3-тапсырма. Деңгейлік тапсырмаларды орындаңдар. 1-деңгей. Мәтіндегі ақпаратты негізге алып, мақсат үстеулерімен 4 сөйлем жазыңдар.
2-деңгей. Мәтіндегі негізгі ойды білдіретін мақал-мәтелдер тауып жазып, мағынасын түсіндіріңдер.
3-деңгей. «Қазақтың дастарқаны» тақырыбында ойтолғау жазыңдар.
Дәм таттыру мәтіні
Қазақтар асты «дәм» деп атайды. Халық арасында біреу-
ді еске алғанда «дәмдес болып едік», «үйінен дәм татып едік»
деп, ренжігенде, өкпелегенде «дәм-
тұзым атсын», «дәм-тұзыма сал-
дым» дейді. Бұл сөздердің ұлт тұр-
мысы мен өмір жолында, таным-
түсінігінде, наным-сенімінде өзін-
дік дара орны бар. Өйткені әр қазақ
өздерінің жақын-жуығы мен ілік-
жегжаттарына ғана емес, ел сыйла-
ған белгілі, құрметті азаматтарға,
қадірлі ақсақалдарға, ана-әжелерге өз үйінен арнайы дәм
татқызуды үлкен мұрат, адамдық парыз деп санаған және ол
жолдан күні бүгінге дейін тайған жоқ. Тек таныстар емес, кез
келген жолаушыға, бейтаныс кісіге де дәм татқызбай жібер-
меген. Себебі ұлт ұғымында дәмде, аста, тамақта кие, қадір-
қасиет, ырыс-береке, тірлік бар деген терең түсінік тым ерте-
ден-ақ қалыптасқан. Дәм таттырудың қоғамдық, әлеуметтік,
елдік істерде қызметі өте зор болған. Ең алдымен, әдейі шақы-
рып дастарқаннан дәм татқызу – ата салт, қазақи тәртіп әрі
жол-жоралғы, әдеп. Екіншіден, ол – сыйлаудың, аса құрмет-
теудің, жақсы көңілдің айғағы. Үшіншіден, қай жерде де, қан-
дай күнде де сыйласып, қорған, қамқор, тілектес бола жүру-
дің кілті. Дәмдес болған адамдар бір-біріне ел дәстүрі бойын-
ша қиянат жасамайды, жоғалғанын іздеседі, табысына қуана-
ды. Қуаныш, қайғысына да ортақтас болады. Бұл – ғасырлар
бойы санаға сіңген салиқалы салт, бұлжымас әдет. Демек, дәм
татқызу, дәм тату - таза адамгершілік, достық, бірлік белгісі
және куәсі. Бұл жақсы үрдіс халықпен бірге жасайды.
Менің болашақ пәтерім.
Менің болашақ пәтерім қандай болу керек? деген сұраққа жауап берер болсам, мен көп қабатты үй емес, жер үйде тұрғанды армандаймын. Себебі, ауласы кең, далаға қашан шыққың келсе, өз еркіңде, онымен қоса, жер үйде көкөніс пен жеміс – жидектер өсіріп, піскен кезде еңбегіңнің жемісін көресің. Оған қоса, мен көп бөлмелі, екі қабаттан тұратын үйде тұрғанды қалаймын. Екі қабатты болғандықтан, әрбір қабатта кем дегенде бір жуынатын бөлме мен дәретхана болғанын қалар едім, отбасымыз үлкен болғандықтан, бұл өте қолайлы болушы еді, әсіресе, таңғы уақытта барлығымыз сабақ пен жұмысқа дайындалған кезде. Әрине, үйдің іші соңғы жөндеуден өткізіліп, тұрмысқа қажетті жаңа жиһаз бен ас үйге қажетті тұрмыстық техникамен жабдықталса, нұр үстіне нұр болар еді. Қазіргі технканың дамыған заманында осынау заманауи құралдар адам өмірін жеңілдетіп қана қоймай, сонымен қатар, ең маңызды құндылық – бос уақытты көбейтеді. Сонымен менің арманымдағы үй толығымен жабдықталды делік, енді аулада балаларға арналған қауіпсіз ойын алаңы болса, менде басқа арман болмаушы еді. Сабақтан келіп, үй тапсырмасын орындап, аулада армансыз ойнаушы едім. Ал демалыс күндері отбасыма көмектесіп, бақшада жұмыс жасаушы едім.
Ал сіздің арманыңыздағы үй қандай?
Қызғалдақ[1] (лат. Tulipa) – лалагүлдертұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін пиязшықты өсімдік. Қазақстанның далалық аймақтарында жиі кездеседі, 32 түрі бар, оның 11 түрі – Қазақстанның эндемигі болып саналады. Бұлардың биіктігі 3 – 50 см. Сабағы жұмыр, тік өседі. Тамырымен жалғасқан буынында пиязшығы болады.[2] Гүл қоршауы ақ, қызыл не сары. Жемісі – қауашақ. Қызғалдақтың пиязшығын күзде гүлі түскеннен кейін жинап алып, оны құрғақ, салқын жерде сақтап, көктемде егеді. Қызғалдақ әсемдік және гүлінен хош иісті зат алу үшін өсіріледі. Қызғалдақтың өте сирек кездесетін 13 түрі (Альберт қызғалдағы, Борщов қызғалдағы, Грейг қызғалдағы, Кауфман қызғалдағы, Шренк қызғалдағы, т.б.) қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына”енгізілген.[3]