2-тапсырма. Берілген мәтіндегі бөлек, бірге, дефис арқылы жазылатын сөздерді ажыратып, үтірлерді қойып, көшіріп
жазыңыз.
/
От басы - сыйластық жарастық орнаған орта. От басының
басты қазығы алтын діңгегі - бала. Баланың тәрбиелі болып
өсуіне берекелі от басының әсері мол. Адам бойындағы ар ұят
адамгершілік мәдениеттілік сияқты қасиеттер от басында
қалыптасады. Ата, әже мен немере арасындағы туыстық
байланыс өте нәзік әрі берік. Күллі рулы елге ана болып
саналған Айпараәже, Домалақене, Зере, Айғаным секілді
әжелердің бейнесі аңыз әңгімелерде, әдеби шығармаларда
бейнеленген. Алдымен әже тәрбиесі арқылы бала жақсы
жаманды ажыратып, үлкен кішіні тани бастайды. Мінез құлық,
тілтәрбиесі қалыптасып, бала үй шаруасына бейім елгезек
тілалғыш мейірімді болып өседі.
Бірде асханада печеньені сатып алуды шештім. Есепшілердің артында олар: «Ал, соңғы орау», - деп жауап берді. Қаптамада: "Сиқырлы печенье (бір печенье - бір тілек.)" деп жазалған болды. Мен печеньені алып, тістеніп алдым. Кенеттен мен өзімнің өлшемдерімнің азайғанын байқадым, ал құмырсқалар мені өзімнің сезіміме жеткізді. Мен тұрып жатқанымда, бір құмырсқа маған: «Неге сен жалғансың? Жұмысқа жылдам!» Ал басқа құмырсқалар менімен бірге алыды, ал менің печенье дәмханада қалды. Мен жүкті алып жүруге мәжбүрледім, соның ішінде патшайымға тағам. Ол менден екі есе ауыр болды! Мен қашып, дәмханаға қайтып кеттім. Мен печеньелерді жұлып алып: «Мен бәрін аяқтауды қалаймын!» - дедім. Сондықтан мен үстелдің асханасында ояндым. Мен печеньені таппадым, бұл осы ұйқы сияқты болды.
(Я старалась, писала долго, надеюсь оценишь)
Эссе екіге бөлінеді: 1) субъективті; негізгі мақсаты – авторды жан жақты ашу, таныту. 2) объективті; негізгі мақсаты – белгілі бір ғылыми тақырып бойынша автордың көзқарасын ашу, таныту.
Қолданылуына қарай: әдеби жанрда, білімді бақылау әдісі ретінде, батыс елдерінде ЖОО-ға түсуде талап етіледі. Жазылу көлемі: 500 сөз, 1-2 беттен 20 бетке дейін.
Эссе жазу кезеңдері: Проблеманы анықтау -ойлану–жоспарлау –жазу–тексеру
ЭССЕ жазу барысында қатаң сақталынуы тиіс ТАЛАПТАР:
• Жеке көзқарастың көрінісі;
• Фактілі дәлелдер (аргументтер);
• Теоретикалық негіздеме;
• Терминдерді қолдану;
• Цитаталарды келтіру;
• Әртүрлі көзқарастарды мысалға алу;
• Логикалық заңдылықтың сақталынуы;
• Салыстыру және қорытындылау әдістерін қолдану;
• Сауаттылық (пункт., орфогр.);
• Юмор, сарказм;
• Қолд. ғылыми еңбектерге сілтеме жасау.
Эссенің жазылу құрылымы:
1. Кіріспе. Тақырыптың негізгі мәні мен негіздемесі тезис түрінде көрсетіледі;
2. Тақырыпты дамыту: Тақырыпқа сәйкес бар біліміңізбен: теория, фактілер, идея, ақпараттар, паралелдеу, аналогия, ассоцация, теңеу, сұрақтар қою, т.б. қолданып, дәлелдейсіз (аргументация).
Мыс. 1. Аргумент түсіндіру мысал (факт) байланыстырушы сөйлемдер. 2. Аргумент түсіндіру мысал (факт) байланыстырушы сөйлемдер;
3. Қорытынды. Жалпылау мен аргументтеріңіздің логикалық қорытындысы. «Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні».
Жиі кездесетін қателіктер:
1. Проблема ашылмайды;
2. Автордың жеке позициясы көрінбейді;
3. Теоретикалық негіздемесі жоқ;
4. Терминдерді орынсыз, сауатсыз қолдану;
5. Тым қарапайым өмірдің мысалдары көп;
6. Ауызекі сөздер, диалект, сленг, жаргон сөздер;
7. Келтірілген мысалдар автор позициясына қайшы;
8. Қорытындылау, түйін шығару деген жоқ;
9. Логиканың болмауы.