Қазақ халқының қонақ күтуі мен қонақжайлығы туралы.
Баяғы заманнан бері осы күнге дейін жеткен дәстүріміздің бірі мен бірегейі – келген қонаққа дастарқан жаю. Бұл дәстүр тек қонақжай қазақ халқына ғана тән дүние десем, артық айтпаспын, себебі үйге қандай кісі келмесін «ең болмаса нан ауыз тиіп кету керек» деген ұғым санамызда бала кезімізден қалыптасқан. Қазағым қашан да бар асылын, бар тәттісін «қонақ жесін» деп сақтаған. Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. Ақсақалдар да үнемі «Дастарқан тек қуанышты себептермен жайылсын! Дастарқан мол болсын! Осындай үлкен дастарқан басында жинала берейік!» деп бата беріп, тілектерін айтып жатады.
Дастарқан жайғанда міндетті түрде ең алдымен нан қойылады. «Ас атасы – нан» деген мақал осыдан шықса керек. Ұннан жасалынған тағамдар бағзыдан-ақ ақ дастарханымыздың сәні болып келген. Қазақ өзінің шаңырағындағы кез келген жиында дастархан үстінен нанды алыстатпайды.
Сыйлы қонақ келсе, бұрынғы кезде мал сойылып, ет асылса, қазіргі заманда мал сойылмаса да, қазанды отқа қойып, қонақтың кәдесін асып береді. Күн демей, түн демей қазан асуға келгенде қарап қалмайтын қазақ аналары мен келіндері ет тамақты нақышын келтіріп дайындайды. Бүгіндері қырық күн тойын, отыз күн ойын жасамасақ та, кез келген жиында осы ас бірінші мәзірде тұрады.
Жалпы алғанда, қазақтың дастарханы – киелі нәрсе. Бұл тек жайылған шүберек немесе оған қойған ас-ауқат қана емес, бұл – адамның пейілі, ішкі жан-дүниесі, мейірім-шапағаты. Ендеше дастарқанымыз тек қуанышқа жайылсын!
құлыным бақытты сен болғайсың.өркенің өсіп, келешекте елің мақтан тұтатын ер- азамат бол.аллам өзіңді алдыңнан жарылқасын.біз барлығымыз саған тілекшіміз.
бөбекке тілек
сеніменен атаң - әжең нәрленді,
әр қылығың ана жүзге әр берді.
сен арқылы бесік жақтан әкеңнің
құлағына шырылдаған ән келді.
әдемі ән еді, бәрі бірге тыңдады,
қуанысты, жүрек шат боп жырлады.
сенің әнің ал анаңның талай түн
тыныштығын төрт бөлгізіп ұрлады.
анаң әр кез сені жақсы көретін,
әлдиімен саған ән сап беретін.
қаз - қаз тұрды сосын оның бөбегі
бесігінде түн ұйқысын бөлетін.
барлығы да сені көрді, сені ұқты,
өйткені олар болашаққа сеніпті.
міне, сенің шаттығыңның бірі боп
күнтізбеде туған күнің келіпті.
қуанып жүр енді соған барлығы,
жақсы сөзді айтпақ саған ал бірі.
ал онсыз да саған тілеп жақсылық
барлығының өтпеуші ме еді әр күні.
сенің үнің боп естіліп көркем үн,
таусылмасын солар айтар ертегің.
болашағың жарық, нұрлы болсын да,
ертегі боп келсін тағы ертеңің.
сенің үнің күллі әлемді қаратсын,
жолыңа әр кез жақсылықты жолатсын.
келешектің соқпағынан сәулелі
сенің сәби жаныңдай ақ таң атсын.
әрбір күнің қуанышпен түрленсін,
азаматтық күнді тойлар күн келсін.
соны тілер барлық жүрек, өйткені
сен соларға шаттық болып сіңгенсің.
сенің сәби үнің болып тағылым,
жүрегінде қалып қойған бәрінің.
ертеңіңе есік қағар әр күнде
биік болсын талабың мен танымың.
Қазақ халқының қонақ күтуі мен қонақжайлығы туралы.
Баяғы заманнан бері осы күнге дейін жеткен дәстүріміздің бірі мен бірегейі – келген қонаққа дастарқан жаю. Бұл дәстүр тек қонақжай қазақ халқына ғана тән дүние десем, артық айтпаспын, себебі үйге қандай кісі келмесін «ең болмаса нан ауыз тиіп кету керек» деген ұғым санамызда бала кезімізден қалыптасқан. Қазағым қашан да бар асылын, бар тәттісін «қонақ жесін» деп сақтаған. Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. Ақсақалдар да үнемі «Дастарқан тек қуанышты себептермен жайылсын! Дастарқан мол болсын! Осындай үлкен дастарқан басында жинала берейік!» деп бата беріп, тілектерін айтып жатады.
Дастарқан жайғанда міндетті түрде ең алдымен нан қойылады. «Ас атасы – нан» деген мақал осыдан шықса керек. Ұннан жасалынған тағамдар бағзыдан-ақ ақ дастарханымыздың сәні болып келген. Қазақ өзінің шаңырағындағы кез келген жиында дастархан үстінен нанды алыстатпайды.
Сыйлы қонақ келсе, бұрынғы кезде мал сойылып, ет асылса, қазіргі заманда мал сойылмаса да, қазанды отқа қойып, қонақтың кәдесін асып береді. Күн демей, түн демей қазан асуға келгенде қарап қалмайтын қазақ аналары мен келіндері ет тамақты нақышын келтіріп дайындайды. Бүгіндері қырық күн тойын, отыз күн ойын жасамасақ та, кез келген жиында осы ас бірінші мәзірде тұрады.
Жалпы алғанда, қазақтың дастарханы – киелі нәрсе. Бұл тек жайылған шүберек немесе оған қойған ас-ауқат қана емес, бұл – адамның пейілі, ішкі жан-дүниесі, мейірім-шапағаты. Ендеше дастарқанымыз тек қуанышқа жайылсын!