1 "ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама" заманы болса керек. ха- лық басына күн туып, елінен, жерінен айырылған, ауыл дүрбелеңге түскен сол бір шақта орта дәулетті біреудің ақ інгені болған екен. ботасы оққа ұшады да, иесі ақ інгенге жүгін артып, күнді күнге, түнді түнге үрып босып, ауа көшкен елмен бірге кетеді. бір жерге жетіп,Көліктердің белін суытып, адамдарды демалдырады. кешке таман
ақ інген өзге түйелердің ішінде жоқ болып шығады. іздеп таппайды. ақ інген сол кеткеннен мол кетіп, ботасының жемтігі қалған жаққа қарай бет алған жолда азықсыраған қалмақтардың қолына тү- седі. ашыққан жау шибөріше қаптап, тарпа бас салып жығып, төрт аягын байлап, бауыздауға ыңғайланған сәтте, інген өте бір аянышты дауыспен ыңырси боздап, екі көзінен жас сорғалап, бейне адамша жы- лаған екен дейді. сол кезде өздері аға тұтар біреуі: «астыларыңдағы аттарыңды сой- сандар да, ол інгенге тиіспеңдер", - дейді. жау қолынан босанған боз інген алдымен оң жағына қарап, бір боздап, сол жағына қарап, бір боздап, үшінші ретте алдына қарап, бір боздап, алған бағытына қарай желе жөнеледі. ботасының жемтігін тапқан соң, бір тал шөп жұл- май жатып, сол жерде өлген екен. осыны бейнелеген күй «…» деп аталапты.
2
Бір байдың екі баласы аң аулап жүргенде біреуін аю жеп қойып- ты. ағасы інісінің өлгенін көріп, қайғырып, інісін жеген аюды атып алмақ болып аңдиды. бір кезде аю билей басып, анда-санда тұра қап, жорғалап келе жатады. балақ жүндері сусылдап, қозғалған сайын устінен жалтылдап от ұшқындайды. аңдып отырған жігіт аюды атып, терісін сойып алып, үйіне келеді. әкесіне іні өлімін естірте алмайды.
әкесі:
-кәне, балам, қандай аң аттың? - деп сұрайды.
үлкен ұлы керемет домбырашы екен. аюдың терісін әкеліп, әкесінің алдына тастайды да, бір күй шертеді. күйді тыңдап отырған бір ақсақал ауыр күрсініп, байға баласының өлімін естіртіп, көңіл айтады. сондағы жігіттің шерткен күйі осы «…» екен.
екі мәтін бойынша берілген сұарқтарға жауап беріңіз.
1.Екі мәтінде не туралы айтылған? (мәтіннің тақырыбы не?)
2.Мәтіндер кімдерге оқуға арналған? (аудиториясы кімдер?)
3.Мәтіндердің ұқсастығы бар ма?
4.Мәтіндердің айырмашылығы неде?
1. 1мәтінде халықтың қиын шағы,жерлерінен айырылғаны,маңыздысы:Дәулетті біреудің ақ інгені болыпты.Ботасы оққа ұшырап,Ақ інгенге бәрін асып кете береді.Бір тоқтағаннан кейін кешке оны таппайды.Сөйтсе,ол жау қолына түсіп қалыпты.Ол кезде ашарылық болған,соны сойып жейін деа жатөанда бір кісі оған тиіспеңдер деп аман қалдырады.Кейін ол кетеді. Ботасының жемтігін тауып,жемей жатып сонда өліпті.
Міне оны: Бозінген деп атаған.Ашаршылықкездегіақ інгеннің жау қолына түсіп,кейін бір кісінің арқасында босап,ботасын тапқан анасы,сол жерде өлгені туралы.Осыны күй арқылы жеткізген
2.2мәтінде Байдың аң аулап жүргенде,біреуін аю жеп коя жаздайды.Ағасы інісін өлтірген өюды атып жібермек болады.Аю аяғын бссып,келе жатады.Оны аңдып отырған бала аюды атады,сойып,үйіне апарады.Әкесіне інісінің өлгенін айта алмады.
Қандай аң ауладың деп әкесі сұрады.Ол күйші екен.Күрсініп,осы күй арқылы бәрін айтады.
Бұл күй Жорға аю деп аталғанІнісінің аю жегенін күй арқылы жеткізу.
3.Иә.Себебі,қиын кезеңдерді,оқиғадарды күй арқылы жеткізген
4.1.Жау қолынан аман қалып,алайда,кейін жолда өліп,ботасын тапқан да сол жерде өлген.ЯҒНИ, түйе,бота туралы
2.Інісінің аю жеуін жеткізді