3-тапсырма. Берілген сөйлемдерден жанаса байланысқан сөз тіркестерін табыңдар, әр сыңарын талдаңдар. 1. Ақыры қайтқан малда қайыр бар, шұбар тушаны жетектеп Шақалақ жаяулатып ауылға тартты ғой (Ш.М.). 2. Мұның өтірік, шынын айыру үшін құйылыстан шығып жоғары өрлеген адам біледі (Б.М.). 3. Арбақай мүйіз арқарлар, тоң, ерек мойын құлжалар, тағылығы шектен асар асау тауешкі, таутекелер, тарлан тасты тарғыл шұбарлап безеген сулар (І.Ж.). Керек болып тұр

Қазақ халқының салтында үлкенді сыйлау әдептіліктің бір үлгісі болып табылады. ата-ананы сыйлау, оларды қадірлеу, ізет көрсету ң ең қастерлі қасиеттерінің бірі. кіші үлкенді сыйласа, үлкендер де өз тарапынан оған лайық ықылас білдірген. содан барып үлкен мен кіші арасында жарасымды қарым-қатынас орнаған. ол әдетке айналып әдептілік ережелерін тудырған. үлкендер отырған жерде сөз жарыстырмай, ізет көрсете білу, көңілге қарай сөз айту, қажет кезде өзіңді ұстай білу халық дәстүрінде қалыптасқан қасиеттер. әдептілік бойында бірден қалыптаспайды. ол - біршама жылдардың, қоршаған ортаның, жақсы тәрбиенің жемісі. ата-ана өз үшін тәртіптілік пен сыпайылықтың, жарасымдылықтың, қамқорлықтың үлгісі, отбасындағы тәрбие құдіреті осында. арасындағы қарым-қатынас әдептілікке негізделсе, жан-жағына жылуын шашады, әдепсіз болса қапаландырады. -ең әуелі ілігімен, әдебімен көрікті. әдептілік-өзіңді әр түрлі жағдайда мінез-құлықтың жалпы ережелеріне, эстетикалық, этикалық талаптарға сәйкес ұстай білу. әдепті ыңғайсыздық тудыратын жағдайды болдырмауға тырысады. әдепті болу үшін өзіңді-өзің ойша болса да басқа ң орнына қоя білуің керек. әдепті өзінің басқа жек көретінін немесе өте жақсы көретінін көпшіліктің алдында білдірмейді, бұл басқаларды ыңғайсыз жағдайда қалдырмау үшін қажетті.мәдениеті жоғары болған сайын, оның айналасындағы қарым-қатынасы сыпайы бола түседі.

Табиғат - тіршілік көзі. оның әрбір әсері өмірінде үлкен роль атқарады. аяулы табиғатсыз осы ғаламда өмір сүру, тіршілік ету мүмкін емес еді. жыл мезгілдерінің өзгеруі де, табиғатты одан әрі әсерлейді. әр жыл мезгілі әр қилы. төрт жыл мезгілі бізге төрт түрлі ғажайып күйін сыйлайды. таудан сарқырап аққан өзеннің айналасында өксіген оттай жанған жануарларды көрудің өзі керемет көрініс емес пе? ! бау-бақшада өскен жеміс-жидектердің иісі мұрын жарады. жайқалып өскен түрлі гүлдер көзге өз кереметтігін сыйға тартады. аспаннан күннің көзі түскенде, жердің жүзі қуана қыбырлайды. көлдер қойнын ашса, қаңқылдап оған құстар қонар. табиғат жайлы өнегелі сөздер, мақалдар мен өлең- жырлар да аз емес. оның керемет әсемдігін жырлаған, суреттеп жазған ақындар баршылық. табиғат көркемдігін өз өлең-шумақтарында жырлаған ақындардың қатарында абай құнанбайұлы («жаз! , «күз», «қыс»), сұлтанмахмұт торайғыров («шілде»), қасым аманжолов («дауыл»), ыбырай алтынсарин («өзен») сияқты ақындарды атауға болады. шалғайын шалқар маушыған бұлт келді, көктем кір кетті. топырлап ұрған тамшыдан, топырақ иісі бұрқ етті. шілде мен тамыз пышаны шаң ғана болса, қалдырма терезелер құшағын түгелдей ашшы жаңбырға,- деп қадыр мырзағали атамыз әсем табиғатты жырлады. табиғат көркемдігін ақ қағаз бетіне түсірген ақындарымыз оның құдіретін білген. сол өлең жолдарын болашақ ұрпаққа, яғни бізге қалдырып отыр. біздің әрбір басқан қ, әрбір істеген ісіміз табиғатқа байланыты болғандықтан, оның біздің өмірімізде ерекше орын алуы сөзсіз. бірақ, ң кейбір істері табиғатқа кері әсер етуде. оның кері әсері біздің денсаулығымызға да зиян келтіреді. табиғатты қорғау- табиғатты аялау әр ң міндеті. үлкен- кіші әрдайым оны таза ұстап, құрмет тұту қажет. оның бізге қаншалықты қажет екені баршамызға мәлім.