1-тапсырма. Ақтамберді Сарыұлы туралы айтып бер. Қай ғасырда өмір сүрген? Қосымша дереккөздерді пайдалана отырып, жырау туралы мате- риалдар жинаңдар. Материалдарды ретімен кестеге түсіріңдер. Дереккөз Авторы Ба , шыққан жылы
Тауларда тіршілік ету ортасы әртүрлі болып келеді. Тау шыңдарында қоршаған ортаның температурасы төмен, ультракүлгін сәулесінің деңгейі жоғары болады. Климат өзгерген сайын ондағы флора мен фауна да өзгере түседі.
Жануарлардың көпшілігі төменгі биіктікте өмір сүреді, тек жануарлар дүниесінің ең төзімді өкілдері ғана тауларда кездеседі.
Сонымен, тауларда кездесетін жануарларға тоқтала кетсек:
1. Қоңыр аю – 5000 м биіктікке дейін кездеседі. Қоңыр аюлар қалың жүні мен тауға көтерілуіне бейімделуімен жоғары биіктікте кездеседі. Олар ақ аюлардан кейін жердегі ең ірі жыртқыш аң болып табылады және салмағы 750 кг дейін өседі. Қоңыр аюлар жидектермен, шөптермен, бұталармен, жаңғақтармен, жәндіктермен, сондай-ақ сүтқоректілермен қоректенеді.
2. Тибет түлкісі – бұл жануарлар тас астындағы індерінде өмір сүреді. Ұзындықтары 70 см, ал салмақтары 4 кг дейін жетеді. Жүндері қызғылт түсті келеді.
3. Гималай суыры бүкіл Гималай таулары мен Тибет үстіртін мекендейді. Бұл жануарлар топтасып, терең қазылған індерде тұрады. Жүндері қоңырқай түсті, басы мен кеудесінде сарғылт дақтары болады.
4. Жабайы қодастар – бұл ірі жабайы жануарлар. Олардың салмағы 1000 кг асады, ал ұзындығы 3 м дейін жетуі мүмкін. Жүндері қатты, әрі ұзын болып келеді. Сол себепті суықтан жақсы қорғайды. Олар көбіне тундрада 6000 м биіктікке дейінгі жерлерді мекендейді.
5. Тибет антилопасы – ұзындығы 65 см, ал салмағы 16 кг дейін жететін жабайы жануар. Көбіне Тибет үстіртін мекендейді. Альпі шалғындары мен далалары - бұл жануарлардың негізгі тіршілік ету ортасы. Кішігірім топтарда өмір сүреді, бұларға негізгі қауіп төндіретін жыртқыш – қасқыр.
Тауларда қандай аңдар тіршілік етеді
Тауларда тіршілік ету ортасы әртүрлі болып келеді. Тау шыңдарында қоршаған ортаның температурасы төмен, ультракүлгін сәулесінің деңгейі жоғары болады. Климат өзгерген сайын ондағы флора мен фауна да өзгере түседі.
Жануарлардың көпшілігі төменгі биіктікте өмір сүреді, тек жануарлар дүниесінің ең төзімді өкілдері ғана тауларда кездеседі.
Сонымен, тауларда кездесетін жануарларға тоқтала кетсек:
1. Қоңыр аю – 5000 м биіктікке дейін кездеседі. Қоңыр аюлар қалың жүні мен тауға көтерілуіне бейімделуімен жоғары биіктікте кездеседі. Олар ақ аюлардан кейін жердегі ең ірі жыртқыш аң болып табылады және салмағы 750 кг дейін өседі. Қоңыр аюлар жидектермен, шөптермен, бұталармен, жаңғақтармен, жәндіктермен, сондай-ақ сүтқоректілермен қоректенеді.
2. Тибет түлкісі – бұл жануарлар тас астындағы індерінде өмір сүреді. Ұзындықтары 70 см, ал салмақтары 4 кг дейін жетеді. Жүндері қызғылт түсті келеді.
3. Гималай суыры бүкіл Гималай таулары мен Тибет үстіртін мекендейді. Бұл жануарлар топтасып, терең қазылған індерде тұрады. Жүндері қоңырқай түсті, басы мен кеудесінде сарғылт дақтары болады.
4. Жабайы қодастар – бұл ірі жабайы жануарлар. Олардың салмағы 1000 кг асады, ал ұзындығы 3 м дейін жетуі мүмкін. Жүндері қатты, әрі ұзын болып келеді. Сол себепті суықтан жақсы қорғайды. Олар көбіне тундрада 6000 м биіктікке дейінгі жерлерді мекендейді.
5. Тибет антилопасы – ұзындығы 65 см, ал салмағы 16 кг дейін жететін жабайы жануар. Көбіне Тибет үстіртін мекендейді. Альпі шалғындары мен далалары - бұл жануарлардың негізгі тіршілік ету ортасы. Кішігірім топтарда өмір сүреді, бұларға негізгі қауіп төндіретін жыртқыш – қасқыр.