хельгааа1

04.11.2021 09:37 •  Қазақ тiлi

2. Махамбет Өтемісұлының өмірі мен шығармашылығына хронологиялық кесте жаз.

ҚОСЫМША МӘЛІМЕТТЕР

1) «Махамбет – ерен ерліктің үлгісі» Ішкі Бөкей ордасындағы шаруалар көтерілісі туралы

2) «Исатайдан айрылып , Жалғыздықпен болдым дос». «Қараой» әңгімесінің мазмұны

3) «Махамбет-ақберен ақын» «Қараой» әңгімесі мен Махамбет өлеңдерінің үндестігін таныту

1836-1838 жылдары Ішкі Бөкей ордасы мен кіші жүздің батыс бөлігінде ұлт-азаттық көтеріліс болды.Көтерілісті Байұлы беріш руынан шыққан Тайман ұлы Исатай мен Өтеміс ұлы Махамбет басқарды.Олардың мақсаты – Жәңгір ханның халыққа жасап отырған озбырлығына шек қою,шаруалар жағдайын жақсарту,Қарауылқожаны,Балқы Құдайбергеновты биліктен тайдыру,жер мәселесіндегі белгілі бір келісімге келу еді.Көтерілістің басы – 1836 жылы24 наурызда Қарауылқожа-ның 800 адамды бастап Манаш елдімекені маңындағы Исатай ауылын қоршауы болды. Алайда олар 200 сарбазбен өздеріне қарсы шыққан Исатайға шабуыл жасауға бата алмай кейін қайтады.1837 жылы қыркүйек –қазан айларында Исатай бастаған көтерілісшілер Қарауылқожаның,Балқының ауылдарын

шауып,қолға түскен мал,дүние-мүліктерді шаруаларға таратып береді.1837 жылы подполковник Геке басқарған патша әскері мен көтерілісшілер арасындағы ұрыс Тастөбе деген жерде өтеді.Зеңбіріктің зіркілі ме жарылған оғына шыдай алмай Исатай қолы шегінуге мәжбүр болады.1838 жылы 12 шілдеде 500 сарбазбен келе жатқан Исатай ойламаған жерде Геке мен Баймағамбет бастаған әскермен кездесіп қалады.Исатай осы шайқаста қаза табады. Көтеріліс жеңіліспен аяқталғаннан кейін Махамбет Жем,Жайық,Маңғыстау,Хиуа елдерін сағалайды.Махамбет өмірінің соғңғы жылдарын Атырау облысы Индер ауданына қарасты Қараой жерінде өткізеді.1846 жылы хан ,сұлтандарға сатылған жағымпаз қаныпезерлер қолынан қаза табады.

1) «Қараой» әңгімесіне халқымыздың қайталанбас,біртуар ақыны Махамбет өмірінің ең бір традегиялық тұсы арқау болған.Азаттық жолында ешкімге бас имеген қайсар жан,қайран ақынның өр тұлғасы сомдалған.Ағайынның алауыздығы,сүйекке сінген күндестік ұлт қасреті деңгейінде көрсетілген. Жазушы қанды қол жендеттердің қасиетті ақын шаңырағын қас-қағым сәтте ойрандап, ортасына түсіріп,бір үйлі жанды сорлатып кеткенін көзбен көріп,қолымен ұстағандай етіп,буы кеппеген күйінде дірілдетіп алдына жайып салған.

Т.Әлімқұлов 1918 жылы 27 қыркүйекте Шымкент облысы Созақ ауданында дүниеге келген.1937 жылы Ащысай кенінде жұмысшы жастардың кешкі ектебінде оқиды.Одан кейін 1949 жылы Мәскеудегі Горкий атындағы әдебиет институтында оқиды. «Сапар» , «Жазғы жаңбыр» , «Бозжорға» өлеңдері, «Күрең өзен», «Кертолғау», «Тұлпарлар тағдыры» атты әңгімелер жинақтары бар.

​