3. Тауға шыққанда қандай сезімде болдың? 2-тапсырма. Сөздерді орыс тіліндегі нұсқасымен қатар оқы. Осы сөздерді
2. Тауға шыққанды ұнатасың ба
ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ
қатыстырып, сөз тіркесін құра.
алып жүрек — крепкое богатырское сердце
таулықпын — Я Горец
ержеткенмін — взрослел
қуат алып — получив Энергию
жаратылғам — родился (быть рожденным, родиться)
бүркеніп прикрываясь
жай оты - искры молний
бесік колыбель
желпиді — обмахивает
ЖАЗЫЛЫМ
3-тапсырма. Есептік сан есімдерді реттік сан есімдерге айналдыр.
Мұқағали — Қарасаздан шыққан (бір) ақын. Ақынның (бір) әні Қарасаздан
Саржайлауда туған. (Бір) және (екі) әндерінің шығуы композито нужно сейчас
Қосымшаның түрлері.
Қазақ тілінде қосымша жалғау, жұрнақ болып екіге бөлінеді. Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз: жұмыс – жұмысшы, ойын – ойыншық, оқу - шы, бала - лы, орын - дық, сыр - мақ т.б.
Ал сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейміз: жұмыс – жұмыста, ойын – ойынға, дәптер – дәптерді, көше – көшеде.
Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:
1. Септік жалғау;
2. Көптік жалғау;
3. Тәуелдiк жалғау;
4. Жіктік жалғау.
Қазақ тіліндегі жұрнақ мағынасы мен қызметіне қарай екіге бөлінеді:
1. сөз тудыратын жұрнақтар өзі жалғанған сөзінен жаңа сөз тудырады. Мысалы, “жылқы - шы”, “біл - ім”, “жасы - қ”, “таға - ла”;
2. сөз түрлендіретін жұрнақтар өзі жалғанған сөзіне үстеме мағына қосып, сөздің тұлғасын өзгертеді. Мысалы, “көк-шіл”, “көк(г) - ірек”, “сары - лау”, “сары - рақ”, “жаз - ып”, “жаз - ғалы”. Жұрнақтар сөзге белгілі бір жүйеде рет - ретімен жалғанады.
Түбірге тете сөз тудыратын жұрнақтар, одан кейін сөз түрлендіретін жұрнақтар, бұлардан соң жалғаулар орналасады. Жұрнақтар түбірге де, туынды сөзге де жалғанады (“бас - шы”, “басшы - лық”, “ұйы - м”, “ұйым – дас – тыр – у – шы”).
Достық (жұрнақ) Адамдардың достығы әдетте жыл өткен сайын беки түседі.
Досым (жалғау) Менің досымның есімі - Арнұр.