1.Өлеңде автор кімнің атынан сөйлейді? 2.Ақын "күні кеше" "Көріп едім бәрін мен ойып алды көзімді", "Сөз айтып ем - шыдамай! Қырқып алды тілімді.", "Ойымды мен айтып ем, Отқа салды жанымды", - деп халықтың басынан өткен қандай тарихи кезеңдерді айтып отыр? 3."Таптап, Қырқып, Жоқ етті де туымды, Жазирамды отқа салды, қуырды. Жуынды етті кәусар менен суымды, Шұлғау етті қасиетті туымды..." деген өлең жолдарында ақын оқырманға не айтқысы келіп отыр? 4.Ақын Т.Медетбекті "Тәуелсізбін" өлеңі арқылы қандай тұлға ретінде тани алдыңдар?
3. Жұмыс істеу кезінде
4. Авариялық жағдайларда
5. Жұмысты аяқтағанда
Жалпы қауіпсіздік талаптары:
1. Мұғалімнің рұқсатынсыз құрал-жабдықтарды орнынан қозғауға, сымдарға, розеткаларға, штепсельдің айырына, штекерге тиісуге тыйым салынады.
2. Мұғалімнің рұқсатынсыз сыныпқа кіруге және сыныптан шығуға болмайды.
3. Мұғалімнің рұқсатынсыз сыныпта жүруге болмайды.
4. ДК-де су киіммен және су қолмен жұмыс істеуге болмайды.
5. Корпусы мен сымдарының бүтіндігі бұзылған (ашық) ДК-де жұмыс істеуге тыйым салынады.
6. Үстелге, ДК-дің жанына сумка, портфель, кітап қоюға болмайды. Үстелде тек дәптер мен қалам ғана жатуы керек.
7. Пернетақтаның үстіне ештеңені қоюға болмайды.
8. Компьютер сыныбында жүгіруге, ойнауға, жолдастарыңның көңілін қажетсіз аударуға, бөгде жұмыстарды істеуге тыйым салынады.
ДК-де жұмыс істеуді бастау алдында қойылатын қауіпсіздік талаптары:
1. ДК электр тогына қосылмаған жағдайда сымдардың, ДК-дің корпусының бүтіндігін және айыру (изоляция) бұзылмағанын қарап шығып, олардың дұрыс жағдайда екендігіне көз жеткізу керек.
2. Жұмыс кезінде оларға тие бермеу үшін, сымдар салбырап тұрмауына көңіл бөлу керек.
ДК-мен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары:
1. Компьютерде жұмыс істеу кезінде көздің экраннан ең қолайлы қашықтығын (60-70 см) сақтау керек.
2. Келушілер кіргенде оқушылардың орнынан тұруының қажеті жоқ.
3. Көз талғанда немесе шаршағанда орнынан тұрмай көзді дем алдыратын бірнеше жаттығу орындау керек.
4. Оқушылар электр тогымен зақымданғанда алғашқы медициналық көмек көрсету әдістерін, өрт сөндіргішпен жұмыс істеу және өрт сөндіру әдістерін білуі керек.
5. Оқушылар көзді дем алдыру жаттығуларын білуі керек.
Апат жағдайлардағы қауіпсіздік талаптары:
1. ДК-де жұмыс істеу барысында ақауларын байқағанда, түтін немесе әдеттен тыс дыбыстар пайда болғанда жұмысты тоқтатып, аппаратураны өшіру және оқытушыға хабарлау керек.
2. Қажет болса, өртті сөндіруге көмектесу керек.
3. Қажет болса, электр тогымен зақымданғандарға алғашқы көмек көрсете білу керек.
4. Компьютер сыныбында өртті сумен өшіруге болмайтынын білу керек. Мұнда құмды немесе көбікті өрт сөндіргішті пайдалануға болады.
5. Егер зақымданған адам электр тогының әсерінде болса, оны жалаңаш қолмен ұстауға болмайтынын білу керек. Зақымданушыны электр тогын өткізбейтін материалдарды пайдаланып босатуға болады.
ДК-де жұмысты аяқтау қауіпсіздігінің талаптары:
1. Аппаратураны оқытушының нұсқауымен өшіру керек.
2. Жұмыс орнын ретке келтіру керек.
Алғашқы медициналық көмек көрсету әдістері
Электр тогымен зақымданғанда көмек көрсету:
1. Токты ажырату (тарату тақтасындағы тумблерді өшіру);
2. Зақымданған адамды электр тогының әсерінен электр тогын өткізбейтін қол астындағы материалдарды пайдаланып босату;
3. Зақымданған адамды қарап шығып, оған зардабының ауырлығына байланысты көмек көрсету;
4. Дәрігер шақыру (мектептің медпунктінен, 03 телефоны арқылы жедел жәрдем немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен).
Күйгенде көмек көрсету:
1. Ауруды сездірмейтін және тыныштандыратын дәрілер беру (анальгин, валерьянка);
2. Күйген жеріне май жағу (ванилин);
3. Жарақаттанған жерге микробтар түспеуі үшін алдын ала целлофанмен орап, суық судың астына ұтау;
4. Дәрігер шақыру.
Демі тоқтағанда көмек көрсету:
1. Зақымданған адамды тілінің аузындағы қалпын тексеру керек, егер ары қарай кетіп қалған болса, қолмен орнына келтіру;
2. Дәрігер шақыру.
3. Демі қалпына келгенше немесе дәрігерлер келіп жеткенше қолдан дем алдыру (ауыздан-ауызға) керек.
Ата көрген оқ жонар, Ана көрген тон пішер.
Әкесіне тартып ұл тумас,
Шешесіне қарап қыз тумас.
Ата-анам бар болсын,
Аузы-мұрыны жоқ болсын.
Ата-ананың қадірін балалы болғанда білерсің.
Ата-анадан жар жақын.
Туысқаннан мал жақын.
Атаның құны, ананың сүті.
Күтсең ата-анаңды,
Кешірер атаң қатаңды.
Ата-ананың қарызы,
Ана жақсылығын,
Ауырсаң білерсің.
Қайын жақсылығын,
Қыдырсаң білерсің.
Баланың өзі болғандай,
Келіннің өзі келгендей.
Ата-ананың қадірін
Балалы болғанда білерсің;
Ағайынның қадірін
Жалалы болғанда білерсің.
Ақ шашты ана:
«Жастығым — балам» дейді.
Ақылды бала:
«Ай-күнім — анам» дейді.
Ана алдында — құрмет,
Ата алдында — қызмет.
Малды баққан өсірер,
Баланы тапқан өсірер.
Мейрімі мол ананың —
Жүрегі жылы, қолы кең.
Кең пейілді атаның
Жүзі жылы, жолы кең.
Ақ жаулығы ананың —
Ақ көрпесі баланың.
Ағайын — алтау,
Ана — біреу.
Ана алақанының аясы —
Ақ шынардың саясы.
Анадан артық дос бар ма?
Ашудан жаман қас бар ма?
Жиырма бестен жақсы жас бар ма?
Қымыздан тәтті ас бар ма?
Ананың сүті—бал,
Баланың тілі — бал.
Бала тентек болатыны — үйінен,
Ердің тентек болатыны — биінен.
Көне киім жаңаны сақтайды,
Кәрі кемпір баланы сақтайды.
Ананың сүйген жері:
Отқа күймейді,
Оқ та тимейді.
Ананың ойы ұяда,
Баланың ойы қияда.
Жетімге жеті бидай да тамақ.
Анаңа ауыр сөз айтпа!
Атыңа ауыр жүк артпа!
Ана сүтін ақтамағанды
ешкім мақтамайды.
Балапанды торғайлар
Өрт болмасын тілейді.
Балаларға аналар
Дерт қонбасын тілейді.
Баласыз ана — гүлсіз алма.
Әзілің жарасса,
Атаңмен ойна.
Ата балаға сыншы.
Ата баласының
Ат меңіндей белгісі болады.
Атаңа не қылсаң,
Алдыңа сол келер.
Ілгері басатын жасты
Кері тартқан кәрі қайтарады.
Үлкен бастар
Кіші қостар.
Атасы жоқ — мас жетім,
Анасы жоқ — қас жетім.
Итпен ойнасаң — үрерсің,
Баламен ойнасаң — күлерсің.
Ат болатын құлынның,
Бауыры жазық келер,
А ң,
Маңдайы жазық келер.
Жылайын деген баланың
Үш күн бұрын көзі қышиды.
Нар баласын қарпып сүйер
Алты жасар бала атқа мінсе,
Алпыстағы шал
Алдынан шығып атын ұстар.
Балалы үйрек көлден кетпес,
Балалы жесір елден кетпес.
Болатын елдің баласы
Бірін бірі:
«Батыр!»дер.
Болмайтын елдің баласы
Бірін бірі:
«Қатын!» дер.
Ашаршылықты көп көрген
Өзі тоймай «мә» демес,
Жетімдікті көп көрген,
Үш шақыртпай «ә» демес.
Жаманға айтқан ақылың —
Далаға атқан оқпен тең.
Талабы жоқ жас ұлың —
Жалыны жоқ шоқпен тең.
Қазанға тиме, қарасы жұғар,
Балаға тиме, бәлесі жұғар.
Мал балада қалды,
Бай далада қалды.
Атадан жақсы ұл туса,
Елінің қамын жейді;
Атадан жаман ұл туса,
Елінің малын жейді.
Балалы үйдің ұрлығы жатпас.
Боранды күні бала құтырар,
Желді күні ит құтырар.
Жақсы бала қонаққа үйір,
Жақсы тай атқа үйір.
Күлшелі бала — сүйкімді.
Қыз «қуыршақ» дейді,
Бала «құлыншақ» дейді.
Келіннің сөзі кетпендей,
Баланың сөзі батпандай.
Болатын бала — пысық,
Жауатын күн — ыстық.
Өлетін бала молаға қашады.
Жылайын деген бала,
Әкесінің сақалымен ойнайды.
Өз балаң,
Өзекке тепсең де кетпейді;
Кісі баласы,
Кісендесең де тұрмайды.
Үш баланы өсіргенше,
Үш шаһар апат болады.
Баласы бардың өңі ойнар,
Балтасы бардың қолы ойнар.
Қарға баласын «аппағым» дейді,
Кірпі баласын «жұмсағым» дейді.
Балаөз несібесін ала туады.
Күндес көргеннің қызын алма.
Бір бала, атаға жете туады,
Бір бала, атадан өте туады,
Бір бала, кейін қарай кете туады.
Жалғызбаласы бардың
Шығар-шықпас жаны бар.
Екі баласы бардың,
Өкпе, бауыр, жалы бар.
Үш баласы бардың
Бұқарада пұлы бар.
Балаханнан үлкен,
Ашамайнардан үлкен.
Немере етін жеп, сүйегін береді.
Жетімнің ризығы — жұрттан.
Бала — бауыр,
Дос — тамыр.
Көргенсіз бала — көкірек,
Өнерсіз бала — өкірек.
Ерке бала — екі жылар.
Ат болар тай саяққа үйір,
А қонаққа үйір.
Астың дәмін тұз келтірер,
Ауылдың сәнін қыз келтірер.
Отаулап берген қыздың
Отын, суы аз болмас.