молодые (палеозойские и, реже, раннемезозойские). Древние платформы являются ядрами всех материков и занимают их центральную часть. Молодые платформы размещаются на периферии древних или между древними платформами. В составе осадочного чехла господствуют недислоцированные слои шельфовых, лагунных, реже континентальных осадков. В пределах древних платформ, по особенностям геологического строениявыделяют такие субглобальные структуры, как щиты и плиты. Щит – участок платформы, где кристаллический фундамент выходит на поверхность (т.е. где нет осадочного слоя). Щиты возникают при тектоническом воздымании территории, в результате которого господствуют процессы денудации. В рельефе щиты обычно представлены плоскогорьями (Бразильский щит), а реже возвышенностями (Донецкий щит). Плиты – это платформы (или их участки) с мощным осадочным слоем. Образование плит связано с тектоническим погружением платформы, и, соответственно, с морской трансгрессией. На поверхности платформ плитным территориям чаще всего соответствуют низменности, а также возвышенности. Литосферные плиты посмтоянно находятся в движении (подробнее о движении плит см. статью). Западно-Сибирская равнина относится к аккумулятивному типу и является одной из самых больших низменных равнин на планете. Территориально она относится к Западно-Сибирской плите. На её территории находятся регионы Российской Федерации и северная часть Казахстана. Тектоническая структура Западно-Сибирской равнины неоднозначна и разнопланова. Главными платформами в пределах территории страны являются Восточно-Европейская, Сибирская, Западно-Сибирская, Печорская и Скифская. Они, в свою очередь, разделяются на плоскогорья, низменности и равнины. Почему, скажем, Западно-Сибрская - это п л а т ф о р м а, а Скифско-Туранская - п л и т а? Термин плита, имеет право на существование только при наличии щита. Если щита нет - это п л а т ф о р м а. Безщитовая. Если есть щит, тогда можно выделять и плиту. А так и Западно-Сибирская и Скифско-Туранская, получаются - платформы. ПЛИТА - крупная отрицательная тектоническая струтура платформ. Характеризуется наличием чехла и противопоставляется щиту. НЕКОТОРЫЕ иследователи под термином "плита" понимают молодые (эпигерцинские) платформы, в отличие от древних докембрийских (собственно платформ) Плита (геологическое), участок земной коры в пределах платформы, где складчатое основание относительно погружено и покрыто толщей (1—16 км) горизонтально залегающих или слабонарушенных осадочных пород (см., например, Русская плита). П. противопоставляется относительно приподнятой структуре платформы — щиту и осложнена разнообразными структурами меньших порядков (антеклизами, синеклизами, сводами и др.). Термин предложен Э. Зюссом в 1885. Некоторые авторы говорят "Западно-Сибирская платформа", но всегда оговариваясь что "молодая"
ответ: аумағының созылып жатуына, сондай-ақ жер бедерінің әртүрлілігіне байланысты температураның таралуы да әркелкі. ауа температурасының тәулік ішінде, сондай-ақ жыл ішінде ауытқып тұруы бүкіл республикаға тән. сонымен бірге жазық, аласа таулы бөлікте жылдық және айлық орта температура солтүстіктен оңтүстік бағытқа қарай өзгерсе, биік таулы аймақтарда биікке көтерілген сайын өзгереді. ауаның орташа жылдық температурасы республиканың жазық аласа таулы бөліктерінде жылы, солтүстікте температура 0,4°с-тан, қиыр оңтүстікте 13,7° с-ка дейін көтеріледі. қазақстандағы ең суық ай — қаңтар. қаңтардағы орташа температура солтүстікте (петропавл) - 19°с, оңтүстікте (дарбаза) - 1,5° с. республиканың солтүстік-шығысы төмен температурасымен ерекше, кейбір күндері аяз -54°с-ка дейін барады, ал оңтүстігінде -30°с-тан төмен болуы сирек кездеседі. қазақстанның ең суық жері - атбасар өңірі. мұнда ауа температурасы бір жылдары -57°с-қа дейін жеткен.
қыста оқтын-оқтын оңтүстіктен жылы ауа массасының келуімен байланысты: ауа температурасы еліміздің оңтүстігінде 10°с, солтүстікте 5°с-қа дейін көтеріледі. соның нәтижесінде бірнеше күн бойы ауа райы жылы болып тұрады да, кенет қайта суытып, көктайғақ болады. мұндай құбылыс ауыл шаруашылығын әсіресе мал шаруашылығына үлкен зиян келтіреді. өйткені осы кезде жайылымда жүрген мал тебіндеп жайыла алмайды.
биік таулы аймақтарда каңтар айының орташа температурасының таралуы, жазықтарға қарағанда өзгеше. қыста қазақстан аумағында суық әрі құрғақ континентті арктикалық және коңыржай ендік ауалары мен сібір антициклоны басым болады. ауаның төменгі қабатында теріс температуралы жоғарғы қысым орнайды. тау алдында, тау аралық қазаншұңқырлар мен өзен аңғарларында құрғақ және ашық ауа райы қалыптасады.
ал салқын төменгі ауаның әсері тимеген тау беткейлерінде биіктеген сайын қыста температура жоғарылайды. оны температура инверсиясы деп атайды. биіктеген сайын температураның төмендеу заңдылығының орнына керісінше жоғарылауы төменде жер бетінде ауаның өте суынуымен байланысты. мысалы, қапшағайда (430 м) қаңтардың орташа температурасы - 11,4°с, ал алматыда (848 м) - 8,0°с шамасында болады. медеуде (1529 м) - 4,9°с, үлкен алматы көлінде (2511 м) - 9,5°с-қа дейін қайтадан төмендейді.
қазақстанның ең жылы айы — шілде. шілденің орташа температурасы республиканың солтүстігінде (петропавл) 19°с, оңтүстігінде (дарбаза) 28-30°с. жазда жылудың таралуына күн сәулесінің түсу бұрышы мен жер бетін қыздыру қарқыны әсерін тигізеді. сондықтан оңтүстікке барған сайын ыстық арта түседі. ең жоғарғы температура солтүстікте 41°с, ал оңтүстікте 47°с-тан аспайды. биік таулы аймақтарда жоғары көтерілген сайын шілденің орташа температурасы төмендейді. мысалы, алматыда ол 22,3°с, медеуде 18,5°, күйгенсайда 14,6°с, үлкен алматы көлі ауданында 11,4°с болады. тауларда орташа айлық температураның қоршаған ортаның жылы болатындығына қарамастан, кейбір кездері температура 0°с-тан төмендеп, салқын түсіп, үсік жүретін күндер де кездеседі. жылдық орташа температуралық ауытқуы (амплитуда) республиканың солтүстігінде 38-40° болса, оңтүстікте ол 30-35°. қазақстанның солтүстігінде температураның тәуліктік ауытқуы едәуір. қаңтар айының орташа тәуліктік ауытқуы - 9°с, ал жазда ол 13°с-қа дейін көтеріледі. оңтүстігінде орташа тәуліктік ауытқу қаңтар айында - 9°с, шілде айында 19°с. жаздағы ең үлкен тәуліктік ауытқу шөлдерде байқалады, онда 30° с-қа дейін жетеді. қазақстанның жылы маусымдағы температуралық режимі оның мезгіл-мезгіл ауытқып отыратынына қарамастан егін шаруашылығына қолайлы
объяснение: