1. Мәтіндерді оқып, ой қорытындысын шығарыңдар.
|
Қайран, балалық-ай, десеңізші! Онда мен кіп-кішкентай сәби едiм. Ал
айнала таулар да, үйлер де, қойтастар да, жылқылар да – бәрі-бәрі үлкен
болатын. Адамдардың бәрі «айналайыннан» басқа сөзі жоқ кілең мейірімді
жандар болып көрінетін... Қария кісілердің сақалынан қадір-қасиет көрініп
тұратын еді. Ер мінез жігіттердің кесек тұлғаларынан, қыз-келіншектердің
жүріс-тұрысынан мен адамзаттың асқақ сұлулығын түйсіксіз байқаған
болармын. Солардың бәрі мені аймалап, сүю үшін жаратылған жандар
сияқты еді.
Ол
ол ма, анау асқар таулар, етектегі шексіз дала, көгілдір аспан, түнде
жымыңдаған жұлдыздар, толықсып туған ай, жасыл жайлау – бәрі-бәрі тек
маған ғана елжірей қарап, мені ғана аймалап, әлдилейтін сияқты еді. Дүние
сенің сәби көзіңмен көргендегідей өмір бойы қайырымды, аспаны күмбез, желі
жібек, әдемі ертек болып тұра берсе, кәне!
П
Тек оқта-текте ауылдың үстін, тау бөктерін тұнжыр бұлт торлайтын. Бұлт
сонда менің үндемес шаруақор әкеме ұқсайтын. Ал күн күркіресе, апамның ере-
сек балаларына ақырып-зекіргені есіме түсіп, жым боламын. Жаңбыр жауса,
жас баланың көз жасындай, кімді аяйтынымды білмеймін, әлдекімге жаным
ашып, жылағым келе берер. Биелер шұрқырап, құлындар құтырып, ауылды
айнала шауып, еріксіз елеңдетеді. Ала құйындай далаға сен де жүгіре жөнелгің
келеді. Енді бірде аспанға аң-таң боп қарап қаласың. Буда-буда бұлттар жалы
желбіреп, шауып бара жатқан асау айғырлар сияқты. Кішкентай қолдарыңды
созып, сол керемет дүниеге ұшып барып, әлгі қанатты тұлпардың жалынан
сипалағың келеді. Баланың бақытты шағы сол кереметке сенгенінде шығар.
Кейін есейе келе әлгі бұлттың су екенін, күннің қызуымен бу болып ұшатынын
білу қандай қатал!
Ертексіз өскен бала - рухани мүгедек а ға
әжелері не шешелері ертек айта бермейді. Содан қорқам. Менің қазіргі келін-
дерім немерелеріме бесік жырын айта білмейді. Бесікте жатқанда құлағына
анасының әлди әні сіңбеген баланың көкірегі кейін керең боп қалмаса деп қор-
қамын.
(Бауыржан Момышұлы «Ұшқан ұя» )
Асық ойыны — қазақ халқының дәстүрлі ойыны. Асық ойыны күндіз де, түнде де ойналады. Күндізгісі – мергендікке, түнгісі – ептілікке баулиды. Иіргенде түскен қалпына қарай асық – алшы, тәйке, бүк, шік деп, ал атуға арнап арнайы қорғасын құйылып жасалғаны – сақа, жақсылары – оңқы аталады. Асық ойынының мынадай түрлері бар: құмар,тәйке,омпы, алшы, хан (хан ату), қақпақыл, т.б. Мысалы, құмар ойынға 2 – 4 адам қатысады. Олардың жақсы жонылып, табаны қайралған төрт асығы болуы керек. Ойыншылар өзара келісіп жеңімпазға жүлде тағайындап алады да кезек-кезек төрт асықты иіреді. Егер иіруші: төрт бүк, не төрт шік, не төрт алшы, не төрт тәйке түсірсе, жүлденің жартысын алады, төрт асық төрт түрлі түссе, онда тігілген жүлдені түгелдей алады. Осылайша ойын жалғаса береді. Асықты мұртынан не жамбасынан тұрғызуды омпы дейді. Омпы ойыны тегіс алаңда, жазық жерде, тіпті үлкен бөлме ішінде де ойнала береді. Ойыншы саны неғұрлым көп болса, ойын соғұрлым қызықты өтеді. Мақсат – көп асық ұтып алу. Ойнаушылар арасы 20 қадам екі көмбе сызады да көмбенің тең ортасына сызық бойына әрқайсысы екі асықтан тігеді. Тігілген асықтардың тап ортасына бір асықты омпысынан тұрғызады. Балалар кезек-кезек сақаларымен он қадам жердегі омпыны атып түсіріп, асық ұтып алуға кіріседі. Егер атушы омпыға бірден тигізсе, онда тігілген бар асықты сол алады, ал омпыға тигізе алмай, тұрған асықтардың біреуіне тигізсе, сол асықты ғана алады. Асық жаңартыла тігіліп, ойын жалғаса береді. Асық ойынының халық арасына кең тараған, басқа да түрлері бар
Объяснение:
Мінез – саналы өмір жүйесінде нәзік болмыспен қабаттас дарыған, адамның табиғи қалпы, сыр-сипат, іс-әрекет, бет-бағдар ерекшеліктерінің психологиялық жиынтығы. Көркем мінез – адамның эстетикалық-этикалық сәні мен мәні. Бұл ретте әдептілікті, ұяттылықты, намыстылықты және маңғаздықты ерекше атаған жөн.
Кез келген адамды бір көргенде-ақ оның көзі, қасы, беті, құлақ-мұрны, аузы-мойны, дене бітімі саған әр қилы әсер етеді. Онымен танысып, әңгімелесіп, араласып кетпей тұрып-ақ ол қандай адам, сол жөнінде өзіндік пікір де қалыптастырып үлгіресің. Бұл адамды адамның сыртқы келбеті арқылы-ақ танып, білу қасиеті. Содан, әлдекімді бір көргенде-ақ «Әлем-жәлем киінуді ұнататын сәнқойсымақ екен», «Күлкісі қандай жасанды», «Түрі қандай тұрпайы, өзі арсыз жан шығар», - деп те жатамыз. Әйтеуір, адамның сыртқы келбеті не сүйсіндіреді, не одан жиіркендіреді, тіпті, таң-тамаша да қалдырады.
Сыртқы келбет (түр) дегеніміз не?
Адамның сыртқы келбетіне кіретін дене, заттар, жаратылыс: киім, фигура (латын сөзі, аударғанда: «сыртқы түр» деген мағынаны білдіреді), келбет, бет-әлпетінің өзгерісі, дене құрылысы, бойы, салмағы, мүсіні.
Адамның қадір-қасиеті, көпшілік жағдайда, мінез-құлқына қарай бағаланады. Талай-тағдырға да оңды-солды әсер етеді. Келісті мінез өмір кеңістігінің төріне шығарады, теріскейлігі қазан-ошақ басынан асырмайды. Демек, мінезді еркінсітпей, әманда, ақылға жүгіндіру қажет.
Әбден қалыптасқан және өмір қалпына үйлесімділік тапқан мінез-құлық «адамның екінші табиғаты – әдетке» айналады. Ол, жинақтап айтқанда, күнделікті тіршіліктегі жөн-жосық, жол-жоралғы. Тұрмыстық қағидалы дағды. Үйреншікті тәртіп. Ұлттық негізді тәлім-тәрбие тәжірибелері.
«Келбеті мен мінезі жақсы адам тозақ отына жанбайды» - деген қазақ халқының иманды сөзін есімізде ұстағанымыз жөн.
Объяснение:
дұрс деп ойлаймын