1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқыңыз. Қазақтар – ежелден көшпелі халық, Көк Түріктің ұрпақтары.Территориясы Алтайдан Каспийге дейінгі үлкен аумақты алып жатыр. Ежелгі көшпенділердің мұрасын сақтаған, қазақ халқының мәдениеті салт-дәстүр мен жора-жоралғыларға бай келеді. Қазақ қауымының осы күнге дейін сақтап келе жатқан баспана түрі - киіз үй. Киіз үй – көшуге қолайлы, жиналып-құрастырмалы, жазда-салқын, қыста-жылы баспана. Бұл ағаштан, әртүрлі үй жануарларының терілерінен жасалады. Киіз үй қанатына байланысты, алтықанатты, он екі қанатты және т.б. атаулармен аталады. Бұрынғы кездері ақсүйектер, байлар, билер мен хан, патшалар өздерінің ордаларында яғни, үлкен киіз үйлерде өмір сүрген. Бұл қазақ халқының бай болғанының нышаны. Қазақ халқының ең қадірлі ұғымдарының бірі - шаңырақ. Шаңырақ сөзін әр түрлі мағынада қолданады. Мысалы: «Әке-шаңырақтың негізгі тірегі», бұл тіркесте шаңырақ сөзі «отбасы» ұғымын білдіріп тұр. Сонымен қатар, шаңырақ - киіз үйдің тірегі, төбесі. Қазақ халқында шаңырақ-киелі ұғым ретінде қалыптасқан және ол туралы әртүрлі мақал-мәтел, тыйым сөздер көп кездеседі.
Ежелден келе жатқан қалыптасқан қонақжайлылық қанымызға сіңіп кеткен. «Тас түскен жеріне ауыр, қонақ қонған жеріне ауыр» демекші, қазақтар өздеріне қарағанда, қонақтардың жағдайын көбірек ойлаған. Үй иесі үйіндегі қонақтың кеткенінше, барлық қажеттілігін әкеліп, денсаулығына жауап беретін болған. Бұл қазақтардың қонақжайлылығының айқын бейнесі. Қазақ еліне,тарихына қызығатын әрбір адам алдымен, қазақтардың салт-дәстүрлері жайлы білуі шарт. Қазақтарда салт - дәстүрдің түрлері өте көп. Ол әр түрлі жағдайларға байланысты, тақырыптарға сай әрбір қазақ жадында сақталып қалған. Мысалы: «Қыз ұзату», «Жар-жар», «Шілдехана», «Тұсаукесер», «Сүндет той». Бұл салт-жоралғылардың өзіндік ерекшелігі мен мән - мағынасы бар. Ежелден келе жатқан бұл дәстүр қазірге дейін сақталып келеді. Қазақ халқында өзін - өзі ұстай білу ережелері де аз емес. Бұл қатарға «тыйым сөздерді» айтуға болады . Тыйым сөздер – деп жасауға болмайтын іс -әрекеттерді айтады . Оларға: "Дастарқан үстінде қатты сөйлеме"; "Қажетсіз сөзді айтпа"; "Нанды баспа"; "Аққуды атпа"; "Үлкен кісіге қарсы сөз айтпа", - деген секілді түрде кездеседі. Қазақ қауымында, тыйым сөздермен қатар әр түрлі нақыл сөздер де көптеп кездеседі. Бұл қазақ халқының ертеден дана халық екендігін мойындаттырады. Қазақ елі - асыл да, ғажап мәдениетке бай, дана халық.
1.1 Не себепті «шаңырақ» ұғымын қазақ халқы киелі деп санаған. Ойыңызды 2-3 сөйлеммен тұжырымдаңыз.
Атау:Айтқан,
Ілік:Айтқанның,
Барыс:Айтқанға,
Табыс:Айтқанды
Жатыс:Айтқанда
Шығыс:Айтқаннан
Көмектес:Айтқанмен
2) Білетін
Білетіннің
Білетінге
Білетінді
Білетінде
Білетіннен
Білетінмен
3)салған
салғанның
салғанға
салғанды
салғанда
салғаннан
салғанмен
4)Ойлайтын
Ойлайтынның
Ойлайтынға
Ойлайтынды
Ойлайтында
Ойлайтыннан
Ойлайтынмен
5)Жүргізетін
Жүргізетіннің
Жүргізетінге
Жүргізетінді
Жүргізетінде
Жүргізетіннен
Жгргізетінмен
6)Баяндайтын
Баяндайтынның
Баяндайтынға
Баяндайтынды
Баяндайтында
Баяндайтыннан
Баяндайтынмен
Қуыршақ театры туралы диалог құрастыру.
Мұғалім: Балалар, осы демалыс күні қаламыздағы қуыршақ театрына барып, жаңа қойлып тамашалап қайтайық, қалай қарайсыңдар?
Оқушылар: Жақсы, апай. Әрине, өте жақсы болар еді.
Мұғалім: Қанеки, кім біледі екен - қаламыздағы қуыршвқ театры қай жылы ашылған?
Мейрамбек: Апай, мен білемін. Біздің қаламызда 1959 жылы құрылған балалар сарайының қуыршақ театры жұмыс істейді. Әрбір мерекеге орай міндетті түрде сахналанған көрініс әзірлеп, лық толы зал жинайды.
Мұғалім: Жарайсың, Мейрамбек! Қайдан білдің?
Мейрамбек: Ата - анаммен театрға барғанымда фойеде оқып, есімде сақтап алғанмын.
Мұғалім: Ал қуыршақ театрының қандай түрлерін білесіңдер?
Еркебұлан: Қуыршақтың түріне және оны қимылға келтіру тәсіліне қарай олар бірнеше түрге бөлінеді: киілмелі (қолға киіп ойнайтын), сылдырмақты (жіп немесе сым арқылы қозғалтатын), суретке түсірілген қуыршақтармен (қағаздағы қуыршақ кескінін экранға түсіретін) ойын көрсететін театрлар, т.б.
Мұғалім: Бәрекелді! Қарсы болмасаңдар таңертеңгі қойылымға барайық?
Оқушылар: Жақсы, апай!