1 жазылым
3тапсырма. «дербес пікір жазу» тәсілін қолданып, өлеңдердің мазмұ-
бойынша пікірлеріңді жаз (уақыт мөлшері: 7-8 минут).
ны
өзіндік пікір (идея) – бір сөйлем.
әлел – екі сөйлеммен келтіру керек.
2. дәле.
- да пікірін дәлелдейтін мысал – екі сөйлем.
өз пікіріне қарсы пікір – бір сөйлем.
арсы дәлелді жоққа шығаратын мысал — екі сөйлемнен тұру
ек.
ы — екі сөйлемнен тұрады.
6. қорытынды — екі сөйлемнен
жаз ы л ым
тапсырма. өлеңдердегі фразеологизмдерді және эмоционалды сөздер-
і тауып, эмоционалды мәнін «қос жазба» күнделігіне толтыр.
эмоционалды мәні
фразеологизмдер​

Қазтуған жырау ноғайдың Едисанордасының билеушісі Сүйініш мырзаның ұлы. Сүйініш мырзаның Қазтуғаннан басқа Азамат және Әдіжі атты тағы екі ұлы болған. Оның арғы ата-бабалары Ноғай Ордасының билеушілері еді. Әкесі Сүйініш Абдоллаұлы Еділ бойында өмір сүрген, кейін Қобан жаққа өтіп кеткен. XVII ғасырдың екінші жартысында жазылған орыс деректерінде Сүйініш мырзаның аты жиі айтылады. Ресей мемлекеттік архивінің көне актілер жөніндегі бөлімінің «Ноғай істері» қорында Сүйініш мырзаның және ноғай ұлысының 1660 жылдарға дейінгі деректері сақталған. Қазтуғанның шежіресі былайша таратылады: Едіге би - Нұраддин - Уаққас - Мұса - Ысмайыл би - Дінбай би - Тінікей - Абдолла - Сүйініш - Қазтуған. Қазтуғанның есімі алғаш рет тарих беттерінде 1673 жылы аталады. Орыс деректерінде оның есімі Тоған деп көрсетілген. Осы жылы қалмақ билеушісі Аюке хан өзінің бірнеше тайшысымен бірге Астрахан басшыларының алдына барып, орыс-қалмақ келісіміне қол қойып, аманат сарайындағы ноғайдың жас мырзасын босатуды сұраған. Қалмақ тайшылары мұндай қадамға едисан ноғайларының мырзасы Сүйініштің сұрауы бойынша барған болатын. Олар Сүйініштің патша алдындағы абыройлы істерін еске салды. Алайда, бұл сұрақтың жауабын Астрахан билігі емес, Мәскеудегі патшаның өзі беру керек еді. Осы кезде іске қабардин кінәзі К.М. Черкасский араласып, соңғы шешімді ұлық патшаның өзі хабарлайтынын айтып, қалмақ делегациясын жылы шыраймен шығарып салады. Қазтуған 1696 жылы ұзақ жылдар бойы Қалмақ хандығына тәуелді болған Едисан ұлысын бастап, Еділ бойынан Қырым хандығына тиесілі Қобанға көшіп кетеді. Қазтуғанның есімі соңғы рет 1698 жылғы деректе аталады. Онда Едисан ордасының мырзалары Тоған мен Гидемирдің Қобанның сол жағалауында орын алған жұтқа байланысты Мәскеуге Бейшім аға бастаған елшілікті жібергені жазылған.

2-тапсырма Мәтінді түсініп оқы. (5)

«Жылан мен кірпі»

Таңертең бір нәрсе ысқырғандай дыбыс Ғабиттың құлағына естілді. Ғабит оянды

Басын төсектен көтерді. Ол Есеннің кереуетінің жанында ұстасып жатқан жылан ме

кірпіні көрді. Жылан басын көтерді. Аузын ашып, тілін шығарып ысылдап тұр. Ғаби

көргенде , қорқып , Есенді оятты. Есен де басын көтерді.

Жылан айыр тілімен кірпіні шақпақ болды. Бірақ шаға алмады . Кірпінің тікенекте

үрпиіп тұр. Кірпі жыланның құйрығынан тістеп, кеміріп жеп қойды.

А) Кестеге төбедегі мәтіннен сөз тіркестерін тауып жазу. Сауатты етіп жазу.

Сын есім + зат есім

Зат есім + зат есім

Зат есім + етістік