1. Мәтінді мұқият тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз. Бұрын бір ел болыпты, халқының бәрі ұры екен. Кеш батса болды, көршісінің үйінеұрлыққа түседі екен. Ұрылар үйіне келсе, олардың да үйін де біреулер тонап кететін
көрінеді. Ұрылар елі осылайша өмір сүріпті.
Бір күні осы елге бір адал кісі көшіп келеді. Әлгі адам кешті өз үйінде кітап оқумен
өткізеді. Түн болғанда ұрлыққа келген ұрылар шамы жанып тұрған үйден адамды көреді де, өз жөндеріне кетеді. Осылайша біраз уақыт өтеді. Енді жұрт адал адамға ренжи бастайды. Адал адам жұрт тілегіне қарсы келе алмай, ол да кеш бата үйінен кетіп, таң ата оралып жүреді. Тек жұрт сияқты ұрлыққа бармайды. Ол түнді өзен жағасында аспандағы айға, ағып жатқан суға қарап, көпір үстінде өткізіп жүреді. Таңертең үйіне келсе, ұрылар үйін тонап кетеді екен. Біраз уақыттан кейін адал адам кедейге айналады. Ал ұрлықпен айналысып жүрген отбасылар байып, ұрлықпен айналыспайтын болады. Адал адамның үйіне ұрлыққа түскен ұрылар ештеңе таба алмай, кедей бола бастайды. Байығандар адал адам сияқты түнде табиғатты тамашалап, көпір үстінде жүруді әдетке айналдырады. Осыдан қала халқы бай, кедей болып бөлінеді. Енді бай адамдар өздері ұрлық істемейді, бірақ кедейлерге ұрлық істетеді. Осылайша байығандар одан әрі байып, кедейлер кедейлене береді. Бірте-бірте байлар өздері ұрлауды да, өзгелерді ұрлыққа жалдауды да қояды. Бірақ енді байлығын ұрылардан қорғауды ойлайды. Содан ақылдаса келіп, сақшы жиып, түрме салады.
Арада біраз жыл өткенде әлгі қаланың тұрғындары «ұрлық» деген сөзді ұмытады.
Өздері ұры болса да, енді олар «бай», «кедейміз» дейді екен. Сонда баяғы адал адам ғана
өзгермеген еді. Бірақ ол да ұзамай өмірден өтіпті. Елдің айтуына қарағанда аштан өліпті.
1. Мәтін бойынша 5 сұрақ құрастырыңыз.
1.
2.
3.
4
5.
2. Мәтін мазмұнын 4-5 сөйлеммен түсіндіріп.жазыңыз.
3. Берілген сұрақтарға жауап беріңіз. Әр сұрақ бойынша 1-2 сөйлем болуы мүмкін
1. Өз құқығын білмеудің салдары қандай болады?
2. Жастар арасындағы тәртіп бұзушылықтың себебі неде?

Арыстан баб кесенесі — көне Отырар жеріндегі сәулет өнері ескерткіші. Түркістан халқының арасында мұсылман дінін таратушы Қожа Ахмет Иасауидің ұстазы болған Арыстан баб ата қабірінің басына салынған. Кесене дәлізхана, мешіт, құжырахана, азан шақыратын мұнара сияқты жеке бөлмелерден құралған. Кесененің ең көне бөлігі қабірхана болуы тиіс. Қазір де оның едені басқа бөлмелермен салыстырғанда едәуір биік. Қабір үстіне алғашқы белгі 12 ғ. шамасында салынған. Мазар 14 ғасырда қайта жөнделген. Арыстан баб кесенесі 20 ғасырдың басында жергілікті халықтың қаражатымен күйдірілген кірпіштен ауданы 35x12 м, биіктігі 12 м, бұрынғы Меккеге қараған есігі Түркістанға, Әзірет Сұлтанға бағытталып, Солтүстік жағы кесене, Оңтүстік жағы мешіт есебінде қайта жәнделді.

Айша бибі кесенесі — ХІ-XII ғасырлардағы сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Жамбыл облысы Жамбыл ауданында Айша бибі ауылында орналасқан. Сырты керамикалық плиталармен қаланып, ойып жасалған өрнектің сән-салтанаты мен сан түрлілігі жағынан Қазақстандағы басқа мемориалдық-дәстүрлік ескерткіштер ішінде оған тең келетіні жоқ. Ескерткішті қалаған кірпіштердің әртүрлілігінің өзі таң қалдырады. Оның алғашқы қалпы біздің уақытымызға дейін тек батыс қабырғасында сақталған.

Мәтін тақырыбы - "Қазақстан қызғалдақтары".

Түсінгенім: Қазақстан түрлі өсімдіктерге бай, табиғаты мол. Соның бірі - қызғалдақ. Қызғалдақтың түсі әр түрлі болғанымен, қызыл және сары - ең көп кездесетіні. Мәтінде көптеген сандық информация берілген. Осы мәтіннің негізгі ойы - аудиторияға жаңа білімді(қызғалдақ туралы) дәріптеу.

Обширная казахская степь богата природными богатствами, разнообразными растениями. В степи на выходящих днях весны появляется тюльпан. На нашей земле встречается 32 вида тюльпанов. Из них 12 видов-эндемические, то есть только на казахской земле растут эти виды. Поэтому Казахстан называется "Родина тюльпанов". «Что это - Родина тюльпанов?" - имеется спор по данному вопросу. В мире есть много стран, которые выращивают тюльпаны и получают их семена. Но, тюльпаны в Казахстане являются природными - чистым, многолетним растением. Поэтому, они ароматизированы, неповторимый аромат вокруг них. Их высота составляет 30-35 см. Различные цвета имеет тюльпан: красный, желтый, розовый, красный, желтый и т. д. А самые распространённые из них - красный и желтый. 18 видов тюльпанов, произрастающих на нашей земле, зарегистрированы в "Красной книге". Так что, тюльпаны следует хранить как зрачок глаз.