10-тапсырма. М. Мақатаевтың екі өлеңі қалай туғанын айтып бер. Тірек сөздерді пайдалан. Реттік сан есімдерді қолдан. Тірек сөздер: ақын, композитор, жолығады, әннің тууы, жазады. Үлгі: М. Мақатаевтың бірінші өлеңі «Саржайлау» өлеңінің туу ... .
Жол белгілерінің тарихына келер болсақ, ертеректе аталарымыз атқа мініп немесе ат жеккен күймемен баяу жүретін болған. Уақыт өте келе жолдың қажеттігі туындаған. Жол пайда болғаннан кейін ар жеккен арбалармен қатар түрлі көлік түрлері де пайда бола бастады. Көлік түрлері көбейген сайын жолдағы тәртіпсіздік те көбейе түсіпті, сондықтан 1742 жылы ат жеккен күймелердің айдаушыларын жауапқа тартатын заң енгізіліпті. Тарихтан 1812 жылы Ресейде тұңғыш рет оң жақ қапталмен жүру тәртібі енгізіліпті және жылдам жүрушілерге шектеу қойылып, экипаждардың жүріс-тұрысын реттеуге алғашқы қадамдар жасалғанын білуге болады.
Елімізде жолда жүру ережелері алғаш рет 1931 жылы Алматы қаласында пайда болыпты және ол тек қала аумағындағы көшелер мен жұмысшы поселкілеріне қатысты болған екен. Сол дылы Алматы қаласы бойынша тек 109 көлік қана болыпты. Дегенмен көліктің санының аздығына қарамастан сол кездің өзінде жол - көлік оқиғалары орын алыпты. Ал еліміз тәуелсіздік алғаннан бері жолда жүру ережелері Жолда жүру халықаралық Конвенциясының талабына сай өзгертілген болатын.
Жолда жүру белгілерін "халықаралық тіл" деп атап жатады. Себебі жолда жүру белгілерін тану үшін шет тілін білу қажет емес, сіз қай тілде сөйлесеңіз де, жол белгілері ортақ, бірдей әрі түсінікті болады. Жол белгілері "халықаралық тіл" болғандықтан олардың көмегімен қандай бағытта жүру керектігін білуге болады.
Көлік қажеттілік пе, әлде байлық белгісі ме?
Менің ойымша, бүгінгі күні көлік байлық белгісі емес, қажеттілікке айналып отыр. Себебі "Уақыт - ақша" деген қағида қалыптасқан қоғамда адамдар уақытты аса жоғары бағалап, барлық жұмыстарды уақытында, дер кезде бітіруге, баратын жерлеріне жылдам баруға тырысады. Ал бұл көліктің көмегінсіз мүмкін емес. Көлік болған жағдайда кез келген жерге жылдам әрі уақытында баруға, кез келген нәрселерді сатып алуға, көшіруге, әкелуге, тасымалдауға ыңғайлы. Тіпті бүгінгі күні қыздар мен әйелдер қауымы темір тұлпар тізгінін өз қолдарына алып, ер адамдармен бірдей көлік мінеді. Мұның өзі көліктің қажеттілікке айналып отырғанының бір белгісі деп білемін.
Из снега соберём комок. Поставим сверху мы горшок. Заменит нос ему морковка. Метлу в руках он держит ловко. Наденем шарфик мы ему И не замёрзнет он в пургу. К теплу он вовсе не привык. Ведь это чудо –( снеговик)
Красный нос, в руках метелка. Проживает рядом с елкой. К холодам давно привык Наш веселый(Снеговик !)
Его слепили дети ловко, из снега сделали клубки. Вместо носика марковка, вместо глазок угольки. На голову ведро одели и соломенный парик. А теперь скажи скорее кто же это? (Снеговик)
Во дворе стоит с метлой, Дружит с нашей детворой, Улыбается хитро, Вместо шляпы - есть ведро!
Жолда жүру ережелері.
Жол белгілерінің тарихына келер болсақ, ертеректе аталарымыз атқа мініп немесе ат жеккен күймемен баяу жүретін болған. Уақыт өте келе жолдың қажеттігі туындаған. Жол пайда болғаннан кейін ар жеккен арбалармен қатар түрлі көлік түрлері де пайда бола бастады. Көлік түрлері көбейген сайын жолдағы тәртіпсіздік те көбейе түсіпті, сондықтан 1742 жылы ат жеккен күймелердің айдаушыларын жауапқа тартатын заң енгізіліпті. Тарихтан 1812 жылы Ресейде тұңғыш рет оң жақ қапталмен жүру тәртібі енгізіліпті және жылдам жүрушілерге шектеу қойылып, экипаждардың жүріс-тұрысын реттеуге алғашқы қадамдар жасалғанын білуге болады.
Елімізде жолда жүру ережелері алғаш рет 1931 жылы Алматы қаласында пайда болыпты және ол тек қала аумағындағы көшелер мен жұмысшы поселкілеріне қатысты болған екен. Сол дылы Алматы қаласы бойынша тек 109 көлік қана болыпты. Дегенмен көліктің санының аздығына қарамастан сол кездің өзінде жол - көлік оқиғалары орын алыпты. Ал еліміз тәуелсіздік алғаннан бері жолда жүру ережелері Жолда жүру халықаралық Конвенциясының талабына сай өзгертілген болатын.
Жолда жүру белгілерін "халықаралық тіл" деп атап жатады. Себебі жолда жүру белгілерін тану үшін шет тілін білу қажет емес, сіз қай тілде сөйлесеңіз де, жол белгілері ортақ, бірдей әрі түсінікті болады. Жол белгілері "халықаралық тіл" болғандықтан олардың көмегімен қандай бағытта жүру керектігін білуге болады.
Көлік қажеттілік пе, әлде байлық белгісі ме?
Менің ойымша, бүгінгі күні көлік байлық белгісі емес, қажеттілікке айналып отыр. Себебі "Уақыт - ақша" деген қағида қалыптасқан қоғамда адамдар уақытты аса жоғары бағалап, барлық жұмыстарды уақытында, дер кезде бітіруге, баратын жерлеріне жылдам баруға тырысады. Ал бұл көліктің көмегінсіз мүмкін емес. Көлік болған жағдайда кез келген жерге жылдам әрі уақытында баруға, кез келген нәрселерді сатып алуға, көшіруге, әкелуге, тасымалдауға ыңғайлы. Тіпті бүгінгі күні қыздар мен әйелдер қауымы темір тұлпар тізгінін өз қолдарына алып, ер адамдармен бірдей көлік мінеді. Мұның өзі көліктің қажеттілікке айналып отырғанының бір белгісі деп білемін.
Зимних сугробов родня… (Снеговик.)
Из снега соберём комок.
Поставим сверху мы горшок.
Заменит нос ему морковка.
Метлу в руках он держит ловко.
Наденем шарфик мы ему
И не замёрзнет он в пургу.
К теплу он вовсе не привык.
Ведь это чудо –( снеговик)
Красный нос, в руках метелка.
Проживает рядом с елкой.
К холодам давно привык
Наш веселый(Снеговик !)
Его слепили дети ловко,
из снега сделали клубки.
Вместо носика марковка,
вместо глазок угольки.
На голову ведро одели
и соломенный парик.
А теперь скажи скорее
кто же это? (Снеговик)
Во дворе стоит с метлой,
Дружит с нашей детворой,
Улыбается хитро,
Вместо шляпы - есть ведро!
(Снеговик)
На казахском : Бұл жолдас - аязға үйреніп кеттім.
Қысқы сугробов родня... (Келді.)
Қар жинаймыз комок.
Қоямыз жоғарыдан біз горшок.
Әдемі мұрын оған морковка.
Метлу қолында ол ұстап еппен.
Наденем шарф біз оған
Және замерзнет ол боранда да.
Жылу ол мүлдем үйреніп кеттім.
Өйткені, бұл-ғажайып( аққала)
Қызыл мұрын, қолында метелка.
Тұрады жанында қалмақ.
- Суыққа бұрыннан үйреніп кеттім
Біздің көңілді(Аққала !)
Оның слепили балалар еппен,
қардан жасады клубки.
Орнына носика марковка,
орнына көзше угольки.
Басына шелек киіндіріп,
және соломенный парик.
Ал енді айтшы сірә
кім бұл? (Аққала)
Ауласында тұр отырып метлой,
Дос біздің детворой,
Күлді хитро,
Орнына шляпа - бар шелек!
(Аққала)