3-тапсырма. Сұрақтарға жауап бер.
1. «Биотехнология» терминін қалай түсінесің?
2. Күнделікті өмірде биотехнологияны қай саладан көруге болады?
3. «Ұлттық биотехнология орталығы» қай жылдан бастап жұмыс істейді?
4. Орталық қандай ғылыми зерттеулер жүргізеді?
ответ:
герольд бельгер 1934 жылы 28 қазанда саратов облысы, энгельс қаласында туған. неміс, орыс, қазақ тілдерінде жазады. абай атындағы қазақ педагогика институтын бітірген (1958).
1958–1960 жж. жамбыл облысының байқ совхозындағы орта мектепте мұғалім, 1960–1963 жж. абай атындағы қазпидің аспиранты, 1963–1964 жж. «жұлдыз» журналында әдеби қызметкер болды.
1964 жылдан шығармашылық жұмыста, 1992 жылдан неміс тілінде шығатын «феникс» альманахы бас редакторының орынбасары болған. қазақстан республикасы жоғарғы кеңесінің депутаты болған (1994–1995).
«ауыл шетіндегі үй» (1973), «даладағы шағалалар» (1976), «алты асу» (1977), «тас өткел» (1988, орыс, қазақ, неміс тілдерінде), «бауырластықтың жанды бейнесі» (1981), «созвучие» (1982), «уақытпен бетпебет» (1985, неміс тілінде), «мотивы трех струн» (1986), «гете и абай» (1989), «родство» (1991), «земные избранники» (1995) атты зерттеу еңбектері шыққан.
б.майлин, х.есенжанов, ә.нұрпейісов, ә.кекілбаев, д.досжанов, т.б. қазақ жазушыларының бірқатар шығармаларын қазақшадан орыс тіліне, а.раймген, э.кончак, н.ваккер, т.б. неміс жазушыларының жекелеген туындыларын неміс тілінен орысшаға аударды. жиырмадай жинақтың құрастырушысы және жекелеген әңгіме, мақалалары енген 25тей жинақтары бар.
қазақстан жазушылар одағының б.майлин атындағы сыйлығының иегері (1988), қазақ ксрнің еңбек сіңірген мәдениет қызметкері (1987), президенттің бейбітшілік пен рухани татулық сыйлығының иегері (1992), қр президентінің жанындағы мемлекеттік саясат жөніндегі ұлттық кеңес мүшесі. «парасат» орденінің иегері (1994), қазақстандағы пен клуб сыйлығының (1996), «алтын самрұқ» сыйлығының (2007) иегері.
шығармалары: лики слова. эссе. а., «білім», 1996; помни имя свое. мақалалар жиыны. а., «ғылым», 1999; тихие беседы на шумных перекрестках. эссе. а., «арыс», 2001; этюды о переводах, и.жансугурова. а., «ғылым», 2001; след слова. әдеби портреттер. а., «жазушы», 2002; дом скитальца. роман. астана. «аударма», 2003; гармония духа. мақалалар мен эсселер. москва. «рус. книга», 2003; автобиографические эскизы. а., «жібек жолы», 2004; туюксу. роман. а., «даик пресс», 2004; эль. а., «ғылым», 2005; плетенье чепухи. публицистика. а., «ғылым», 2006; мұнартау. әңгімелер. а., «өлке», 2006; властительслово. а., «мка», 2007; разлад. роман. а., «жазушы», 2008; казахские слова. а., 2009.
Қазіргі уақытта құқықтық тәрбие беру өте қажет. Ол оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, ойлау қабілеттерін дамытады, өз пікірін айтуға, тұжырым жасауға үйретіп, патриоттық тәрбие береді. Әрбір адам өзінің құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын заңдарды білуі қажет. Сондай-ақ заң адамға міндеттер жүктейді. Адам басқалардың құқықтарын бұзбауы, олардың өміріне, денсаулығына, ар-намысына қол сұқпауы керек. Адам түрлі жағдайда өмір сүреді:отбасында, жұмыста, мектепте, көпшілік жерде. Адамның қоғам мен мемлекет алдындағы міндеті:мемлекетті қорғау, салық төлеу, мемлекеттік рәміздерді құрметтеу. Сен сияқты қаншама адам дүниеге келуде. Осы адамдардың барлығы бір заңға бағынады. Ол – конституция деп аталады. Әр елдің, мемлекеттің өз азаматтарына арналған Заңы – Конституциясы бар. Бұл Заңда біздің құқықтарымыз ғана емес, міндеттеріміз де қатар жазылған. Оның дәлелі міне, сен бүгін мектепте отырсың, сен барлық адамдар сияқты оқуға, білім алуға құқығың бар. Сонымен қатар, сенің де міндетің де бар. Ол – сен орта білім алуға міндеттісің. Мына үлкен мектеп, жарық та, кең әдемі бөлме жақсы білім алып, тәртіпті, саналы азамат болып, өсіп Отаныңа қызмет етуің үшін жасалған.
Адам құқығы Адам және азамат құқығын қарастыру алдында "адам", "жеке адам", "азамат" санаттарының арақатынасын білу маңызды. "Адам" ұғымы табиғи тұрпатта сипатталады, яғни арнайы физиологиялық қасиеттерді бойына сіңірген тіршілік әлемінің өкілі ретінде. "Жеке адам" ұғымы адамды әлеуметтік тұрғыда сипаттайды, яғни қоғамда өзінің рөлі мен орнын және оның алдындағы жауапкершілігін сезінуі (мүмкін болған жағдайлар, егерде адам әр түрлі объективті және субъективті себептерге байланысты жеке адам бойында болатын касиеттерді иемденбесе, мысалы, психикалық аурудың салдарынан сот оны әрекет қабілеттілігі жоқ деп таныса). "Азамат" ұғымы адамды заңды тұрғыда сипаттайды, яғни адамның нақты бір мемлекетпен тұрақты құқықтық байланыстылығын қарастырады. Адам құқығы — адамның муддесін қанағаттандыруга бағытталган, заңмен қоргалатын демократиялық құндылық. Адам құқығына мынадай белгілер тән:
олар қоғамда өмір жағдайының үнемі өзгеріп отыруына байланысты, адамның табиғи және әлеуметтік мәнділігі негізінде туындайды және дамиды;
объктивті түрде қалыптасады және мемлекеттің мойындауына тәуелді емес;
туғанынан беріледі;
табиғи (су, жер, ауа, т.б. сияқты) қажеттілік болып табылады, ажыратылмас сипатта болады;
тікелей әрекетті болып табылады;
ең жоғары әлеуметтік құндылық болып танылады;
құқықтың кажетті бөлігі ретінде адамның өмір сүруінің нақты бір түрпатын білдіреді;
жеке адамның өз калауынша әрекет жасауына мүмкіндік жасайтын, сейтіп нақты бір игіліктер алуын қамтамасыз ететін адамдар мен мемлекеттің арасындағы қарым-қатынастарды тұжырымдайтын кағидаттар мен нормаларды білдіреді;
оларды мойындау, сақтау және корғау — мемлекеттің міндеті.
Адамның өмір сүруі мен лайықты өмір кешу құқығын жүзеге асыру үшін оның дүниеге келуі ғана жеткілікті. Ал басқаша құқықтарын жүзеге асыру үшін адамда азамат, жеке адам қасиеттері болуы шарт. Адамның құқы мен бостандығы табиғи және ажыратылмас болып табылады, туғаннан бастап беріледі жөне жоғары құндылық болып табылады. Мемлекеттің міндеті — адам құқықтарын сақтау, қорғау және мойындау. Мемлекет өзінің азаматтарына жеке адамның қажеттілігіне сәйкес келетін құқық пен бостандықтарды (өмірінің қауіпсіздігі, адамның бостандығы мен ар ожданы, өзінің жеке ерекшелігін сақтау және дамыту) қамтамасыз етуге міндетті.