1-тапсырма. Мәтінді оқып, ойтүрткі сұрақтарға жауап жазыңдар. ( - бет)
1. Не себепті Мәншүк пен Әлия өз еркімен майданға аттанды?
2. Көрсеткен ерен ерліктері үшін батыр қыздарымызға қандай атақ берілді?
3. Ескерткіште, батыр қыздардың арт жағында, сәбилер мен көгершіндердің
бейнеленуінің себебі неде деп ойлайсың?
2-тапсырма. Мәтінді оқып, тақырыбы, құрылымы және тілдік
ерекшеліктеріне талдау жасаңдар.
Әдеби тіл нормалары
Қыстырма сөздердің мағыналық түрлері
№ Ереже Мысал
1 Қуанышты, ренішті білдіреді. Бағымызға қарай, амал қанша, абырой
бергенде, өкінішке орай
2 Сенуді, мақұлдауды,
мойындауды білдіреді.
Сөз жоқ, бәсе, рас, әрине, шынында,
дұрысында, негізінде, шыны керек
3 Ойдығ кімнен, қайдан екенін
көрсетеді.
Меніңше, сіздіңше, оның пікірінше, оның
айтуына қарағанда, оның ойы бойынша
4 Шамамен ғана я сенер-
сенбестікпен айтылғанын
білдіреді.
Сірә, мүмкін, кім біледі, байқаймын, бәлкім
5 Бір ойдың алдыңғы жақта
айтылған оймен байланысын
қорыту ретінде айтылады.
Олай болса, демек, сөйтіп, қысқасы
6 Ой тәртібін білдіреді. Бірінші, біріншіден, екінші, екіншіден, мысалы,
ең алдымен, бір жағынан, әуелі, керісінше
3-тапсырма. «Төрт сөйлем» әдісін пайдаланып, неліктен қазақтың батыр
қыздары Әлия мен Мәншүкті «Шығыстың қос шынары» деп атайтындығы
туралы өз пікірлеріңді білдіріңдер. Жұмыстарыңда қыстырма сөздердің
мағыналық түрлерін қолданыңдар.
Менің ойымша
Себебі
Оны мен келесідей түсіндіре аламын
Қорытындылай келе
Адамдардың күнделікті еңбек процесіндегі іс-әрекеттері, қоршаған дүниеден алған сезім-жерлері би арқылы көрсетілетін қимыл-қозғалыстар мен ишараларға негіз болған. Табиғат құбылыстарын, тұрмыстық, аңшылық және соғыс көріністерін белгілі жүйеге түскен ырғақты қимылмен, яки бимен бейнелеу көне дәуірде наным- сенімге байланысты болған өмір талабынан туды. Келе-келе тәжірибенің молаюына орай қимылдарды мәнерлеу мүмкіндігі артып, жеке би өнері қалыптасты.
Би - адам денесінің әуенге негізделген түрлі қимылдарының жүйелі түрде ауысып келуі арқылы көркем образдармен айшықтала бейнеленетін, кеңістіктік-уақыттық ауқымы көне заманғы наным-сенімнен бастау алатын өнердің бір түрі. Би ишаралық бейнелеулер арқылы әсерлі көңіл-күйді көрсететін, еңбек үрдістері бейнеленетін халықтық шығармашылық өнер түрі. Ілкі билер ғұрыптық-мифологиялық мәні мен магиялық қызметі бар салттық әрекеттердің құрамдас бөлігі еді. Қоғам дамуының алғашқы сатыларына адам мен кейбір жан-жануарлардың туыстығы болады деген нанымға сай туған тотемдік билер тән еді. Тотемдік билердің негізгі сипаты - тотемге еліктеу. Осыдан келіп жануарлардың қимыл-әрекеттерін бақылаудан туған образдарды бейнелеу мен мифологиялық түсінік түйісе келіп, билеу кезінде аң, құстардың қылықтары көрініс табады.
Ауданы 53,3 млн. км² (бүкіл құрлықтардың 37%-і), оның 2,75 млн. км²-ге жуығы аралдар. Еуразия екі дүние бөлігінен — Еуропа мен Азиядан тұрады (аталуы содан). Олардың арасындағы шартты шекара — Орал тауының шығыс етегі, Жем өзені, Каспий теңізінің солтүстік-жағалауы, Кума және Маныч өзендерінің аңғарын бойлап Донның сағасына өтеді. Одан әрі шекара Азов және Қара теңіздер, Босфор бұғазы. Мәрмәр теңізі, Дарданелл бұғазы арқылы Жерорта теңізіне шығады. Біртұтас құрлықты Еуропа және Азия дүние бөліктеріне бөлу ежелгі дәуірде қалыптасқан тарихи-дәстүрлі түсінік. Құрлықтың қиыр шеттері: солтүстігінде —Челюскин мүйісі (77º43’ с.е. ), оңтүстігінде —Пиай мүйісі (1º16’ с.е.), батысында Рока мүйісі (9º34’ б.б.), шығысында —Дежнев мүйісі (169º40’ б.б.) Солтүстіктен оңтүстікке 8 мың км-ге, батыстан шығысқа 16 мың км-ге созылады. Еуразияға жататын бірқатар аралдар құрлықтан біршама қашық жатыр. Шпицберген, Франц Иосиф жері және Солтүстік Жер аралдары 80º с. е-тен әрі асады. Малай топаралдары оңтүстік жарты шарға өтіп, 11º о.е-ке дейін барады. Атлант мұхитындағы Азор аралдары 28º б.б-та орналасқан. Еуразия — барлық мұхиттармен (Атлант, Солтүстік Мұзды, Үнді, Тынық) және олардың шеткі теңіздерімен шектесіп жатыр. Мұхиттар мен теңіздер құрлыққа сұғына кіріп, әсіресе, оның батыс және оңтүстік шеттерін көбірек тілімдеген. Бірақ аумағының орасан зор болуына байланысты құрлықтың ішкі бөліктері теңіздер мен мұхиттардан мыңдаған км қашықта орналасқан.