1 из 1 6-сынып. Қазақ тілі №5 сабақ. 3-тоқсан
Бөлім
Су- тіршілік көзі. Қазақстандағы өзен- көлдер
Сабақ тақырыбы
Жетісу
Сұрау есімдіктері
Сабақ мақсаты
· мәтіннен негізгі және қосымша, детальді ақпаратты анықтау, түсіндіру;
· сөйлемдегі есімдіктің қызметін түсіну, есімдікті зат есім, сын есімнің орнына қолдану;
Оқулық
М.Жолдашева, Ғ.Отарбаева, Г.Нұрманов. Қазақ тілі. 6 сынып. «Мектеп» ба ж.

І. Кел, тапсырма орындайық!
1-тапсырма. Берілген мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіннен негізгі және қосымша, детальді ақпаратты теріп жазыңыз:
1-мәтін
"Жер жаннаты-Жетісу"
Сұлулығымен тамсандырған, ақындардың жырына арқау болып, талайларға ән салдырған киелі Жетісуды сөзбен суреттеп жеткізу мүмкін емес. Табиғаттың барлық сұлулығын өз бойына жинап алған Жетісудың өзен-көлдері, тау-тастары мен жазық даласы сан мыңдаған тарихтан сыр шертеді.
Табиғаты тамсандырған Жетісу өңірінің ең көрікті мекендерінің бірі — Іле өзенінің жағалауы. Іле жағалауында «Көшпенділер», «Мың бала» сияқты тарихи фильмдердің түсірілім жұмыстары өткен.
Осы бір тамаша мекенде тәуелсіз еліміздің түкпір-түкпірінен келген балдырғандар балалалықтың бақытына шомылып «Балдәурен-Қапшағай» республикалық оқу-сауықтыру орталығында өздерінің демалыстарын тамаша өткізуде. Рухани жаңғыру бағдарламасы аясында Балдәурен дәстүріне сай 16 ауысымнан бастап біз демалушыларымызды «Жер жаннаты-Жетісу» атты кеш аясында Жетісу өлкесімен таныстыруды бастадық. Жетісу жайлы сөз қозғасақ, оның ерекше табиғаты жайлы айтпай өту мүмкін емес. Жетісуды ежелгі Сақ, Үйсін, Қаңлы тайпалары мекен еткен. Бұл тайпалардан бізге қалған баға жетпес мұра – Тамғалы тас. Шарын шатқалы, Көлсай жайлы естімеген адам аз. Қайыңды көлі де Жетісудың бетке ұстар табиғи байлығы. Бір ғасыр бұрын үлкен көшкіннің нәтижесінде пайда болған. Суға батқан кемелер секілді сюрреалистік көрініс беретін Қайыңды көлі Жетісудің мақтанышы. Жетісу... Қазақстанның оңтүстік-шығысында орналасқан, солтүстігінде Балқаш көлінен, оңтүстігінде Тянь-Шаньның қарлы шыңдарына дейін созылып жатқан осынау бір көркем жерұйық мекенді ежелден бері жеті судың өлкесі атап кеткен. Олай деп аталуының себебі, жердің шұрайын беретін Іле, Тентек, Лепсі, Басқан, Ақсу, Қаратал, Көксу, сияқты өзендердің осы мекеннен ағып өтетіндігі
Киелі мекен енді балалардың бақытты мекеніне айналды.
ДО 01:00 НАДО
Ердің атын еңбек шығарады.
Еңбек - адамға өзінің тұтынушылығын қамтамасыз етуге қажетті бүкіл заттар жиынтығын жасайтын адам әрекетінің негізгі формасы.Адам өмірі еңбекпен тығыз байланыста болады. Жалпы, еңбек адамның табиғи жетістігі болып саналады.
Қазақ халқы қашан да еңбекке аса үлкен мән беріп, бала тәрбиесінде де еңбекқорлықты маңызды санаған. Бұған дәлел ретінде «Еңбек – адамның екінші анасы», «Еңбек мұратқа жеткізер», «Жалқаулық аздырады, еңбек оздырады»,- деген мақалдардан еңбектенудің адамдарға қажетті нағыз байлық екендігін аңғаруға болады. Ал еріншектік, жалқаулық жақсы қасиетке жатпайды. Тіпті ұлы дана Абай атамыз да еріншектікті бес дұшпанның біреуі санаған.
Сондықтан балаларды кішкене күнінен еңбекке құштар қылып тәрбиелеп, адал еңбекпен тауып жеген нанның тәтті болатынына үйрету керек деп есептеймін.Себебі, біз еңбектенудің арқасында көптеген нәрселерге қол жеткіземіз. Мысалы, күнделікті ішіп- жейтін тамағымыз бен киетін киіміміздің өзі еңбекпен келеді.
Қазақ халқы бала тәрбиесінде еңбектің рөлі өте маңызды екенін әрдайым ескеріп отырған. Сондықтан ер балаларды бала күнінен бастап «Ердің атын еңбек шығарар» деген мақалға сәйкес егін егу, мал бағу, аңға шығу, кішіге қолқанат болу секілді ізгі әркеттерді бойына дарытып өсірген.
Құрамында еліктеу сөздері бар жұмбақтар
Маң-маң басып келеді,
Тапырақтап желеді.
Мойны ұзын, үсті тау,
Ертеден елге бел еді.
Түйе
Жылт-жылт етеді,
Жылғадан етеді.
(Су)
Үлп-үлп етіп тымағы,
Желп-желп етіп құлағы,
Суды кешіп тұрады.
(Құрақ)
Маң-маң басқан, маң басқан,
Шудаларын шаң басқан.
Екі өркешін қом басқан,
Алабота, теріскен,
Мұрындығы келіскен,
«Шөк!»- дегенде, «бық!» -деген,
Шешіп үйін жүктеген,
Бұл не деген жануар?
(Түйе)
Балпаң-балпаң басады,
Адамнан қатты сасады.
Саусақтары салалы,
Қыста жылыға қашады.
(Қаз)
Айдаһар аузын ашса, арс етеді,
Гауһары жерге түссе, жарқ етеді.
(Найзағай)
Қара бием қалт етті,
Қабырғасы жалт етті.
(Шалғы)
Беті үлкен тым-ақ өзге денесінен,
Бұлаңдап түсіп шығар кемесінен,
Ішіне қарын-қарын суды құйып,
Шығады сүңгіп-сүңгіп денесімен.
(Ожау)
Бас аяғы теп-тегіс боп біткен,
Селкілдесе денесі дір-дір еткен.
Өзіне қандай жуан кез келсе де,
Күшімен қақ айырып бөліп кеткен.
(Темір ара)
Былқ-былқ ,былқ семіз,
Қабырғасы жоқ семіз.
(Қамыр)
Сулы жерді мекендеп,
Құрлықта да секеңдеп,
Шыбын-шіркей аңдиды,
Жемге қашан жетем деп.
(Бақа)
Топтанып келе жатыр қара қабан,
Ойлаған жерлеріне тынбай барған.
Аузынан қара көбік бұрқ-бұрқ шығып,
Болдырып шаршамайтын сондай айуан.
(Паровоз)
Елу тентек тып-тыныш,
Бір сарайда жатады.
Тысқа шықса біреуі,
Жарқ етіп от шашады.
(Сіріңке)
Жылт-жылт етеді, ұстасаң еріп кетеді.
(Мұз)
Аяғы жоқ жүреді, сылқ-сылқ етеді.
(Су)
Көк көйлекті жеңешем көлбең-көлбең етеді.
(Түтін)