Для коренных обитателей лесов зима — суровое время. Земля закрылась снежным одеялом, и под ним осталась пища. В холодную пору птицам и зверушкам еды нужно еще больше, чтобы восполнить энергию, потраченную на согревание. Морозы гонят лесных жителей ближе к человеческому жилью. Подались в города синицы и снегири. В городских парках можно увидеть стаи верещащих свиристелей, склевывающих подернутые инеем ягоды рябины. Сложнее приходится диким животным. Если лисы и волки, бывает, забредают в деревни в надежде разорить плохо охраняемый курятник, то копытным в поисках пропитания приходится преодолевать многие километры пути по глубокому снегу. Стройным косулям и гигантам-лосям одинаково страшны ночные морозы после дневных оттепелей. Жесткий наст оставляет на ногах глубокие порезы. Но такие дни радуют легких на ногу волков. Ледяная корка наста выдерживает отощавших хищников. Им не составляет труда догнать проваливающихся по брюхо в снег несчастных косуль. Вольготно себя чувствуют и зайцы-беляки. Гигантскими прыжками проносятся они по заснеженному полю к ближайшему перелеску. Там их ждет горьковатая кора молодых осинок. Белая шкурка надежно маскирует беззащитных зверьков от кровожадных лис и волков.
Переоделись на зиму и хлопотливые белки, сменили рыжие шубки на серебристо-серые. Всю осень зверьки делали запасы орехов и ягод, рассовывая припасы по дуплам, и теперь им не о чем беспокоится. Самые смелые отправляются в населенные пункты полакомиться семечками, заботливо насыпанными людьми в птичьи кормушки.
Лисам остается одна добыча — мыши полевки. Бесшумно скользя по снегу, лиса чутко прислушивается к шороху травы под снежным покрывалом. Она мышкует. Вот навострились рыжие с черной искрой ушки. Прыжок! Лиса ныряет глубоко в снег. Еще мгновение, и добыча в зубах хищника.А в это время богатырским сном спит хозяин леса бурый медведь. Всё лето и осень жировавший на лугах и в малинниках мишка накопил под толстой шкурой запас питательных веществ. Теперь он может почивать в своей берлоге до наступления весны. Его примеру следует и барсук. Еще в начале ноября этот неуклюжий зверек залег в нору, где проспит до конца марта. Всё длиннее становится день, всё ярче светит солнце. Это весна наступает зиме на пятки, гонит ее на север. Холодная и голодная для лесного зверья пора заканчивается. Время совершило очередной виток, природа оживает, радуется теплым солнечным лучам. Скоро наполнит лесную чащу веселый гомон птиц, и выйдут погреться на проталинки уставшие от морозов зверушки.
НЕ СПАМИТЬ ПРОСТО ПОТОМ ОТВЕЧУ! Я НЕ ЗНАЮ ЭТО ПРАВИЛЬНО ЛИБО НЕТ СКАЖИТЕ Я ПОДПИШУСЬ И БУДУ БЛАГОДАРНА
Түрік халқы әрқашанда өзі ұмтыла алатын мақсаттарға мұқтаж. Р. Роллан Түрік халқының тарихы бірнеше халықтардың мәдениетімен, тілдерімен біте қайнасқан түрлі оқиғаларымен таң қалдырады. Ұлы Византиялық, білімді арабтық және жауынгер түркіліктер ата-бабалары біртұтас түрік халқы ретінде топтасып, екінші Вавилон құрды. Түрік атауы көне «түркі» сөзінен шыққан. Басқа да атаулары кең тараған: түріктер, түрік-жавахтар, месхетин түріктері, алхалцих түріктері, месхетиндер, Кавказ түріктері. Түріктердің этногенезі екі негізгі компоненттен тұрады: Азия мен Кавказ өңірінде жаппай пайда болуы ІІ ғасырда басталған месхтардың грузиндік тайпалары және түріктер. Месхет жотасы ауданы грузин патшалары мен түрік сұлтандарының билік ету аясын бөліп тұратын шекралық аймаққа айналды. XIII ғасырдағы монғол басқыншылығы мен 1395 жылғы Темір жорығынан туындаған жаппай қоныс аудару Грузияның оңтүстік-батыс шекаралық аудандарында, әсіресе оңтүстіктен басып кіруден әлсіз қорғалған Месхетияда түріктер санын көбейтті және кейіннен оның тұрғындарының бір бөлігінің осман түріктеріне сіңісіп кетуін жеңілдетті. 1555 жылы Самцхе-Саатабагоның Осман империясы құрамына енгеннен кейін Месхетия аумақтары түрік этносының әсер ететін аймағында қалып, Ахыска патшалығы деп аталды. Түріктермен жергілікті тұрғындардың сіңісуі діни және тілдік бағытта да жүргізілді. Мұсылмандыққа өту барлық жағынан мадақталды. Осман империясында аралас тұрғындары бар жерлерде ауызекі сөйлеу тіл болып келген түрік тілі ұлтаралық тілге айналды. Нәтижесінде жергілікті түрік диалектісінде сөйлейтін, егінші-мұсылман екенін білдіретін, түрік-түркілер жалпы этнонимі пайда болды. Грузия құрамындағы Ахалцих ауданының Ресейге қосылу уақытына қарай (1829) мұсылман-месхитиндер сол аймақтың саны жағынан ең аз тұрғындары болды, бірақ 19 ғасыр бойы және 20 ғасырдың 1-ші ширегінде олардың үлесі бірте-бірте өсті. Түрік тілі түркі тілдерінің бірі, оғыз тобына жатады. Түрік және түркі сөздері көптеген тілдерде ұқсас айтылатын болғандықтан, түрік тілін кейде «анатолы- түрік» деп атайды (Азияның ежелгі атауы – Анатолы). 1918-1923 кемалистік революцияға дейін және Түркия республика болып жарияланған соң осман тілі болып аталған. 30-шы жылдардың аяғына қарай месхетин мұсылмандарында түрік-месхетиндер жалпы этнонимі болды, ал жергілікті месхетиндер (19 ғасырдан бастап православиялықтар) оларды түріктер деп атады. Түріктердің дәстүрлі тағамдары әр түрлі және өте бай. Түрік дәмінде сиыр және қой еті көп қолданылады. Ең дәмді тағамдарының бірі- әртүрлі кебабтар, оларды даярлауда өте көп дәмдеуіштер пайдаланылады. Жеңіл тамақтардың да түрлері аса мол: көкөніс және жеміс салаттары, қой ірімшігі, қытай бұршағы болмаса жүзім жапырағымен оралған күріш, тарттырылған қызанақ пен бұрыш т.б. Көп қатпарлы, қамыр қабаттарының арасына ірімшік, дәмдеуіштер, ет, балық салған, ерекше «берек» бәліші жеңіл немесе негізгі тамақ ретінде ұсынылады. Түрік асханасында тәттілер ерекше маңызға ие. Әсіресе жұқа қатпарлы қамырдың арасына грек жаңғағы мен шекілдеуік жоңқасы салынған қырық қабатты «бахлава» («пахлава») ерекше кең таралған. Ұлттық сусыны — рақы (анис арағы), оны сумен араластырып, «арыстан сүті» деп атайды. Түріктердің киімі жаңа заманға сай келеді. Кейбір қарт адамдар шалма мен тақия киеді. Әйелдер киімінде ұлттық нақыш ең жақсы сақталған: шәлі, ұзын әрі қарапайым көйлек; әйелдер далаға (тіпті жазда да) денесін жасыратын ұзын шапандар мен тозаңқаптар киіп шығады. Әйелдердің ұлттық киімі, әсіресе, ауылдық жерде жақсы сақталған. Ол голошо – орамал және кең, ұзын көйлек. 1928–1937 жылдары Ахыска түріктері репрессияға ұшырады. Ал Ұлы Отан соғысы басталысымен-ақ барлық ер адамдар майданға (40 мыңнан астам, 26 мыңы соғыстан қайтпаған) жұмылдырылды. 1944 жылы қыста Ахыска түріктері Грузияның Ахалцих, Алиген, Адиген, Аспиндз, Ахалкалак және Богданов сияқты оңтүстік және оңтүстік батыс шекаралық аудандарынан Орта Азия мен Қазақстанға күштеп көшірілді. Барлығы 115,5 мың адам депортацияланды. Олар негізінен әйелдер, балалар және қарттар. Олардың 17 мыңы жолда қырылып кетті. Ахыска түріктері Қазақстан, Үзбекстан және Қырғызстанның әртүрлі облыстары мен жекелеген кенттеріне «ерекше жер аударылғандар» ретінде шоғырландырылды. Түрген селолық округінің түрік ұлттық-мәдени орталығы кеңесінің төрағасы Мәжіліс Әмзаев сол бір қиын кездерді былай деп есіне алады: «Соғыстан кейінгі жылдары туыстарды іздестіріп табу өте қиынға соқты. Ер адамдар өз отбасын іздеп, Кавказдан Қазақстан мен Үзбекстанға жаяу жетті. 1944 жылдан 1956 жылға дейін 12 жыл бойына жер аударылғандар комендатура тәртібінде өмір сүрді.
Птицы и звери в зимнем лесу
Летают снежинки, летают снежинки.
Покрылись снегами лесные тропинки.
От холода галки попрятались в трубы.
И зайцы напялили белые шубы.
А. Тетивкин
Для коренных обитателей лесов зима — суровое время. Земля закрылась снежным одеялом, и под ним осталась пища. В холодную пору птицам и зверушкам еды нужно еще больше, чтобы восполнить энергию, потраченную на согревание. Морозы гонят лесных жителей ближе к человеческому жилью. Подались в города синицы и снегири. В городских парках можно увидеть стаи верещащих свиристелей, склевывающих подернутые инеем ягоды рябины. Сложнее приходится диким животным. Если лисы и волки, бывает, забредают в деревни в надежде разорить плохо охраняемый курятник, то копытным в поисках пропитания приходится преодолевать многие километры пути по глубокому снегу. Стройным косулям и гигантам-лосям одинаково страшны ночные морозы после дневных оттепелей. Жесткий наст оставляет на ногах глубокие порезы. Но такие дни радуют легких на ногу волков. Ледяная корка наста выдерживает отощавших хищников. Им не составляет труда догнать проваливающихся по брюхо в снег несчастных косуль. Вольготно себя чувствуют и зайцы-беляки. Гигантскими прыжками проносятся они по заснеженному полю к ближайшему перелеску. Там их ждет горьковатая кора молодых осинок. Белая шкурка надежно маскирует беззащитных зверьков от кровожадных лис и волков.
Переоделись на зиму и хлопотливые белки, сменили рыжие шубки на серебристо-серые. Всю осень зверьки делали запасы орехов и ягод, рассовывая припасы по дуплам, и теперь им не о чем беспокоится. Самые смелые отправляются в населенные пункты полакомиться семечками, заботливо насыпанными людьми в птичьи кормушки.
Лисам остается одна добыча — мыши полевки. Бесшумно скользя по снегу, лиса чутко прислушивается к шороху травы под снежным покрывалом. Она мышкует. Вот навострились рыжие с черной искрой ушки. Прыжок! Лиса ныряет глубоко в снег. Еще мгновение, и добыча в зубах хищника.А в это время богатырским сном спит хозяин леса бурый медведь. Всё лето и осень жировавший на лугах и в малинниках мишка накопил под толстой шкурой запас питательных веществ. Теперь он может почивать в своей берлоге до наступления весны. Его примеру следует и барсук. Еще в начале ноября этот неуклюжий зверек залег в нору, где проспит до конца марта. Всё длиннее становится день, всё ярче светит солнце. Это весна наступает зиме на пятки, гонит ее на север. Холодная и голодная для лесного зверья пора заканчивается. Время совершило очередной виток, природа оживает, радуется теплым солнечным лучам. Скоро наполнит лесную чащу веселый гомон птиц, и выйдут погреться на проталинки уставшие от морозов зверушки.
НЕ СПАМИТЬ ПРОСТО ПОТОМ ОТВЕЧУ! Я НЕ ЗНАЮ ЭТО ПРАВИЛЬНО ЛИБО НЕТ СКАЖИТЕ Я ПОДПИШУСЬ И БУДУ БЛАГОДАРНА
Түрік халқы әрқашанда өзі ұмтыла алатын мақсаттарға мұқтаж. Р. Роллан Түрік халқының тарихы бірнеше халықтардың мәдениетімен, тілдерімен біте қайнасқан түрлі оқиғаларымен таң қалдырады. Ұлы Византиялық, білімді арабтық және жауынгер түркіліктер ата-бабалары біртұтас түрік халқы ретінде топтасып, екінші Вавилон құрды. Түрік атауы көне «түркі» сөзінен шыққан. Басқа да атаулары кең тараған: түріктер, түрік-жавахтар, месхетин түріктері, алхалцих түріктері, месхетиндер, Кавказ түріктері. Түріктердің этногенезі екі негізгі компоненттен тұрады: Азия мен Кавказ өңірінде жаппай пайда болуы ІІ ғасырда басталған месхтардың грузиндік тайпалары және түріктер. Месхет жотасы ауданы грузин патшалары мен түрік сұлтандарының билік ету аясын бөліп тұратын шекралық аймаққа айналды. XIII ғасырдағы монғол басқыншылығы мен 1395 жылғы Темір жорығынан туындаған жаппай қоныс аудару Грузияның оңтүстік-батыс шекаралық аудандарында, әсіресе оңтүстіктен басып кіруден әлсіз қорғалған Месхетияда түріктер санын көбейтті және кейіннен оның тұрғындарының бір бөлігінің осман түріктеріне сіңісіп кетуін жеңілдетті. 1555 жылы Самцхе-Саатабагоның Осман империясы құрамына енгеннен кейін Месхетия аумақтары түрік этносының әсер ететін аймағында қалып, Ахыска патшалығы деп аталды. Түріктермен жергілікті тұрғындардың сіңісуі діни және тілдік бағытта да жүргізілді. Мұсылмандыққа өту барлық жағынан мадақталды. Осман империясында аралас тұрғындары бар жерлерде ауызекі сөйлеу тіл болып келген түрік тілі ұлтаралық тілге айналды. Нәтижесінде жергілікті түрік диалектісінде сөйлейтін, егінші-мұсылман екенін білдіретін, түрік-түркілер жалпы этнонимі пайда болды. Грузия құрамындағы Ахалцих ауданының Ресейге қосылу уақытына қарай (1829) мұсылман-месхитиндер сол аймақтың саны жағынан ең аз тұрғындары болды, бірақ 19 ғасыр бойы және 20 ғасырдың 1-ші ширегінде олардың үлесі бірте-бірте өсті. Түрік тілі түркі тілдерінің бірі, оғыз тобына жатады. Түрік және түркі сөздері көптеген тілдерде ұқсас айтылатын болғандықтан, түрік тілін кейде «анатолы- түрік» деп атайды (Азияның ежелгі атауы – Анатолы). 1918-1923 кемалистік революцияға дейін және Түркия республика болып жарияланған соң осман тілі болып аталған. 30-шы жылдардың аяғына қарай месхетин мұсылмандарында түрік-месхетиндер жалпы этнонимі болды, ал жергілікті месхетиндер (19 ғасырдан бастап православиялықтар) оларды түріктер деп атады. Түріктердің дәстүрлі тағамдары әр түрлі және өте бай. Түрік дәмінде сиыр және қой еті көп қолданылады. Ең дәмді тағамдарының бірі- әртүрлі кебабтар, оларды даярлауда өте көп дәмдеуіштер пайдаланылады. Жеңіл тамақтардың да түрлері аса мол: көкөніс және жеміс салаттары, қой ірімшігі, қытай бұршағы болмаса жүзім жапырағымен оралған күріш, тарттырылған қызанақ пен бұрыш т.б. Көп қатпарлы, қамыр қабаттарының арасына ірімшік, дәмдеуіштер, ет, балық салған, ерекше «берек» бәліші жеңіл немесе негізгі тамақ ретінде ұсынылады. Түрік асханасында тәттілер ерекше маңызға ие. Әсіресе жұқа қатпарлы қамырдың арасына грек жаңғағы мен шекілдеуік жоңқасы салынған қырық қабатты «бахлава» («пахлава») ерекше кең таралған. Ұлттық сусыны — рақы (анис арағы), оны сумен араластырып, «арыстан сүті» деп атайды. Түріктердің киімі жаңа заманға сай келеді. Кейбір қарт адамдар шалма мен тақия киеді. Әйелдер киімінде ұлттық нақыш ең жақсы сақталған: шәлі, ұзын әрі қарапайым көйлек; әйелдер далаға (тіпті жазда да) денесін жасыратын ұзын шапандар мен тозаңқаптар киіп шығады. Әйелдердің ұлттық киімі, әсіресе, ауылдық жерде жақсы сақталған. Ол голошо – орамал және кең, ұзын көйлек. 1928–1937 жылдары Ахыска түріктері репрессияға ұшырады. Ал Ұлы Отан соғысы басталысымен-ақ барлық ер адамдар майданға (40 мыңнан астам, 26 мыңы соғыстан қайтпаған) жұмылдырылды. 1944 жылы қыста Ахыска түріктері Грузияның Ахалцих, Алиген, Адиген, Аспиндз, Ахалкалак және Богданов сияқты оңтүстік және оңтүстік батыс шекаралық аудандарынан Орта Азия мен Қазақстанға күштеп көшірілді. Барлығы 115,5 мың адам депортацияланды. Олар негізінен әйелдер, балалар және қарттар. Олардың 17 мыңы жолда қырылып кетті. Ахыска түріктері Қазақстан, Үзбекстан және Қырғызстанның әртүрлі облыстары мен жекелеген кенттеріне «ерекше жер аударылғандар» ретінде шоғырландырылды. Түрген селолық округінің түрік ұлттық-мәдени орталығы кеңесінің төрағасы Мәжіліс Әмзаев сол бір қиын кездерді былай деп есіне алады: «Соғыстан кейінгі жылдары туыстарды іздестіріп табу өте қиынға соқты. Ер адамдар өз отбасын іздеп, Кавказдан Қазақстан мен Үзбекстанға жаяу жетті. 1944 жылдан 1956 жылға дейін 12 жыл бойына жер аударылғандар комендатура тәртібінде өмір сүрді.