1- тапсырма. Мәтінді 2 рет түртіп оқы. Сақ патшайымы — Тұмардың (ж.ж.с.д. 570-520) есімі ежелгі жазбаларда «Томирис» деп көрсетілген.
Тұмар массагеттердің патшайымы, скиф халқының көсемі — Пшпақайдың ұрпағы, скифтердің
патшасы — Мадийдің шөбересі, массагеттердің патшасы — Сыпырдың қызы. Патшайымның анасы
Томиристың сәби шағында қайтыс болады. Кішкентай қызды әкесі тәрбиелейді.
Томирис бала кезінен әскери іс-қимыл мен қару-жарақ пайдаланатын ортада өскен. Әкесімен бірге
жаулардан бірнеше рет қашып құтылған. Ал бес жасынан бастап асау атқа мініп жүрген. Алты жасында
қолына ақинак — қысқа семсер ұстап, соғыс өнеріне жаттыға бастаған.
Парсылардын Кир патшасын жеңген соң Томиристің аты тарихта қалған. Кир патша шығыстағы
массагеттерді жаулап алуды көздеген.
Алдымен, Кир көшпенділер еліне елші аттандырады. Олардын патшайымы — Тұмардың өзіне
тұрмысқа шығуын сұрайды. Осылайша Кіпр массагеттермен соғысуға сылтау іздейді. Тұмар Кир патшаның
ұсынысын қабылдамайды. Осыны сылтау еткен Кипр жауынгерлерін шығысқа қарай аттандырады. Аракс
дартиясына жетіп, үстінен қалкыма көпірлерді құруға, кемелердің кермесінде мұнара қамалдар тұрғызуға
әшр етеді.
2 - тапсырма. Мәтінге сәйкес
сұрақтарға жауап бер.
1. Парсылардың патшасы кім?
2. Сақтардың патшайымы кім?
3. Тұмар қандай?
4. Бес жасында не істеген?
5. Алты жасында не істеді?
6. Ежелгі жазбаларда Тұмар аты қалай көрсетілген?
7. Тұмар патшайымы кім үшін, не үшін күрескен?
8. Тұмар туралы кім мәлімет жинаған?
класс!
1)Ақбөкен үшін жұт өте қауіпті, себебі қалың қар мен көк мұздың әсерінен қорексіз қалады.
2)Қыстау үшін Бетпақдала шөлінен не Қарақұм, Үстіртке кетеді, не болмаса Еділ-Жайық өзенаралық оңтүстік аймақтарына кетеді.
3)Жүздеген жыл бұрын қуаң далаларды мекендеген, яки Қазақстан жерінен Қара теңізге дейінгі жерлерді мекендеген.
4)Ақбөкен жеке жүріп тіршілік ете алмайды, себебі ол қасқырды кездестіруі мүмкін.
5)Ақбөкендер саны күрт азайды, оның себебі оған адам әсер етті.
Объяснение:
4 и 5 не особо уверен что правильно, но 1, 2 и 3 точно правильные
Қазақ тілі
7 сынып
§60. Дұрыс тамақтану қағидасы
122, 123 беттер
1, 2, 3, 4, 5 тапсырмалар
1-тапсырма
Кластер құру - фотода⏬
2-тапсырма
1-деңгей. Оқылым мәтінінен жалғаулық, септеулік шылауларды табыңдар.
Мен, дейін, пен, сондықтан, бұрын, және, бірге, кейін, да.
2-деңгей. Мәтін бойынша диалог түрінде сұрақ-жауап дайындаңдар.
-Дұрыс тағамдану адам өміріне қаншалықты әсер етеді? Маңызды ма?
-Әрине, жай ғана дұрыс тағамдану арқылы, күндікке көңілді, қуатты әрі жеңіл қоғалып, күніңізді сәтті өткізесіз. Сондықтан, дұрыс тамақтанудың адам өмірінде алатын орны ерекше.
-Дұрыс айтасыз, сіз өзіңіз дұрыс тағамданасыз ба?
- Иә, мен фитнес-жаттықтырушымын. Әрдайым өз кабылданушыларыма тек жаттығудың еш пайдасы болмайтынын, оған жүйелі, дұрыс тамақтану графигін қоссаңыз, үлкен нәтижеге жететінін айтып отырамын.
- Көп-көп рақмет
3-деңгей. Оқылым мәтіні бойынша тірек сөздер мен сез тіркестерін синонимдік қатармен ауыстырып, дұрыс тамақтану қағидалары туралы жинақы мәтін жазыңдар.
Тамақтану адамның өмірлік қажеттігі және денсаулық кепілі. Ас - адамның арқауы, ағза дене жүктемесінде ғана емес, тыныштық жағдайында да шығындайтын қуат көзі. Ас ішу біздің жасушаларымыз бен тіндерімізді жаңартуға мүмкіндік береді. Дұрыс тамақтану журек кантамыр. асказан-шек жолдары, қант диабеті, остеопороз, онкологиялық аурулардың алдыналу үшін, сыртқы орта әсеріне қарсы тұру үшін, ағзаның жұмысқа қабілеттілігін арттыру үшін, белсенді ұзақ өмір сүру үшін қажет. Салауатты тамақтану жане жоғары дене белсенділігі, спорт пен шұғылдану, күйзеліс пен күресе білу, темекіден, ішімдіктен бас тарту жолымен салауатты өмір салтын ұстану арқылы аурулардың алдын олити со оны алып, денсаулықты және тартымды келбетті сақтап, сұлу да сымбатты, тәні мен жаны жас, белсенді болып жүруіңізге болады.
3-тапсырма
-Сенің ойыңша адамның дұрыс тамақтанып жүргенін байқау үшін қандай тәсіл қолдану керек?
-Кейбір сұрақтар арқылы анықтауға болады.
-Мысалы?
1) Нансыз тамақ ішесің бе?
2) Қандай көкөністерді күнделікті жейсің?
3) Қандай жемістердің шырынын ішесің?
4) Күніне неше рет сүт ішесің?
5) Сен балықты жақсы көресің бе?
6) Шайға қантты көп саласың ба?
-Өте жақсы! Ал, осы денсаулықты сақтап, салауатты өмір салтын ұстану, ауырмау жайлы қандай нақыл сөз, мақал-мәтелдер білесің?
-Ауырып ем іздегенше,
Ауырмайтын жол ізде. Салауатты өмір салтын ұстану үшін қандай қағидаларды ұстанған жөн?
-Олар бірнеше:
1) Жұқпалы аурудан сақтана білу.
2) Табиғи шынығу.
3) Күн тәртібін дұрыс сақтау.
4) Жеке бас тазалығын сақтау.
5) Дұрыс тамақтану.
6) Спортпен айналысу.
7) Темекі, арақ, нашақорлықтан аулақ болу.
8) Қайырымды болу.
Жауабыңа көптен-көп рақмет!
4-тапсырма
Оңай сұрақтар:
Денсаулық, салауатты өмір салты деген не?
Дұрыс тамақтануды кімнен, қалай үйренеміз?
Кешкі уақытты тойып тамақ ішкен дұрыс па?
Қиын сұрақтар:
Дұрыс тамақтану адам организміне қалай әсер етеді?
Бір тәулікте дені сау адам қанша ккал тамақ ішуі керек?
Формуласы қандай?
Зиянды тағамдардың құрамындағы қоспалар несімен зиян?
Үй тапсырмасы
5-тапсырма
Денсаулығың мықты болуы үшін дұрыс тамақтанып, спортпен айналысқан жөн. Кешке дейін құнарлы, калориясы мол тағам жесеңіз, кешкі асқа жеңіл тағам қабылдау. Егер, осы қағидаларды ұстансаңыз, ағзаңыз сізге кейін рахмет айтады. Сонымен қатар, бұл әрекеттердің бәрін дұрыс орындап қана қоймай, тұрақты жасау керек.