3-тапсырма Мәтінді түсініп оқы. Берілген тапсырмаларды орында.
Тірі көз
Мен кезімді аштым. Маңайдың бәрі бұлдырап әзер көрінеді. Қайдамын? Не болды?
Кенет жүрегім лүпілдеп жиі соға жөнелді. Маған баданадай кез тесіле қарап тұр. Оның
еткір қарасы тұла бойымнан өтіп, мидағы ой тізбектерін жатқа оқып тұрғандай. Одан
құтылар емеспін. Ол өзінің тұңғиығына баурап әкетіп барады, әкетіп барады.
Мүмкін мұның бәрі түс шығар? Жок! Мен кезімді жұмдым. Әлгі көз қимылымның
бәрін бұлжытпай орындады. Қорқып кеттім. Сонғы күндері болған оқиғалардың бәрі көз
алдымнан құйындай жүйткіп өте шықты. Мен жоқпын. Мен енді сейлей алмаймын. Тек
ойлаған ойымды, көргенім ... білгенімді бұрыш тағы сопактау келген «Тіл» деп аталатын
электрондық машина жазып жатыр, жазып жатыр.
Қазір Әнес келуге тиіс.
- Әлім, – деді кеше ол, – бұл экспериментті жасама. Ғылым Орталығы басқа тәсілдерді
қарастыруда. Мүмкін 8-ші Эпсилон жұлдызындағы құбылысты шешетін екінші әдіс
табылар.
– Жоқ, мен белімді бекем будым. Есеп машинасының жасаған формуласы
эксперименттің дұрыс екенін растады ғой, – дедім теріс бұрылып,
- Растасын, бірақ ойламаған жерде ми клеткалары зақымға ұшыраса не істемексің?
Эх, Әнес, ғылым үшін жанымды да кия мын. Әңгімені қысқартальк. Ертең мен
эксперимент жүргіземін. Лабораторияға келіп «Тілдің» жазып алғанын тексерерсің.
- Жаксы.
Біз үн-түнсіз осылай тарасқанбыз...
Көрер жарыс көреді, шаһардың алаңы кен, шетелдік қала әдемі.
1. Астана - Еуразияның қақ ортасында орналасқан еліміздің бас қаласы. Бұрынғы аты - Ақмола, Елбасымыздың 1998 жылғы 6 мамырдағы Жарлығымен Астана қаласы болып өзгертілді. 1999 жылы ЮНЕСКО шешімі бойынша "әлем қаласы" атағын алды.
2. Астананы ресми көшіру 1997 жылғы 10 желтоқсанда жүзеге асты.
3. Тәуелсіз Қазақстанның сәулеттік символына айналған «Бәйтерек» монументі, «Хан-шатыр» сауда және ойын-сауық орталығы және «Думан» ойын-сауық кешені біздің отбасымыздың сүйікті демалу орындары.
Зар заман – тарихи кезең.
Көгінде қыран қалықтап, жерінде түйесі боздап, жылқысы құлындаған байтақ қазақ жері небір қан сасыған майдандарды өткерді. Ал қазақ елінің осынау қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заманға қол жеткізу үшін бейнетті, терді, талай бейкүнә өмірді артқа тастады. Ел тарихында осындай айрықша тарихи кезеңдердің бірегейі – "зар заман" кезеңі.
Зар заман ақындарының алғашқы легі Абылай заманынан басталса, арты Абайға келіп тіреледі. Сондықтан қазақтың тарихымен салыстырсақ зар заман дәуірі толық жүз жылға созылады. Ал зар заман ақындары – қазақ әдебиеттану ғылымына алғаш рет М.Әуезов енгізген термин. Сол кез ақындары шоғырының белгілі өкілдері: Дулат Бабатайұлы, Шортанбай Қанайұлы, Мұрат Мөңкеұлы, Әбубәкір Кердері, Албан Асан, т.б. "Неліктен "зар заман"? Ол кездегі жағдай қандай болды?" деген сұрақтарға біз жауапты Шортанбай Қанайұлының бір ғана "Зар заман" өлеңінен-ақ ала аламыз.
Ақын өлеңін "бисмілла" деп бастап көргені мен түйгенін жырлап әкетеді.
Дұрысын білмейтін надандардың басшы бола бастағанын, ақша деген дүниенің шыққанын, байлардың ұрлық жасап, билердің парақор болғанын, бір-бірлерін көре алмай, орыстарға жем болатынымызды, егесетін, әдесіз қыз бен жігіт шыққанын, барлығының ойлағаны мал және бұрынғы заман қайта келмейтінін айтып күйінеді. Осыдан-ақ сол кезде расында ел ішінде үлкен өзгеріс пен жаңашылдық болып жатырғанын көреміз. Ш. Қанайұлының ойын жалғастыра көптеген ақындар да сол заманды өз өлеңдеріне арқау етті.
Әлбетте, қазіргі заман бұдан әлдеқайда тыныш, бейбіт. Бірақ сол кезеңнің қалдықтары да жоқ емес. Игі жақсыларымыз, ұлт жанашырлары саны ғана емес сапасы жақсы болса, әлеуметтік жағдай одан әрі жақсарары шүбәсіз.
Объяснение: