3-тапсырма. Мәтінді мұқият оқыңдар. Адам әрекетінің салдарынан табиғи ресурстар қандай өзгеріске ұшырайтыны туралы пікірлесіңдер. Мәтіннен
бірыңғай мүшелерді тауып, қай сөз табынан жасалғанын анықтаңдар.
және
Табиғи ресурстарды
жөнсіз пайдалану, өндіріс
ресурстарды себепсіз
қалдықтарының көбеюі, адам әрекетінің салдарынан табиғи ресурс-
тар аумағы, саны, көлемі азая бастады. Сапасы уытты заттар әсерінен
өзгерді, кеміді. Кейбір табиғи нысандар, әсіресе өсімдіктер мен жануар-
лар дүниесінің кейбір түрлері жойылып немесе жоғалып кету алдында
болды. Азаюы жылдан-жылға арта бастады. Мұндай табиғаттағы кері
өсерлер адамның, қоғамның өзіне де, келешек ұрпағына да зиян екені
анық сезіле бастады. Сондықтан қоршаған ортаның құрамдас бөліктері:
жерді, суды, жер қойнауын, өсімдіктерді, ормандарды, жануарлар
дүниесін қорғау қатынастары пайда болды. Табиғи қорларды қорғау,
оларға тиісті экологиялық жағдай жасау, өсiмiн молайту, сапасын
жақсарту мәселелері де қоршаған ортаны және оның табиғи қорларын
қорғаудың ең негізгі мазмұнын құрады.
(Ә.С. Стамқұлов. «Қазақстан Республикасының экология құқығы»)​

 Қарлығаш – айыр құйрықты, қанаттары ұзын, әрi үшкiр келетiн, шағын денелi қара ала құс. Қарлығаш сөзi «қара», «ала», «құс» деген сөздердiң кiрiгуiнен шыққан. Торғайлар отрядына жататын құс тұқымдасы. Басқа құстардан бiр айырмашылығы – жемiн ұшып жүрiп ұстайды. Суды да ұшып жүрiп iшедi. Бауыры ақшыл, арқасы қоңыр, жасыл жылтыр. Арктика мен Антарктидан басқа жердiң бәрiнде ме­кендейдi. Бүкiл әлемде қарлығаштың 80 түрi бар. Оның 4 туысқа жа­татын 5 түрi Қазақстанда кездеседi. Олар: жар қарлығашы, құз қар­лығашы, қос реңдi қарлығаш, сепкiлтөс қарлығаш, кент қарлы­ғашы.

Республикамыздың барлық жерiне тараған. Орман-тоғай, өзен-көлдер маңында, шөлдi және таулы өңiрлерден жиi ұшыратасың. Жыл құсы. Күз түсе, Африка мен Оңтүстiк Азияға ұшып кетедi. Жылына бiр рет, қыста түлейдi. Екiншi жылы ұрпақ бередi. Екi-екiден, кейде топ­танып, шыңға, тiк жарға, кейде тұрғын үй қабырғаларына, ағашқа жапсыра ұя жасайды. Ұяны топырақ пен сазды сiлекейiн араластырып қалайды. Iшiне майда шөп, қауырсын, мамық төсейдi. Қарлығаштың кейбiр түрлерi жарға үңгiп iн қазады. Олардың тостаған тәрiздi, бетiн ашық етiп немесе қап, дорба тәрiздi етiп, кiрiп-шығатын тесiк қалдыра жасаған ұялары да бар.

Қарлығаш – пайдалы құс. Зиянды насекомдарды, әсiресе, шыбын-шiркейдi өте көп жеп, ауыл шаруашылығына пайда келтiредi.

Қарлығаштар жылына екi рет жұмыртқалайды. Алты-жетi күннен соң жасап бiтiрген ұясына 3-тен 7-ге дейiн жұмыртқа салады. Екi-үш аптада балапан басып шығарады. Балапандары алғаш қызылшақа болады. Балапандарына жем iздеуге шығарда ұядан құлап кетпесiн деп, аяқтарын қылмен байлап кетедi.

Ата-бабаларымыз қарлығашты ежелден жақсы көрген. Қарлы­ғаштай сүйкiмдi, еңбекқор, ақылды болсын деп, қыздарына Қарлығаш деп ат қойған. Қарлығашқа көптеген аңыз-ертегi, мақал-мәтел, жұмбақтар, жыр жолдарын арнаған. Аңыз-ертегiлерде қарлығаштың адамдарға жасаған көмегi айтылады. Мысалы, «Қарлығаштың құй­рығы неге айыр?» ертегiсi, Төле бидiң қалай «Қарлығаш би» атанғаны туралы аңыз… Қарлығашқа қатысты көптеген ырым-жорамалдар да бар. Мысалы:

Қарлығаш биiктеп ұшса – күн ашық болады.

Жер бауырлап ұшса – жаңбыр жауады.

Қарлығаш жылы жақтан оралған кезде қораға қонса, қой егiз туады. Ақ мол болады. Ал үй жақтауына немесе шатырына қонса, сол үйдiң жан басы көбейедi. Түсiңде қарлығаш көрсең бақытқа кенелесiң…

Ада-гүде тез біз емтихандар тапсыру боламыз, ша қазақ,орыс, математике және биологияға. Тапсыр- емтихандарқиын. Бірақ қатал мәжбүрле- себя оларға дегендайындал-. Ша қазақ және биологияға біз билеттердіоқимыз, ша орыс диктант жазу боламыз және шаматематике шеш- бақылау жұмысты. Емтихандар - сол бірөмірлік сынақтардан. Қарамастан және қашан емтиханөтеді, сен сезесің, не ең қатал - сол себя емтиханғадайындық және настрой.Қарамастан және при табыстытапсыр- сен мынадай қанағатты аласың, не бой көрсетеді,барлық өмірлік жолдар алдым сенімен ашық!