1. Сұрақтарға жауап бер. 1) «Мәңгілік ел», «мұрат» деген ұғымдарды қалай түсі-
несің?
2) Мәңгілік елдің мұраты не болуы мүмкін? Болжап айт.
3) Мәңгілік ел болу үшін не керек? Кластерге жаз.
Мәңгілік елдің
сипаттары​

Үндестік заңы дегеніміз – сөз ішіндегі дыбыстардың бір-бірімен үндесіп,біркелкі болып қолданылуы.Үндестік заңының 2 түрі бар:буын үндестігі және дыбыс үндестігі.

1) Буын үндестігі – сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан не жіңішке болып үндесуі.Түркі тілдері,оның ішінде қазақ тілі буын үндестігіне негізделеді,яғни қазақтың төл сөздері не бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке болып келеді.

Мынадай сөздерде:

1.қос сөздерде (аман-есен,асты-үсті т.б.)

2.біріккен сөздерде (шекара, ба з,кәсіпорын т.б) буын үндестігі сақталмайды.

Буын үндестігі сөз бен қосымша арасыңда да сақталады,яғни сөзге жалғанатын қосымша сөздің соңғы буынының жуан-жіңішкелігіне қарай жуан не жіңішке жалғанады.Мысалы:тас-қа (тас-ке емес),үй-лер (үй-лар емес),құс-ты (құс-ті емес) т.б.

Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалармен қатар (-мен,-бен,-пен,-нікі,-дікі,-тікі,-паз,-қор,-қой т.б.),кірме сөздерде де буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар болады (кітап,алгебра,цехтан,рульді т.б.).

2) Дыбыс үндестігі дегеніміз – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ықпал етіп үндесуі.Оның 3 түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.

1.Ілгерінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың алдыңғысының соңғысына әсер етуі.Мысалы:қаш-са (қашша),көзқарас (көзғарас),ақ балық (ақ палық) т.б.

2.Кейінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың соңғысының өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етуі.Мысалы:бас+шы (башшы), Есенгелді (Есеңгелді),он бес (ом бес) т.б.

3.Тоғыспалы ықпал – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ілгерінді-кейінді ықпал етіп, екеуінің де өзгеріске ұшырауы.Мысалы:Досжан (Дошшан),Жиенқұл (Жиеңғұл),тас жол (ташшол) т.б.

Баягыда бир жетим болыпты.ол куни-туни жумыс жасап,енбек етипти.бір куни хан онын енбеккор екенин корип тан калады.хан шабармандарына жетим алип келуин буйырады.сойтип жетим катты коркып ханнын алдына келеді.хан сонда турып; -сен,оте енбекшил екенсин менин бр бар ол сен секилди емес.кыскасы сен менин енбекке баулисын депти.саган 1 ай уакыт беремин егерде оны жалкаулыктан куткармасан басынды шабамын,ал куткарсан сени уазирим етип тагайындайтын боламын жане кызымды беремин,-деп уадесин береді.жетим катты уайымдап енди кайыттим деп басын устап жылай бастайды.бір кезде ханнын шабармандары келип жетим ханнын апарады.ол сондай ериншек екен.бр кезде жетим оган; -сен менимен брге жур мен саган коп байлыкты корсетемин брак менин бр шартым бар дейді.байлыкты табу ушын сен куректи алып сарайдын манын казасында сол казып алган топырактарынды кирпиш кылып уй саласын сонда гана сен байлыкты табасын депты. сонда ханнын ; -жарайды мен байлык ушын барине дайынмын депті. сойтип жетим екеуи сарайдын манына барип екеуи 10 кун жерди казады. ал казган топырактарынан 20 кунде уй салып битиреди.сонда ханнын байлык деген озинин жасаган енбегин екенгой мен енди тусиндим деп куледі.хан буган тан калады.сойтип жетим уадесиндей кызын берип уазир кылады. соны калай? озим шыгардым)