Ұлы географиялық ашылулар, Ұлы географиялық жаңалықтар — 15 ғ-дың соңы мен 17 ғ-дың ортасы аралығында еуропалық саяхатшылардың жаңа жерлерді, құрлықтар мен аралдарды, мұхиттар мен теңіздерді, аса маңызды теңіз жолдарын ашу кезеңі. Бұл кезең тарихқа Ұлы географиялық ашылулар заманы деген атпен енді. Жаңа жерлердің көптеп ашылуы Еуропадан Оңт. және Шығыс Азия елдеріне теңіз жолдарын іздеумен тікелей байланысты болды. Мұндай ізденістің басты себептері:
15 ғ-дың ортасына қарай Еуропа елдерінде өнеркәсіп пен сауданың мықтап өркендеуі, Еуропаны Шығыс Азияменбайланыстыратын құрлық жолын және кеме қатынасы өркендеген Жерорта теңізінің шығыс жағалауын түріктердің басып алуы, ашық мұхитқа шығып, алысқа жүзе алатын берік кемелердің жасалуы, ғылым мен техниканың жандануы бұған қолайлы жағдай туғызды. Араб саяхатшысы Әбу-Абдаллаї Мұхаммед ибн Баттута Еуропа саяхатшыларына дейін 30 жыл бойы саяхат жасап, Африканың солт. жағалауын бойлай жүзіп, Танжер қ-нан (Марокко) бастап Египет, Арабия, Кіші Азия түбегін, Қырым, Ресей, Орт. Азия, Иран, Ауғанстан, Үндістан, Қытай, Индонезия, Испанияда болған. Ұлы географиялық ашылуларды сол кезде күшті дамыған елдер — Португалия мен Испания бастады.
15 ғ-дың 2-жартысында Португалия ханзадасы, теңізші Генрих (Энрико) Африка жағалауына көптеген экспедициялар ұйымдастырып отырды. Португал теңізшілері құрлықтың батыс және оңт. жағалауын бойлай жүзді.
1488 ж. Б.Диаш Африканың оңт. шетіндегі Қайырлы Үміт мүйісіне жетті. Португалдардың бұл саяхаттары Ұ. г. а-дың бастамасы болды. Олармен бәсекелес испандықтар Шығыс Азияға апаратын теңіз жолын батыстан іздеуге тиіс болды. Орта ғасырларда ежелгі дүние ғалымдарының Жерді шар тәріздес деген ұмытылған пікірі қайта жандана бастаған еді. Осыған сәйкес бірқатар ғалымдар мен теңізшілер Испаниядан шығып үнемі батысқа қарай жүзе берсе Азия жағалауына жетуге болады деп есептеді. Неміс картографы М.Бехаймның глобусында (1492) және Италия космографы П.Тосканеллидің картасында (15 ғ-дың 2-жартысы) Еуропаның батыс жағалауы мен Азияның шығыс жағалауы арасында ешқандай құрлық жоқ, мұхиттың ені кішірейтіліп көрсетілген. Х.Колумбтың осы пікірге негізделіп ұйымдастырылған экспед.
1492 ж. Американы ашты. Оның 4 саяхатының (1492 — 1504) нәтижесінде Орт. Америкадағы Багам, Үлкен Антиль және Кіші Антиль аралдары, Оңт. Американың солт. жағалауы ашылды.
1497 — 99 ж. португал теңізшісі Гама (Васко-да-Гама) Африканы оңт-нен айналып өтіп, Үндістанға апаратын теңіз жолын ашты (экспед-ны Африка жағалауынан әрі қарай араб лоцманы Ахмет ибн Мәжит бастап барды).
1497 ж. ағылшын теңізшісі Джон Каботт Үндістан мен Қытайға Солт. теңіз жолын іздеу кезінде Нью-Фаундленд аралдарына және Лабрадорға жүзіп барып, Солт. Американы ашуды бастады. Х.Колумбтан кейін испан және португал теңіз саяхатшылары Оңт. А.Веспуччи құрлықтың жағалауларына бірнеше рет жүзіп барып, оны жаңа дүние ретінде сипаттап жазды. Бұдан әрі испан конкистадорлары Солт. және Оңт. Американың ішкі аудандарын жаулау кезінде бірқатар жаңа жерлер ашты (Э.Кортес, Х.Писарро).
1503 ж. В.Нуньес де Бальбоа Панама мойнағы арқылы Тынық мұхит жағалауына шықты. Бальбоаның жаңалығы Атлант мұхитынан “Жаңа Дүниені” айналып, “Оңтүстік теңізге” (мойнақтан қарағанда оңт-те көрінетіндіктен саяхатшылар солай деп атаған) асатын жолды іздеу туралы ой тудырды. Бұл идеяны Ф.Магеллан басқарған испан экспед. жүзеге асырды.Магеллан және оның серіктері Атлант мұхитынан жол тауып, Тынық мұхитқа өтті, онан әрі дүние жүзін айналып шықты (1519 — 1522).
16 ғ-дың ортасында Ұ. г. а. заманының бірінші кезеңі аяқталды.
16 ғ-дың 2-жартысынан 17 ғ-дың 2-жартысына дейін созылған екінші кезеңнің басында Шығыс Азия елдерінеЕуразияның және Солт. Американың солт. жағалауын айналып жүретін теңіз жолын (Солт.-шығыс және Солт.-батыс жолдарын) іздеуге байланысты геогр. ашылулар жасалды. Еуропадан Үндістан мен Қытайға баратын Оңт. теңіз жолдары Испаниямен Португалияның қолында қалғандықтан жаңадан өркендеп келе жатқан Англия мен Голландиятеңіз жолын басқа жақтан, солт-тен іздеуге мәжбүр болды. Солт.-батыс жолды іздеу барысында
М.Фробишер (1576 — 1578),
Д.Дэвис (1585 — 1587),
Г.Гудсон (1610),
В.Баффин (1612 — 1616) Американың арктик. бөлігінің аралдардан тұратынын анықтады.
Ағылшындар мен голландттардың Солт.-шығыс жолды іздеуі (Барроу 1556, Пит пен Джекмен 1580, Баренц 1594, Флеминг 1664 — 1668) нәтиже бермеді. Олар Баренцжәне Кара теңіздерінде жүзіп Ямал түбегіне дейін ғана жете алды. 16 ғ-дың соңы мен 17 ғ-дың 1-жартысында орыстар көптеген геогр. жаңалықтарға қол жеткізді. Орыс казактары бас-аяғы 50 жылдай уақытта Оралдан (1584) Тынық мұхитқа дейін (1639) жетті.
1639 ж. И.Москвитиннің отряды Охота т-нің жағалауына шықты.
1644 — 45 ж. В.Поярков Амурды бойлап, оның сағасына дейін барды. Көп ұзамай-ақ Е.Хабаров 1647 —51 ж. Амур өлкесіне бірнеше жорық жасады.
1648 ж. С.Дежнев пен Ф.Попов Азияның солт.-шығыс жағалауын бойлай жүзіп, Азияны Америкадан бөлетін бұғазды ашты. Осы ашылулармен бір уақытта француздар (С.Шамплен, Э.Брюле, т.б.) Солт. Американың ішкі бөлігіне өтіп, Аппалачтың солт-н, Ұлы көлдерді ашты.
Влияние человека на природу океана в настоящее время имеет два аспекта: использование ресурсов и загрязнение. загрязнение в последние десятилетия приняло значительные размеры. основные загрязнители - это нефтепродукты, радиоактивные вещества, тяжелые металлы, пестициды, моющие средства. особенно загрязнены воды у берегов западной европы, северной америки, японии, где расположены крупные промышленные комплексы. но признаки загрязнения вод и организмов обнаружены даже в антарктике. если загрязнение океана будет и дальше прогрессировать, несмотря на международные соглашения, это ухудшит рыбопромысловую обстановку и условия отдыха во многих районах во многих районах, а следовательно повлияет на океана. хозяйственная деятельность человека, особенно в xx веке, к так называемому окультуриванию береговой полосы. строительство набережных, молов, волноломов, причалов и других портовых сооружений уменьшило протяженность естественной литорали на многие сотни километров. загрязнение берегов и морской воды промышленных предприятий, попадание в море нефтепродуктов еще более усугубили тяжелое положение литоральных организмов умеренной зоны. море всегда привлекало к себе массу отдыхающих, но в последние 50 лет наплыв отпускников и туристов на морское побережье неизмеримо возрос. почти все мало-мальски пригодные участки берега умеренной зоны океана теперь застроены зданиями домов отдыха, санаториев, частных вилл. искусственно намываются песчаные пляжи. участков побережья, не затронутых цивилизацией, остается все меньше и меньше. этот неизбежный процесс в значительной мере оправдывается огромной пользой для здоровья миллионов людей, отдыхающих на море, но нет никакого оправдания безумным, а подчас варварским поступкам отдельных лиц, которые ради забавы губят остатки жизни в местах, где они решили отдохнуть. надев маску и ласты, а иногда и акваланг, такой, с позволения сказать, любитель природы вооружается копьем или подводным ружьем, и начинается поголовное истребление ни в чем не повинных крабиков и рыбок. эта «охота» ведется, конечно, не для пропитания — к услугам отдыхающих всегда имеются столовые, кафе и рестораны. вся добыча выбрасывается. в лучшем случае кое-что превращается в сувениры, которые почему-то громко именуются «коллекциями». с научной коллекцией эти поломанные, засушенные крабики и морские коньки не имеют ничего общего. они даже никогда не снабжаются этикетками с названием животного, местом и датой сбора. единственное назначение такой коллекции — похвастаться перед поиятелями своими охотничьими трофеями. кроме этих душителей живого, существует еще целая категория принципиальных противников естественных ландшафтов, которые считают, что в местах отдыха человека вся природа должна быть искоренена. к сожалению, иногда именно они проектируют и строят большие комплексы приморских здравниц, заменяя каменистые берега железобетоном и оставляя растительность только в кадках и горшках. после подобного благоустройства побережье уже мало чем отличается от городской ванной комнаты в глубине континента, особенно если развести в теплой воде искусственную морскую соль. наконец, низкий культурный уровень отдельных горожан, воображающих, будто «природа все стерпит», приводит к засорению морского побережья обрывками бумаги, полиэтиленовыми пакетами, битой посудой. захламление берегов бытовыми не менее опасно для обитателей литорали, чем воздействие промышленных стоков и нефтепродуктов. к счастью, нарисованная здесь мрачная картина еще не тотальна. сохранилось много нетронутых участков береговой полосы умеренной зоны океана, где можно видеть природные сообщества морских растений и животных, где море дает обильный урожай и где отдых людей не менее полноценен, чем в самом фешенебельном санатории. об этих местах и пойдет речь. замечено, что тот или иной вид прибрежных животных и растений распространен не по всей умеренной зоне мирового океана. так, «жители» атлантического побережья европы не встречаются в морях дальнего востока, а комплексы литоральных организмов, сложившиеся на одной стороне американского континента, не повторяются на другой. своеобразие, или, как говорят ученые, эндемизм, фауны и флоры зависит от изоляции. непреодолимым препятствием в распространении прибрежных организмов оказываются колоссальные пространства глубоководных частей океана. а на севере, где материки близко подходят друг к другу и где, казалось бы, организмы легко могут переходить от материка к материку, свою суровую преграду ставят низкие температуры. чтобы дать представление о видовом составе литоральных растений и животных умеренной зоны, пришлось бы отдельно описывать несколько изолированных районов, но здесь особой нужды в этом нет. характер таких морских литоральных биоценозов в общем сходен, а видовые различия представляют интерес скорее для специалистов. поэтому в дальнейшем мы познакомимся с населением умеренной зоны на примере лишь двух близких нам бассейнов — японского и черного морей.
Ұлы географиялық ашылулар, Ұлы географиялық жаңалықтар — 15 ғ-дың соңы мен 17 ғ-дың ортасы аралығында еуропалық саяхатшылардың жаңа жерлерді, құрлықтар мен аралдарды, мұхиттар мен теңіздерді, аса маңызды теңіз жолдарын ашу кезеңі. Бұл кезең тарихқа Ұлы географиялық ашылулар заманы деген атпен енді. Жаңа жерлердің көптеп ашылуы Еуропадан Оңт. және Шығыс Азия елдеріне теңіз жолдарын іздеумен тікелей байланысты болды. Мұндай ізденістің басты себептері:
15 ғ-дың ортасына қарай Еуропа елдерінде өнеркәсіп пен сауданың мықтап өркендеуі, Еуропаны Шығыс Азияменбайланыстыратын құрлық жолын және кеме қатынасы өркендеген Жерорта теңізінің шығыс жағалауын түріктердің басып алуы, ашық мұхитқа шығып, алысқа жүзе алатын берік кемелердің жасалуы, ғылым мен техниканың жандануы бұған қолайлы жағдай туғызды. Араб саяхатшысы Әбу-Абдаллаї Мұхаммед ибн Баттута Еуропа саяхатшыларына дейін 30 жыл бойы саяхат жасап, Африканың солт. жағалауын бойлай жүзіп, Танжер қ-нан (Марокко) бастап Египет, Арабия, Кіші Азия түбегін, Қырым, Ресей, Орт. Азия, Иран, Ауғанстан, Үндістан, Қытай, Индонезия, Испанияда болған. Ұлы географиялық ашылуларды сол кезде күшті дамыған елдер — Португалия мен Испания бастады.
15 ғ-дың 2-жартысында Португалия ханзадасы, теңізші Генрих (Энрико) Африка жағалауына көптеген экспедициялар ұйымдастырып отырды. Португал теңізшілері құрлықтың батыс және оңт. жағалауын бойлай жүзді.
1488 ж. Б.Диаш Африканың оңт. шетіндегі Қайырлы Үміт мүйісіне жетті. Португалдардың бұл саяхаттары Ұ. г. а-дың бастамасы болды. Олармен бәсекелес испандықтар Шығыс Азияға апаратын теңіз жолын батыстан іздеуге тиіс болды. Орта ғасырларда ежелгі дүние ғалымдарының Жерді шар тәріздес деген ұмытылған пікірі қайта жандана бастаған еді. Осыған сәйкес бірқатар ғалымдар мен теңізшілер Испаниядан шығып үнемі батысқа қарай жүзе берсе Азия жағалауына жетуге болады деп есептеді. Неміс картографы М.Бехаймның глобусында (1492) және Италия космографы П.Тосканеллидің картасында (15 ғ-дың 2-жартысы) Еуропаның батыс жағалауы мен Азияның шығыс жағалауы арасында ешқандай құрлық жоқ, мұхиттың ені кішірейтіліп көрсетілген. Х.Колумбтың осы пікірге негізделіп ұйымдастырылған экспед.
1492 ж. Американы ашты. Оның 4 саяхатының (1492 — 1504) нәтижесінде Орт. Америкадағы Багам, Үлкен Антиль және Кіші Антиль аралдары, Оңт. Американың солт. жағалауы ашылды.
1497 — 99 ж. португал теңізшісі Гама (Васко-да-Гама) Африканы оңт-нен айналып өтіп, Үндістанға апаратын теңіз жолын ашты (экспед-ны Африка жағалауынан әрі қарай араб лоцманы Ахмет ибн Мәжит бастап барды).
1497 ж. ағылшын теңізшісі Джон Каботт Үндістан мен Қытайға Солт. теңіз жолын іздеу кезінде Нью-Фаундленд аралдарына және Лабрадорға жүзіп барып, Солт. Американы ашуды бастады. Х.Колумбтан кейін испан және португал теңіз саяхатшылары Оңт. А.Веспуччи құрлықтың жағалауларына бірнеше рет жүзіп барып, оны жаңа дүние ретінде сипаттап жазды. Бұдан әрі испан конкистадорлары Солт. және Оңт. Американың ішкі аудандарын жаулау кезінде бірқатар жаңа жерлер ашты (Э.Кортес, Х.Писарро).
1503 ж. В.Нуньес де Бальбоа Панама мойнағы арқылы Тынық мұхит жағалауына шықты. Бальбоаның жаңалығы Атлант мұхитынан “Жаңа Дүниені” айналып, “Оңтүстік теңізге” (мойнақтан қарағанда оңт-те көрінетіндіктен саяхатшылар солай деп атаған) асатын жолды іздеу туралы ой тудырды. Бұл идеяны Ф.Магеллан басқарған испан экспед. жүзеге асырды.Магеллан және оның серіктері Атлант мұхитынан жол тауып, Тынық мұхитқа өтті, онан әрі дүние жүзін айналып шықты (1519 — 1522).
16 ғ-дың ортасында Ұ. г. а. заманының бірінші кезеңі аяқталды.
16 ғ-дың 2-жартысынан 17 ғ-дың 2-жартысына дейін созылған екінші кезеңнің басында Шығыс Азия елдерінеЕуразияның және Солт. Американың солт. жағалауын айналып жүретін теңіз жолын (Солт.-шығыс және Солт.-батыс жолдарын) іздеуге байланысты геогр. ашылулар жасалды. Еуропадан Үндістан мен Қытайға баратын Оңт. теңіз жолдары Испаниямен Португалияның қолында қалғандықтан жаңадан өркендеп келе жатқан Англия мен Голландиятеңіз жолын басқа жақтан, солт-тен іздеуге мәжбүр болды. Солт.-батыс жолды іздеу барысында
М.Фробишер (1576 — 1578),
Д.Дэвис (1585 — 1587),
Г.Гудсон (1610),
В.Баффин (1612 — 1616) Американың арктик. бөлігінің аралдардан тұратынын анықтады.
Ағылшындар мен голландттардың Солт.-шығыс жолды іздеуі (Барроу 1556, Пит пен Джекмен 1580, Баренц 1594, Флеминг 1664 — 1668) нәтиже бермеді. Олар Баренцжәне Кара теңіздерінде жүзіп Ямал түбегіне дейін ғана жете алды. 16 ғ-дың соңы мен 17 ғ-дың 1-жартысында орыстар көптеген геогр. жаңалықтарға қол жеткізді. Орыс казактары бас-аяғы 50 жылдай уақытта Оралдан (1584) Тынық мұхитқа дейін (1639) жетті.
1639 ж. И.Москвитиннің отряды Охота т-нің жағалауына шықты.
1644 — 45 ж. В.Поярков Амурды бойлап, оның сағасына дейін барды. Көп ұзамай-ақ Е.Хабаров 1647 —51 ж. Амур өлкесіне бірнеше жорық жасады.
1648 ж. С.Дежнев пен Ф.Попов Азияның солт.-шығыс жағалауын бойлай жүзіп, Азияны Америкадан бөлетін бұғазды ашты. Осы ашылулармен бір уақытта француздар (С.Шамплен, Э.Брюле, т.б.) Солт. Американың ішкі бөлігіне өтіп, Аппалачтың солт-н, Ұлы көлдерді ашты.
Объяснение:
жауабы
ЮАР и Египет
Объяснение:
Влияние человека на природу океана в настоящее время имеет два аспекта: использование ресурсов и загрязнение. загрязнение в последние десятилетия приняло значительные размеры. основные загрязнители - это нефтепродукты, радиоактивные вещества, тяжелые металлы, пестициды, моющие средства. особенно загрязнены воды у берегов западной европы, северной америки, японии, где расположены крупные промышленные комплексы. но признаки загрязнения вод и организмов обнаружены даже в антарктике. если загрязнение океана будет и дальше прогрессировать, несмотря на международные соглашения, это ухудшит рыбопромысловую обстановку и условия отдыха во многих районах во многих районах, а следовательно повлияет на океана. хозяйственная деятельность человека, особенно в xx веке, к так называемому окультуриванию береговой полосы. строительство набережных, молов, волноломов, причалов и других портовых сооружений уменьшило протяженность естественной литорали на многие сотни километров. загрязнение берегов и морской воды промышленных предприятий, попадание в море нефтепродуктов еще более усугубили тяжелое положение литоральных организмов умеренной зоны. море всегда привлекало к себе массу отдыхающих, но в последние 50 лет наплыв отпускников и туристов на морское побережье неизмеримо возрос. почти все мало-мальски пригодные участки берега умеренной зоны океана теперь застроены зданиями домов отдыха, санаториев, частных вилл. искусственно намываются песчаные пляжи. участков побережья, не затронутых цивилизацией, остается все меньше и меньше. этот неизбежный процесс в значительной мере оправдывается огромной пользой для здоровья миллионов людей, отдыхающих на море, но нет никакого оправдания безумным, а подчас варварским поступкам отдельных лиц, которые ради забавы губят остатки жизни в местах, где они решили отдохнуть. надев маску и ласты, а иногда и акваланг, такой, с позволения сказать, любитель природы вооружается копьем или подводным ружьем, и начинается поголовное истребление ни в чем не повинных крабиков и рыбок. эта «охота» ведется, конечно, не для пропитания — к услугам отдыхающих всегда имеются столовые, кафе и рестораны. вся добыча выбрасывается. в лучшем случае кое-что превращается в сувениры, которые почему-то громко именуются «коллекциями». с научной коллекцией эти поломанные, засушенные крабики и морские коньки не имеют ничего общего. они даже никогда не снабжаются этикетками с названием животного, местом и датой сбора. единственное назначение такой коллекции — похвастаться перед поиятелями своими охотничьими трофеями. кроме этих душителей живого, существует еще целая категория принципиальных противников естественных ландшафтов, которые считают, что в местах отдыха человека вся природа должна быть искоренена. к сожалению, иногда именно они проектируют и строят большие комплексы приморских здравниц, заменяя каменистые берега железобетоном и оставляя растительность только в кадках и горшках. после подобного благоустройства побережье уже мало чем отличается от городской ванной комнаты в глубине континента, особенно если развести в теплой воде искусственную морскую соль. наконец, низкий культурный уровень отдельных горожан, воображающих, будто «природа все стерпит», приводит к засорению морского побережья обрывками бумаги, полиэтиленовыми пакетами, битой посудой. захламление берегов бытовыми не менее опасно для обитателей литорали, чем воздействие промышленных стоков и нефтепродуктов. к счастью, нарисованная здесь мрачная картина еще не тотальна. сохранилось много нетронутых участков береговой полосы умеренной зоны океана, где можно видеть природные сообщества морских растений и животных, где море дает обильный урожай и где отдых людей не менее полноценен, чем в самом фешенебельном санатории. об этих местах и пойдет речь. замечено, что тот или иной вид прибрежных животных и растений распространен не по всей умеренной зоне мирового океана. так, «жители» атлантического побережья европы не встречаются в морях дальнего востока, а комплексы литоральных организмов, сложившиеся на одной стороне американского континента, не повторяются на другой. своеобразие, или, как говорят ученые, эндемизм, фауны и флоры зависит от изоляции. непреодолимым препятствием в распространении прибрежных организмов оказываются колоссальные пространства глубоководных частей океана. а на севере, где материки близко подходят друг к другу и где, казалось бы, организмы легко могут переходить от материка к материку, свою суровую преграду ставят низкие температуры. чтобы дать представление о видовом составе литоральных растений и животных умеренной зоны, пришлось бы отдельно описывать несколько изолированных районов, но здесь особой нужды в этом нет. характер таких морских литоральных биоценозов в общем сходен, а видовые различия представляют интерес скорее для специалистов. поэтому в дальнейшем мы познакомимся с населением умеренной зоны на примере лишь двух близких нам бассейнов — японского и черного морей.