1.Мәтінді оқы, мәтіннің бөлігіндегі тірек сөздерді анықтаңыз. Отбасы дегеніміз – туысқандық байланыста бірлесіп өмір сүретін адамдар.
Олар отбасында мемлекеттік заңдар мен ережелерді сақтайды. Отбасы – адам
баласының өсіп-өнер, қаз тұрар, қанат қағар ұясы, алтын бесігі. Отбасында
қалыптасқан барлық жақсы қасиеттер өмір бойына серік болады. Оны ешкім
түзете алмайды.
Дәстүрлі қазақ отбасында ата-ана ерекше құрметтелген. Олардың тікелей
үрім-бұтақтары ата-аналарын қартайғанда қамқорлыққа алуға міндетті
болған. Қазақстан Республикасының Конституциясында ата-аналар мен
олардан тараған балалардың құқықтық қарым-қатынастары заңды түрде
бекітіліп, өркениетті жолдармен қорғалады. Ата-ана балаларының тәлім-
тәрбиесіне қаншалықты жауапты болса, балалар да кейін әке-шешелері
қартайған шағында қамқорлық жасауға міндетті.
Қазақ отбасында әкенің орны ерекше. Әке – отбасының тірегі. Отбасы
мүшелері әкені тыңдайды. Ананың орны да ерекше. Әке де, балалар да ананы
сыйлайды. Әке мен шеше ақылдасып, үйленген ұлдарына енші бөледі,
тұрмысқа шыққан қыздарына жасау береді. Қазақ отбасында қыздың орны да
үлкен. Қызды ерекше құрметтейді.
Кенже бала – отбасындағы ең кіші бала, кіші ұл. Кенже баланың өз
отбасы болса да, ата-анасымен бірге тұрады. Себебі ол – қара шаңырақтың
иесі. Қара шаңырақ – үлкен үй, әке-шеше үйі. Қара шаңыраққа барлық осы
отбасының балалары, туыстары жиналады. Қара шаңырақта балаға
туыстарын, нағашыларын, ата-бабасын, үлкен аталарын, жеті атасын үнемі
айтып отырған.
Абзац Тірек сөздер: (Ключевые слова)
1
2
3
4

2. Тірек сөздердің көмегімен мәтінге тақырып қойыңыз. (Озаглавьте текст
с ключевых слов)
Тақырып:

Ақ шашты ана: "жастығым — балам" дейді.

Ақылды бала: "ай-күнім — анам" дейді.

Алты ұл тапқан ананы "ханым" десе болады.

Сыйласа білген адамды "жаным" десе болады.

Алып анадан туады,

Ат биеден туады.

Ана алақанының аясы,

Ақ шынардың саясы.

Ана алдында құрмет,

Ата алдында қызмет.

Анаға баланың алалығы жоқ.

Анадан өнеге көрмеген қыз жаман,

Атадан тағылым алмаған ұл жаман

(Қорқыт).

Ана жақсылығын ауырсаң білерсің,

Қайын жақсылығын қыдырсаң білерсің.

Ана көркі алдындағы баласы,

Қала көркі үйі, орман-ағашы.

Аналы баланың өзі тоқ,

Анасыз баланың көзі тоқ.

"Анамды жақсы көргендіктен келісін түйдім.

Аулымды жақсы көргендіктен желісін сүйдім".

Ананың алақаны балаға айдынды қоныс.

Ананың басқан жерінде пейіш бар.

Ананың ойы ұяда,

Баланың ойы қияда.

Ананың сүйген жері

отқа күймейді, оқ та тимейді.

Ананың сүті — бал,

Баланың тілі — бал.

Ананың ізін қыз басар,

Атаның ізін ұл басар.

Анаңа ауыр сөз айтпа,

Атыңа ауыр жүк артпа.

Анаңды Меккеге үш арқалап апарсаң да

қарызынан құтыла алмайсың.

Ана сүті бой өсіреді,

Ата тілі ой өсіреді.

Ана сүтін ақтамағанды ешкім мақтамайды.

Анасыз өмір — сөнген көмір.

Анасын көріп қызын ал,

Аяғын көріп асын іш.

Анасын сүйгеннің баласын сүй.

Анасы ұятсыз болса,

баласы миятсыз болады

Объяснение:

«Жерұйық» көркемфильмі 1937 жылы Қиыр Шығыстан кәрістер жер аударылған Алматы облысы, Үштөбе аулында өскен сценарист Сон Лаврентийдің балалық шағы туралы фильм. «Жерұйықтың» көрермен назарына жол тартқанына да бір жылдың көлемі болып қалды. Фильмнің басты идеясы — Қазақстандағы көпұлттылық­тың пайда болуын көрсету. Режиссері  - Сламбек Тәуекел, ал сценарийдің авторы - Лаврентий Сон сол заманның тірі куәгерлері. Басты рөлдерді Болат Әбділманов, Назгүл Қарабалина, Сергей Попов, Бағлан Әбдіраимов, Тамара Қосубаева, Алтынай Нөгербек, Меңтай Өтепбергенов, Алексей Шемес сынды дарынды әртістер сомдайды. Алғашында «Атажұрт» деп аталып, кейіннен «Жерұйық» болып өзерген бұл фильмнің сюжеті қасіретті жылдардың ауыр жағдайында ізгілік пен адамгершілікті алға қойған Қазақстан халқының достығын бейнелейді. Сценарийі үш айда жазылып біткен фильм 2009 жылғы қарашадан 2010 жылдың қараша айына дейін Қаратал өзенінің бойында түсірілген.  «Адамзаттың бәрін сүй, ба­уырым деп». Ұлы Абайд­­ың осы сөзін беташар қылған картинаның көтерген жүгі барынша ауыр. Қазақ халқының қанына сіңген қонақжайлықты дәріптеген бұл көркем фильм бір жылдың ішінде-ақ, айтарлықтай деңгейде өз  көреременін жинап үлгерді. Біз тарих кітаптарынан ақтарып отырып оқитын Сталин заманындағы өзге  ұлттарды қазақ жеріне қоныстандыру саясатының құрбандарын және олардың кешкен ауыр да, азапқа толы тұрмыстарын осы фильмнен көре аламыз. Болат Әбділманов  сомдаған Орынбайдың бойына достыққа адалдық, қонақжайлылық, турашылдық, әділеттік жолында басын бәйгеге тігуге дайын батырлық сияқты жағымды қасиеттер топтасқан. Ұжымдастыру, ашаршылық, саяси қуғын-сүргін, соғыс сияқты небір зобалаңға тап келсе де, адалдығынан айнымаған, тектілігін жоғалтпаған, ізіне шам алып түскен сатқындардың сөзіне арбалмай, бір-бірін отқа итермеген мәрт адамдардың ерлігі еріксіз таң қалдырады. Кәріс, неміс, түрік, шешен, күрд және басқа да ұлттар амалсыз туған жерінен алыстап қазақ еліне келген кезде қатты жатсынады. Бірақ бауырмал қазақ халқы оларды төріне шығарып, бір үзім нанын да бөліп береді. Фильмде жұрттың берекесі мен бірлігін ойлап, елдің қамын жейтін нар тұлғалы азамат Орынбай - өмірде болған кейіпкер. Ол өз туған жерінен амалсыз көшіріліп әкелінген әртүрлі  ұлттарды жатырқамай, бауырына басады. Міне, қазақтың қазақшылығы да осында ғой... Нағыз бұқпасыз шындықты дәл көрсеткен көркем туынды сапасы жағынанан да ешқандай фильмдерден кем емес. Фильм соңы мәрт азамат – Орынбайдың Сібірге жер аударылуымен аяқталады.  

Объяснение: