1-мәтін Қаланың ежелгі ғимараттарын жөндеу туралы
Түркістан қаласының әкімі
А.К.Ахметов мырзаға
Түркістан қаласының туған күні тойлануына байланысты, қала тұрғындарын және
сырттан келген қонақтарын ежелгі қаланың тарихымен, мәдениетімен, дәстүрімен таныстыру
мақсатында - Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне қайта жөндеу жұмысын жүргізуге кәсіби шебер-
реставраторларын жалдауға ұсыныс жасап отырмыз.
«Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің» күтуші қызметкерлері
2-мәтін
Құрметті түркістандықтар!
«Түркістан күні - қала күні» мерекесі баршаңызға құтты болсын! Кез келген ел, кез
келген ұлт өзінің Отанымен мақтанады. Сол секілді біздер де тәуелсіз еліміздің рухани
астанасы қасиетті қаламызбен мақтанайық. Біз барлығымыз бірігіп қасиетті өңіріміздің
болашағы үшін атсалысып, жұмыс жасап келеміз. Соның нәтижесінде қаламыз жасарып
жайнап келеді. Және де біздер осы күнге жеткен жетістіктерімізбен тоқтап қалмаймыз.
Сондықтан біздің алдағы жетістіктеріміз бүгінгіден де жарқын болады. Мерекелеріңізбен,
түркістандықтар!
Қала әкімі Ахметов А.К.
1мәтін. 2 мәтін.
Түрі (жанры)
Стилі
Мазмұны
Аудиториясы
Ерекшелігі
Прочитать два текста и по нему выполнить таблицу.

1. Сөздің алғашқы буыны жуан болса, келесі буындары да жуан немесе сөздің соңғы буыны жуан болса, оған жалғанатын қосымша да жуан болады.
Мысалы: бала – лар, жа-зу-шы-лар, оқу-шы-лар, қа-ла-да-ғы-лар-ымыз.

2. Сөздің алғашқы буыны жіңішке болса, келесі буыны да жіңішке немесе сөздің соңғы буыны жіңішке болса, оған жалғанатын қосымша да жіңішке болады.

Мысалы: өн-ер-ші-лер-ге, ән-ші-лер, үй-де-гі-лер-іміз.

Осы заңдылықтармен байланысты сөздің соңғы буынында -х, - қ, -ғ дауыссыздары келсе, қосымшалар үнемі жуан болады.

Мысалы: Хат, халық, хабар, қабақ, қабық, қысым, ғалым, ғажап.

1. Соңында ь жіңішкелік белгісі бар бір буынды сөздерден кейін және – брь, ль дыбыстарына аяқталған сөздерге қосымша жіңішкелік түрде жалғанады.

Мысалы: сентябрь – ге, октябрь – ге, апрель – ге, рольдер, рояльға, нульге 2. –Рк, - нк, -ск, -кт дыбыстарының тіркесіне біткен сөздерге қосымшалар жіңішке түрде жалғанады.

Ескерту: Мына төмендегі қосымшалар өздерінен бұрынғы буынның жуан – жіңішкелігіне қарамай осы күйінде жалғанады:
- мен (-бен, - пен): қалам – мен, ағаш – пен;
- паз: әсем – паз, өнер – паз;
- қор: пәле – қор;
- қой: сән – қой;
- кер: жұмыс – кер;
- дік (-нікі, - тікі): колхоз – дікі;
- кеш: арба – кеш;
- хана: шеберхана
- күнем: пайда – күнем.

Басқа тілден енген сөздер буын ундестігіне бағынбайды. Мысалы: кі-тап-тар, пи-о-нер-лер.

-Привет, Маша!
-Здравстуй, Сережа!
-Хотела тебе вопрос задать, о том каким спортом ты занимаешься?
-Я на плавание хожу, каратэ и еще очень бегать на стадионе люблю. А тебе что нравиться?
-Мне очень нравиться гимнастика и теннис. А бегать и я люблю.
-Это очень хорошо, что мы с тобой каким то спортом занимаемся, а то Петя совсем возле компьютера живет!
-Да, согласна. Сереж, а ты знаешь, что спорт еще и полезен очень. Я один раз в спортивном лагере была, очень интересно мы везде по горам лазили, в спортивные игры играли.
-Я тоже один раз в лагере был, в спортивном. Мы проводили игру "Охота на лис".Наша команда победила.
-Знаешь что, давай организуем в нашем классе с учителем физкультуры спортивные соревнования. Я думаю, что будет необычно и весело. Моя мама нам организовать поход в бассейн. Мы могли бы очень хорошо провести время.
-Хорошая идея! Давай всем обязательно расскажем!