1-тапсырма. Томенде берілген мәтiндi окыныз Алаш идеясы мен кайраткерлерi
Алаш-ежелгі түрік сезі. Ол - бауырластар, қандастар, туыстар дегенді білдіреді. Алаш аты тарихта кездесетін ен кене атаулардын катарына жатады. Ескi шежiре
деректерінде Алаш атауы казак халкынын синонимі ретінде келтiрiледi. Мысалы,
Кадыргали Жалаиридiн озi деректерiнде казактын орнына Алаш атауын
колданады. "Атамыз - Алаш, керегеміз - агаш" деген казак халкы ұлттык тәуелсiздiк жолындагы күресiнде ежелгі Алаш ұгымына кайта оралып, оны бостандык пен бiрлiктiн ураны етіп алды.
«Алаш идеясы» - казактын мемлекеттiк, елдiн ұлттык идеясы. Өйткені Алаш халкымыздын бойына күш-куат және сенiм берген улттык идея: Алаш - ұлттын озiн бөлінбес тұтас жер, ягни территория ретінде сезiнуi. Алаш ұлттын аспан асты. жер устiнде өз орны бар ел ретінде өз еншiсi мен үлесiн аныктау әрекеті.
Казак тарихында Алаш арыстарының орны ерекше. Олар Қазак елiнiн сан гасырлык даму тәжiрибесiн, салт-дәстүрін сактай отырып, одан әрі дамытуды, бiлiм алып, ер кениетті елдердiн емiр тәжiрибесiнен үйренудi кездедi. Елге демократия, бiлiм-білік алып келу үдерiсiнiн бастауында тургандар да осы зиялы қауым әкiлдерi болды. Алаш зиялылары Отанга адал кызмет етудi максат етті. Алаш қайраткерлері казак халкын азат ел ету багытындагы максатты ойларын бес тугырга негіздедi. Бiрiншi Жерсiз Отан жок. Казактын байыргы жерiн кашан казактар өз бетінше ғылым мен жер мәселесі. техникага сүйеніп толык игермейінше, жер жеке меншікке де, коныстанушыларга да берiлмейдi. Екiнш і жердін астындагы, үстіндегі, аспанындагы барлык игілік Казак мемлекетiне кызмет етуi керек. Yшiншi толыктай экономикалык тәуелсiздiкке кол жеткiзуге ұмтылуы тиiс едi. Тертiншi - казак мемлекетiнде мемлекет құрушы ұлттын тіл, дін, дiл үстемдiгi болуы керек. Бесінші, түпкі мақсатымыз - гылым мен ұлттық салт дәстүрге негізделген занга суйене отырып, ұлттык-демократиялык мемлекет куру
Алаш идеясы ұлттык бiрiгу концепциясына алып келді. Алаш идеясы казактын окыган, саяси орталыктарда бiлiм алган. мемлекет құрылысын калыптастыру туралы бiлетiн ұлт зиялыларының басын бiрiктiрдi. Алаш идеясынын аясында мындаган казактын басы бiрiктi. Алаш зиялылары улттык эскер кұрып, қуатты мемлекетке айналу идеясын автономия курудан бұрын ойластырган еді. Өйткенi мемлекеттiн негiзгi тiрегi, корганы эскер. Өткен гасырдың басындағы Алаш Орда кайраткерлерінін ұлттык тәуелсіздікке ұмтылыста халык сарбаздарын құру ісі - бүгiнгi казак әскерiнiн калыптасуының алгышарты.
Алаш козгалысынын негізгі идеясы демократиялы когам калыптастырып, тәуелсіздік пен дамудын алғышарты ретінде казактын ұлттық мемлекетін кұру болатын. Бүгiнгi Тәуелсіз Қазакстан мемлекетi сол идеянын жемiсi.
Мәтіннен мына сөздердің сәйкес мағыналарын табыңыз,
мағынасына
ажырамас
еркін –
көшіп келушілерге -
Косты
Объяснение:
Биыл Абай Құнанбайұлының туғанына 175 жыл толады. Халқымыздың ұлы перзентінің мерейтойын лайықты атап өту үшін арнайы құрылған комиссия дайындық жұмыстарын бастап кетті. Мемлекет көлемінде және халықаралық деңгейде ауқымды іс-шаралар ұйымдастыру жоспарланып отыр. Бірақ мұның бәрі той тойлау үшін емес, ой-өрісімізді кеңейтіп, рухани тұрғыдан дамуымыз үшін өткізілмек. Абай Құнанбайұлы ғұлама, ойшыл, ақын, ағартушы, ұлттың жаңа әдебиетінің негізін қалаушы, аудармашы, композитор ретінде ел тарихында өшпес із қалдырғаны сөзсіз. Оның өлеңдері мен қара сөздерінде ұлт болмысы, бітімі, тұрмысы, тіршілігі, дүниетанымы, мінезі, жаны, діні, ділі, тілі, рухы көрініс тауып, кейін Абай әлемі деген бірегей құбылыс ретінде бағаланды. Өткен жылы Абайдың шығармаларынан үзінді оқу эстафетасы өтті. Ләйлім атты оқушы қыз ұсынған бұл елдік шараға мен де қатысып, қолдау көрсеттім. Мектеп оқушыларынан ел азаматтарына, тіпті әлемдік деңгейдегі танымал тұлғаларға дейін зор қызығушылық танытып, лезде іліп әкеткен бұл бастама бірнеше айға ұласты.
Источник: https://e-history.kz/kz/news/show/94/
© e-history.kz
Дулаттың арнау өлеңдері ішінде «Ақтанға» деген өлеңінің сипаты өзгешелеу. Жетім бала Ақтанның өмірі ақынның аяушылық сезімін қозғап, жүрегін тебірентеді. Ал Дулатты баланың болашағы көбірек толғандырады. Ол осы Ақтан баланың бойынан ел тiлегiн арқалап, халык басына өз еркі өзіндегі өткен дәуренін қайта оралтар ерді, батырды көргісі келеді. Ақын Актан бала ер жетіп, «бадана көз тоғыз тор сауыт» киіп, қашан ғана жауды куар екен деп армандайды. Ақынның ойынша, жігіттің даңқын шығарып, оны дегеніне жеткізетін бір-ақ жол бар. Ол - ел мақсаты үшін жан аямай күресу жолы.Ақын Ақтанның ел үміт күткен сондай жас болуынан үміттенеді.Талмай талпынса, кайраттанып алға ұмтылса, жетім Актанның да кейін қатарға қосылатыны, жетiлетiнi күмәнсіз дейді ол. тут много слов 90 точно выйдет