Күлтегін, Білге қаған және Тоныкөк ескерткіштері (Орхон-Енисей) — мазмұны мен түрі жағынан да, тілі мен көркемдегіш құралдары жағынан да, өлең құрылысы, композициясы жағынан да ежелгі түркі халықтарына ортақ көркем туындылардың үлгісі болумен бірге, ол қазақ әдебиетінің де асыл қазынасына енетін әдеби мұра.
Қазіргі Орта Азия, Қазақстан, Сібір жерлерін аралаған жиһангер өткен ғасырда өзгерген өңірдің салтанатты, әсем қалаларын, зәулім зауыттарын, алып фабрикаларын қызықтап-тамашалары сөзсіз. Сонымен бірге бұл өлкелерден қол қусырып мүлгіген жансыз, меңіреу балбал тастарға да, опат соғыстардан қирап жер астына түскен ескі қалалардың жал-жал көмескі қорғандарына да, сол бір жойқын бүліншіліктерге төтеп берген сәулет өнерінің не бір ғажап ескерткіштеріне де көз тоқтатып, тарих түбіне ой жіберіп өтері де ақиқат.
Ғылымының табыстары нәтижесінде сол көне ескерткіштерге, шексіз сахарада мүлгіп қалған меңіреу тастарға бүгінде тіл бітіп, іргелі ел болып қанат жайған түркі халықтарының бақытты ұрпағына тарих шежіресін баян етуде. Бір кездерде сақтар жайлаған, гундер шарлаған кең атырапты заманымыздың VI-VIII ғасырлары арасында үш жүз жыл бойы ұзын найзалы, жарау атты түріктер еркін билеген. Бертінде Дешті Қыпшақ аталған, моңғолдар ат тұяғына таптатқан бұл өлкені ежелден-ақ қазіргі түркі тілдес халықтардың түпкі төркіні болып табылатын көк түріктер мекен етуші еді.
Поселения и могильники Отрарско-Каратауской культуры расположены в районах южных и северных отрогов Каратау, в долинах Арыси и Бугуни, в среднем течении Сырдарьи, распространяясь от северо-восточных отрогов Каратау на севере и до песков Изакудук на юге.
История археологического исследования этих районов начинается с 1867 г., со времени поездки П.И. Лерха.
Начиная с 40-х гг. ХХ в. и до сих пор здесь проводили исследования археологические экспедиции и отряды А.Н. Бернштама, Е.И. Агеевой, Г.И. Пацевича, К.А. Акишева, К.М. Байпакова, Л.Б. Ерзаковича, Л.М. Левиной, Е.А. Самагулова, Н.П. и А.Н. Подушкиных, А.А. Ержигитовой, А.Н. Грищенко, Б.А. Байтанаева.
Название «Отрарско-каратауская культура» было впервые использовано Л.М. Левиной для обозначения культуры, названной в свое время А.Н. Бернштамом «Отрарско-каучинской». Название «Отрарско-каратауская культура» утвердилось в научной литературе.
Л.М. Левиной на основании изучения керамики была предложена хронология культуры.
Первый этап ее отнесен к I в. до н. э. — III— IV вв. н. э.
Сейчас после многолетних исследований региона можно выделить несколько крупных центров на территории распространения отрарско-каратауской культуры. Прежде всего, это Отрарский оазис, давший название культуре, где выделяются в свою очередь несколько групп памятников.
Это городище Отрар и расположенные от него в радиусе 15 км городища и поселения — Куйруктобе, Алтынтобе, Мардан-Куик, Жалпактобе. Это крупные городища, существующие в течение многих столетий: Отрартобе (с первых веков н. э. до XVIII в.), Пшакшитобе (с первых веков н. э. до XII в. н. э.), Куйрыктобе (с первых веков н. э. до XIV в.), Алтынтобе (с первых веков н. э. до XII в.), Мардан-Куик (с первых веков н. э. до XV в.), Жалпактобе (с первых веков н. э. до XII в. н. э.). Здесь же на площади около 250 кв. км расположены десятки поселений типа тобе с площадкой разного размера, среди которых выделяются Каламтобе, группа Актобе, Чоль-тобе, Караунчуктобе, Шошактобе, Ботайтобе, Кайнартобе, Маслахат, могильники Талтакай I и II, Конуртобе.
Күлтегін, Білге қаған және Тоныкөк ескерткіштері (Орхон-Енисей) — мазмұны мен түрі жағынан да, тілі мен көркемдегіш құралдары жағынан да, өлең құрылысы, композициясы жағынан да ежелгі түркі халықтарына ортақ көркем туындылардың үлгісі болумен бірге, ол қазақ әдебиетінің де асыл қазынасына енетін әдеби мұра.
Қазіргі Орта Азия, Қазақстан, Сібір жерлерін аралаған жиһангер өткен ғасырда өзгерген өңірдің салтанатты, әсем қалаларын, зәулім зауыттарын, алып фабрикаларын қызықтап-тамашалары сөзсіз. Сонымен бірге бұл өлкелерден қол қусырып мүлгіген жансыз, меңіреу балбал тастарға да, опат соғыстардан қирап жер астына түскен ескі қалалардың жал-жал көмескі қорғандарына да, сол бір жойқын бүліншіліктерге төтеп берген сәулет өнерінің не бір ғажап ескерткіштеріне де көз тоқтатып, тарих түбіне ой жіберіп өтері де ақиқат.
Ғылымының табыстары нәтижесінде сол көне ескерткіштерге, шексіз сахарада мүлгіп қалған меңіреу тастарға бүгінде тіл бітіп, іргелі ел болып қанат жайған түркі халықтарының бақытты ұрпағына тарих шежіресін баян етуде. Бір кездерде сақтар жайлаған, гундер шарлаған кең атырапты заманымыздың VI-VIII ғасырлары арасында үш жүз жыл бойы ұзын найзалы, жарау атты түріктер еркін билеген. Бертінде Дешті Қыпшақ аталған, моңғолдар ат тұяғына таптатқан бұл өлкені ежелден-ақ қазіргі түркі тілдес халықтардың түпкі төркіні болып табылатын көк түріктер мекен етуші еді.
Объяснение:
осы ма
История археологического исследования этих районов начинается с 1867 г., со времени поездки П.И. Лерха.
Начиная с 40-х гг. ХХ в. и до сих пор здесь проводили исследования археологические экспедиции и отряды А.Н. Бернштама, Е.И. Агеевой, Г.И. Пацевича, К.А. Акишева, К.М. Байпакова, Л.Б. Ерзаковича, Л.М. Левиной, Е.А. Самагулова, Н.П. и А.Н. Подушкиных, А.А. Ержигитовой, А.Н. Грищенко, Б.А. Байтанаева.
Название «Отрарско-каратауская культура» было впервые использовано Л.М. Левиной для обозначения культуры, названной в свое время А.Н. Бернштамом «Отрарско-каучинской». Название «Отрарско-каратауская культура» утвердилось в научной литературе.
Л.М. Левиной на основании изучения керамики была предложена хронология культуры.
Первый этап ее отнесен к I в. до н. э. — III— IV вв. н. э.
Сейчас после многолетних исследований региона можно выделить несколько крупных центров на территории распространения отрарско-каратауской культуры. Прежде всего, это Отрарский оазис, давший название культуре, где выделяются в свою очередь несколько групп памятников.
Это городище Отрар и расположенные от него в радиусе 15 км городища и поселения — Куйруктобе, Алтынтобе, Мардан-Куик, Жалпактобе. Это крупные городища, существующие в течение многих столетий: Отрартобе (с первых веков н. э. до XVIII в.), Пшакшитобе (с первых веков н. э. до XII в. н. э.), Куйрыктобе (с первых веков н. э. до XIV в.), Алтынтобе (с первых веков н. э. до XII в.), Мардан-Куик (с первых веков н. э. до XV в.), Жалпактобе (с первых веков н. э. до XII в. н. э.). Здесь же на площади около 250 кв. км расположены десятки поселений типа тобе с площадкой разного размера, среди которых выделяются Каламтобе, группа Актобе, Чоль-тобе, Караунчуктобе, Шошактобе, Ботайтобе, Кайнартобе, Маслахат, могильники Талтакай I и II, Конуртобе.