Негізінде қазақ халқы көшпелі жағдайда болды да, мал. шаруашылығын кәсіп етті. Халықтың күн көрісі, тұрмыс-тіршілігі төрт түлік малға байланысты еді. Жесе – азық, кисе- киім, мінсе – көлік дегендей, көшпелі жағдайда болған, экономиканың басқа түрі дамыған қазақ халқы үшін төрт түлік мал. тіршілік тірегі болды.
Өзінің тұрмыс – тіршілігенде осындай айырықша орын алған, пайдасы тиіп қызметі сіңген төрт түлік май жайында қазақ халқы ерет заманда – ақ неше түрлі әңгіме, жыр, өлеңдер шығарған. Бұлардың бәрінде мал. шаруашылығымен кәсіп еткен адамның төрт түлік жайындағы көзқарасы, ой – арманы, тілек – мүддесі өрініп отырады.
Ауыз әдебиетінде төрт түлік май жайындағы шығармалардың кейбір үлгілері ең ерте заманда, ертедегі адамдардың жаратылыс сырын түсіне алмаған кезінің өзінде – ақ туа бастаған. Шоқан Уәлиханов “Шамандықтың қазақтардағы қалдығы” дейтін еңбегінде төрт түлік мал. жайында туған шығармалардың алғашқы үлгілері ертедегі адамдардың ой – өрісі төмен сатыда тұрған кезінде шыққандығын айтады. Жаратылыс сырын түсіне алмаған ертедегі адамдар әлем дүниесіндегі әрбәр құбылыстарды өзінше долбарлап жорыған, бұларда жаратушы күш бар деп. сенген, соған табынған.
Төот түлік мал. жайында шығарылған шығармалардың алғашқы үлгілері осындай ескі сенім – нанымдарға байланысты туған. Онда әрбір түлікітің жаратушы құдайы бар деп. білген. Мәселен, қазақта “Қазықұрт тауы” деген әңгіме жыр бар. Осы жырда халық төрт түлік малдың қалай пайда болғанын ескі Діни ұғымдарға байланыстыра былай баяндайды. Баяғы бір заманда дүние жүзін топан су қаптап кетеді. Тек қана Қазықұрт дейтін тауды су баспайды және осы таудың ығында Нұқ дейтін әулиенің кемесі тұрады. Топан қаптаған кезде жан-жануарлар осы кемеге тығылады. Мұның ішінде төрт түліктің де тұқымы болады. Әрбір түліктен бір-бір тұқым аман қалады да, кейіннен ол өрбіп өседі. Бұл түліктерді топаннан сақтап қалған олардың жаратушысы, селері болады. Жылқының иесі – Жылқышы ата (кейде Қамбар ата деп. те аталады), қойдың иесі – Шопан ата, түйенің иесі – Ойсыл қара, сиырдың иесі – Зеңгі-баба, ешкінің иесі – Сексек-ата деп. әрқайсына жекелей ат қояды. Әрбір түліктің осы секілді селері болғандығын, олардың арқасында топан-судан аман қалғандығын “Қазықұрт тауы” дейтін әңгіме-жыр былай суреттейді:
Қазщықұрттың басында кеме қалған.
Ол әулие болмаса неге қалған?
Жетім бота үстінде жатып қалып,
Ойсыл қара жануар содан қалған. –
Бадан әрі қарай жыр басқа түліктер жайын сөз етеді. Әрбір түліктің қалай өрбігенін айтқанда, өлеңнің бастапқы екі жолын қайталап отырады.
Халықтың төрт түлік мал. жайындағы, оның қалай өрбіп – өскендігі жайындағы алғашқы көзқарасы, ұғым – түсінігі осылай болып келеді.
Серік Қонақбаев бокспен 14 жасынан бастап айналысып, небәрі 24 жасында бокс қолғабын шегеге ілді. Осы он жыл уақыт ішінде қазақ боксының аңызына айналды. Сексенінші жылдардағы Серік Қонақбаевтың дүбірі талай қазақтың баласын бокс үйірмесіне жақындатты. 1979-1984 жылдардағы КСРО чемпионаты, Әлем кубогі, Еуропа чемпионаты, Олимпиада ойындарындағы жарқын жеңістері қазақ боксшыларына сәтті қадам бастады. Бір ғана айтар болсақ: КСРО чемпионатында 1979-1991 жылдарға дейін қатарынан қазақ боксшылары КСРО біріншілігінің жеңіс тұғырынан көтерілді. Олардың қатарында Серік Нұрғазов, Асылбек Қилымов, Кәрімжан Әбдрахманов, Рашид Кәбіров, Ерік Кәкімов, Бейбіт Есжанов, Болат Теміровтер чемпион атанса, Есболат Нұрымов, Талғат Бердібеков, Қайрат Ғалымтаев, Жұматай Түсіповтер жүлдегер атанды.
Негізінде қазақ халқы көшпелі жағдайда болды да, мал. шаруашылығын кәсіп етті. Халықтың күн көрісі, тұрмыс-тіршілігі төрт түлік малға байланысты еді. Жесе – азық, кисе- киім, мінсе – көлік дегендей, көшпелі жағдайда болған, экономиканың басқа түрі дамыған қазақ халқы үшін төрт түлік мал. тіршілік тірегі болды.
Өзінің тұрмыс – тіршілігенде осындай айырықша орын алған, пайдасы тиіп қызметі сіңген төрт түлік май жайында қазақ халқы ерет заманда – ақ неше түрлі әңгіме, жыр, өлеңдер шығарған. Бұлардың бәрінде мал. шаруашылығымен кәсіп еткен адамның төрт түлік жайындағы көзқарасы, ой – арманы, тілек – мүддесі өрініп отырады.
Ауыз әдебиетінде төрт түлік май жайындағы шығармалардың кейбір үлгілері ең ерте заманда, ертедегі адамдардың жаратылыс сырын түсіне алмаған кезінің өзінде – ақ туа бастаған. Шоқан Уәлиханов “Шамандықтың қазақтардағы қалдығы” дейтін еңбегінде төрт түлік мал. жайында туған шығармалардың алғашқы үлгілері ертедегі адамдардың ой – өрісі төмен сатыда тұрған кезінде шыққандығын айтады. Жаратылыс сырын түсіне алмаған ертедегі адамдар әлем дүниесіндегі әрбәр құбылыстарды өзінше долбарлап жорыған, бұларда жаратушы күш бар деп. сенген, соған табынған.
Төот түлік мал. жайында шығарылған шығармалардың алғашқы үлгілері осындай ескі сенім – нанымдарға байланысты туған. Онда әрбір түлікітің жаратушы құдайы бар деп. білген. Мәселен, қазақта “Қазықұрт тауы” деген әңгіме жыр бар. Осы жырда халық төрт түлік малдың қалай пайда болғанын ескі Діни ұғымдарға байланыстыра былай баяндайды. Баяғы бір заманда дүние жүзін топан су қаптап кетеді. Тек қана Қазықұрт дейтін тауды су баспайды және осы таудың ығында Нұқ дейтін әулиенің кемесі тұрады. Топан қаптаған кезде жан-жануарлар осы кемеге тығылады. Мұның ішінде төрт түліктің де тұқымы болады. Әрбір түліктен бір-бір тұқым аман қалады да, кейіннен ол өрбіп өседі. Бұл түліктерді топаннан сақтап қалған олардың жаратушысы, селері болады. Жылқының иесі – Жылқышы ата (кейде Қамбар ата деп. те аталады), қойдың иесі – Шопан ата, түйенің иесі – Ойсыл қара, сиырдың иесі – Зеңгі-баба, ешкінің иесі – Сексек-ата деп. әрқайсына жекелей ат қояды. Әрбір түліктің осы секілді селері болғандығын, олардың арқасында топан-судан аман қалғандығын “Қазықұрт тауы” дейтін әңгіме-жыр былай суреттейді:
Қазщықұрттың басында кеме қалған.
Ол әулие болмаса неге қалған?
Жетім бота үстінде жатып қалып,
Ойсыл қара жануар содан қалған. –
Бадан әрі қарай жыр басқа түліктер жайын сөз етеді. Әрбір түліктің қалай өрбігенін айтқанда, өлеңнің бастапқы екі жолын қайталап отырады.
Халықтың төрт түлік мал. жайындағы, оның қалай өрбіп – өскендігі жайындағы алғашқы көзқарасы, ұғым – түсінігі осылай болып келеді.
Объяснение:
Тым ұзақ болса арасынан теріп жазсандар болады
Объяснение: