лнпасми

07.07.2021 00:36 •  Қазақ тiлi

15. баяндауышы тұрақты тіркеспен келген жалаң сөйлемді табыңыз. a) жалындаған жастар. b) абай асығыс жүріп кетті. c) дәркембай көзге ілмеді. d) жастар кешке ән салды. e) көктемгі ән. нұсқау: «мәтінді мұқият оқып, мәтінге берілген тапсырмаларға дұрыс жауап беріңіз». қарқаралы туралы i. қарқаралының тарихы қазақтың ауыз әдебиетімен тығыз байланысты. оның қарқаралы аталуын "қозы көрпеш — баян сұлу" жырымен байланыстырады. жанақ ақын жырлағандай: "қыз берген қарқарасы түсіп қалып, тау атын қарқаралы қоя сапты", - деген аңыз бар. табиғат мұражайы – қарқаралының тасбұлақ шатқалындағы әдемі көріністі жерге орналасқан. екі қабаттан тұратын ағаш үйде әр түрлі емдік шөптер фаунасы жинақталған көрме залы, түрлі сыйлықтар қойылған зал және демалыс бөлмесі бар. 80 гектарлық қоршалған алаңға: бұғы, пони, қодас, кербұғы, бизон және тағы басқа жабайы аңдардың түрлері жіберілген. ii. орманшы үйі – комиссаровканың таулы қойнауында орналасқан. бұл үй 1913 жылы салынған. мұнда ең алғаш орманшы л.садовничий деген еңбек еткен. ол тұңғыш қарқаралы топырағында сібір шыршасы мен қарағай ағаштарын өсірген. іргесі көтерілгеніне тоқсан жылға таяу уақыт болған орманшы үйінің сыртқы көркі архитектуралық тартымдылығымен көз тартады. бөренелерден қиып салынған екі қабатты ғимараттың терезесі, кәрніздер өрнектермен әшекейленген. бұл ағаш үйді сәулетті етіп салған, оны ою-өрнекпен көркемдеген и.я.сметанкин деген шебер. iii. үлкен көл – қарқаралыға жақын орналасқан және халықтың жиі барып демалатын орны. ол қарқаралыдан 2,5 шақырым, ал турбазадан 1,5 шақырым қашықтықты алып жатыр. көлдің аумағы – 2,5 шаршы шақырым, тереңдігі шамамен 4,6 метр, суы тұщы сарғыш-жасыл түстес болып келеді. өзеннің жағалауына қарай түбі қатты, кей жері құмды, ал орта тұсында – түбі лайлы-қорысты болса, шығыс жақ жағалауы қалың қамысты болып келеді. суға түсіп, дем алу үшін өзеннің солтүстік және батыс жағалауын таңдаған дұрыс. iv. үлкен шатыр – қарқаралы қаласының солтүстігіне жобамен бір шақырымдай жерде қаланы орап жататын жыңғылда үлкен жаппа-тас бар. осыны "үлкен палатка" немесе "үлкен шатыр" дейді. бұл 8-10 метрлік тереңдіктен тұратын құз жартас, ені 15-20 метр, биіктігі 8 метрге жетеді. жаппа тастың астында ірі-ірі қойтастар бар. осы үңгір – "үлкен шатырға" қарқаралының орталығынан барған дұрыс, әрі жақын, әрі қауіпсіз. қаланың сыртында бірден жартастар мен құздар және ормандар жүруге қиындық тудырады. бұл үңгірде – "үлкен шатырда" жаңбырлы күндері немесе күннің ыстығында 50-ге дейінгі экскурсанттардың паналауына болады. осы жерден қарағанда қаланың көрінісі, оның көшелеріне дейін жақсы көрінеді. ал, орманды таулар фонында айнадай жарқырап, үлкен көлдің ерекше әсер қалдырары сөзсіз. "үлкен шатырдың" ең көңіл аударарлық бір көрінісі – ондағы қалдырылған жазулар. олардың көпшілігі тіпті хх ғасырдың алғашқы жылдарында-ақ жазылған тәрізді. "үлкен шатырды" қарқаралы тауларының "үй кітабы" деп тегін айтпаған. 16. мәтіннің екінші азатжолына тән тақырып a) отансыз – ормансыз бұлбұл b) өз ісінің шебері c) қазақтың ою-өрнектері d) табиғатты аялау e) ұжданы ақтың жүзі ақ 17. тау атының «қарқаралы» аталу себебі a) жанақ ақын жырлағандықтан b) үлкен көлдің бойында орналасқандықтан c) түсі қап-қара болғандықтан d) жырмен байланысты болғандықтан e) қыз берген қарқара түсіп қалғандықтан