1-тапсырма
Мәтінді оқыңыз. Мәтінде баяндалған ойды аныктаңыз, негізгі ойды табыңыз.
упе - төрт түлік малдың ең касиеттісі. Казак халкы түйені дала кемее дете.
Ол шөлге шыдамды, кешкенде - келік, жесе - ет, жуні - киім. Түйенің күнінен бас
киім, шапан не тек жамылғы көрпелер жасаған, аяққа басуға болмайды деп
төсеніштер жасамаған. Түйенің шудасын, сүтін емге пайдаланған. Сүті коо, күнарлы.
Сутінен шұбат, кұрт, балқаймақ, т. б. жасаған.
Сиыр үйдің берекесі, айран-сүттің көзі, отбасының асыраушысы ретінде қадірлі
мал болған. Ертеде сиыры жок үй кедей үй деп есептелген. Ертеде сиырдың терісінен
ыдыстар, ҚЫМЫЗ ашытатын сабалар, сусын құятын торсықтар жасаған. Сиырдың
тезегін отын ретінде пайдаланған. Ал мүйізінен тарақ жасаған.
Қой - төрт түліктің ішіндегі қазақтың сүйіктісі. «Мал өсірсең қой өсір, пайдасы
оның көл кесір» деген қазақ атамыз. Өзі өсімтал, сүті майлы әрі жүғымды, конак асы.
Қой мен ешкінің иленген терісін түрлі сырт киім мен аяқ киім тігуге пайдаланған.
Қойдың жүнінен киіз басып, жіп иіріп, баулар жасалады, кілемдер, текеметтер
тоқылады. Қазақ халқы қой мен ешкіні «уақ мал» деп атайды.
Жылқы - қазақтың қасиетті малдарының бірі. Ат - ер қанаты. Жылқы жүйрік,
әрі өте төзімді мал, оны көлік ретінде пайдаланады. Қымызы ем, еті мен сорпасы
қысты күні тоңдырмайды. Жылқының жалынан, құйрығынан арқан жіп есіледі,
етінен қазы-қарта, жал-жая жасайды.Мəтіндегі нігізгі ойды өз сөзіңбен əңгімелеп жазаңыз​

Мен бәліш пісіре алмаймын, оның есесіне түрлі тағамдарды жасай аламын .

— Мен шаршадым, оның есесіне көптеген жұмыстарды аяқтадым

. — Мен жақсы билей алмаймын, оның есесіне әнді жақсы айтамын

. . — Мен көп үндемейтін адаммын, оның есесіне жұмыстарды тез атқарамын

. — Мен көп ұйықтаймын, бірақ оның есесіне барлығына үлгеремін

. — Мен жұрттың бәріне құрметті бола алмаймын, оның есесіне өзімнің ортама құрметтімін.

Мен Үндістанда болмадым оның есесіне Түркияда болдым

Менің жазуым әдемі емес, оның есесіне дауысым әдемі.

Объяснение:Жоспар:

1. Абайдың туған жері, мезгілі.

2. Абайдың отбасы.

3. Абай мұрасы.

Абай 10 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірі, екінші әйелі Ұлжаннан туған.

Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын ішіндегі Олжай батырдан басталады.

Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті. Абай әуелі ауылдағы Ғабитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң 3 жыл Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды.

Абай - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. Жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.

Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады.