2-тапсырма. Берілген суретті қолданып көне түркі жазуының тарихи маңыздылығын анықтап, сұрақтарға жауап жазыңыз:
1.
Суреттен қандай әрекетті анықтадыңыз?
2.
Жазу қандай қажеттіліктен туындады деп ойлайсыз?
Көне түркі жазуы ескерткіштерінің құндылығы
3.
неде?
Н.Бакина, Н.Жанакова Оқулық,
лматы «Атамұра» 2017.]
Қорытынды ой​

Көне түркі жазуы алғашқы жазулардың бірі болған.

Объяснение:

Көне түркі жазуы

Басқа тілде оқу

Download PDF

Бақылау

Өңдеу

Көне түркі жазулары (басқаша Орхон-Енесей жазулары) — б.з. В ғ. — б.з. Хғғ аралығындағы түркі тайпаларының тасқа қашап жазған жазбалары.

Орхондағы Күлтегін ескерткіші - Орхон мұражайы, Хархорин, Моңғолия

Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде ВЫЫЫ ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.[1]

Жазу әдісі Өңдеу

Орхон-Енисей ескерткіштеріндеі Тәңір сөзінің жазылуы

«Алтын ғасыр» кезіндегі (ВЫЫЫ ғ. б.з.) әліппеге 38 таңба және сөзбөлу нышаны кіреді. Жазу бағыты дерелей, оңнан солға. Жіңішке мен жуан дыбыстылары жазуда айырылмайды, дыбыссыздардың бір бөлшегі артынан жіңішке не жуан дыбысты келгенін сыңар нышандармен белгіленген.

Сөз бөлу нышаны сөз арасына қойылады, сөйлем соңы белгіленбейді. Бас-кіші әріпке айырылмайды.[2]