1. Мәтінді түсініп оқыңдар. Екі топқа бөлініп, бір-біріңе мәтін бо- йынша сұрақтар дайындап, жауап беру арқылы әлемнің жеті кере-
метін талдаңдар.
1. Ұлы Қытай қорғаны - әлем-
дегі ең ұзын қорған. Оның ұзын-
дығы 8850 километрден асады.
Қорған құрылысы б.з.д. III ға-
сырда салына бастады, екі мың
жыл бойы қытай халқы қор-
ғанды жалғастырып, оны одан
әрі ұзартты. Қытай қорғанының
кей жерлері эрозияға ұшырап, қиратылды. Кей жерлері Мао
Цзе Дун заманында күрделі жөндеуден өткен. Қорғанға
Қытай астанасынан теміржол және автобус арқылы қаты-
науға болады.
АНА
Үйдің іші ұйқыда,
Түн ортасы шамасы,
Бесікте ауру бөбекті
Тербетіп отыр анасы.
Үнсіз меңіреу ұзын түн
Азнап жел есіктен,
Шұқиып отыр анасы
Көзін алмай бесіктен.
Бөбек жатыр балбырап
Демігіп қызып, қысылып,
Ауық-ауық селк етіп.
Әлденеден шошынып
Селк етсе бөбек, ананың
Өзіне ажал жеткедндей.
Жүргенде біреу біз
сұғып алып кеткендей...
Үнзіз меңіреу ұзын түн,
Шөккен қара бір нардай,
Сарғайып ана сарылып,
Шоқиып отыр дем алмай...
Таң алдында қара бұлт
Күңіреніп көкті жабады,
Бөбегінің бетіне
ананың жасы тамады
МАТЬ Полночь скоро, легли все спать Уснуть не может только мать Взгляд не отводит от колыбели Младенца щеки порозовели Забралась хворь в его постель А мать качает колыбель Печаль в душе, грустит она Ночь молчалива и длинна Лишь ветер воет у дверей Мать на коленях, трудно ей Как шилом в сердце, не до сна Ночь молчалива и длинна Верблюжьему подобен вздох Застала вдруг беда врасплох Терзает жар младенца тело Он вздрагивает то и дело С ним в содроганье мать его С испугом невесть от чего Бдит на коленях, не дыша. Как будто чует смерть душа Явилось утро с болью жгучей Затмилось небо черной тучей Лицо младенца и глаза Смочила матери слеза.2«Әй, әке, мұның мәнін түсіндірші,
Бір іске тұрмын өзім қайран қалып.
Бұл Бидай көтеріп тұр басын көкке,
Қарайды шекірейіп өзі көпке.
Өзіне өзгелерді теңгермейтін,
Соншама бұл бидайдың дәні көп пе?»
«Айтайын мұның мәнін, балам, саған,
Шырағым, түрін көріп таңданба оған.
Өзгесі төмен қарап бүгілгенде,
Ойлама кем екен деп бәрі сонан».
Және де әкесі айтты баласына:
«Сұқтанба құр сорайған қарасына.
Құдайым өзгесіне дән бергенде,
Бұл бидай дәнсіз қапты арасында.
Бидайлар басы толық иіліп тұр,
Дән берген қожасына сыйынып тұр.
Басында бұл бидайдың дәні болмай,
Кекірейіп, көкке қарап, бүлініп тұр.
«Елде көп бұл бидайдай адам, - дейді,
Тәкаппар, оны халық, жаман, - дейді.
- Қалпы емес тәккапарлық данышпанның,
Тұтынба бұл мінезді, балам», - дейді.
3 Сұқтанба құр сорайған қарасына.
Құдайым өзгесіне дән бергенде,
Бұл бидай дәнсіз қапты арасында.
Бидайлар басы толық иіліп тұр,
4 «Елде көп бұл бидайдай адам, - дейді,
Тәкаппар, оны халық, жаман, - дейді.
- Қалпы емес тәккапарлық данышпанның,
5 Бұл бидай дәнсіз қапты арасында.
Бидайлар басы толық иіліп тұр,
Дән берген қожасына сыйынып тұр.
Басында бұл бидайдың дәні болмай,
Кекірейіп, көкке қарап, бүлініп тұр.