3-тоқсан Бөлім:Балалар мен үлкендер 1. Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Жұмабаев «Батыр Баян»

7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау

Білім алушы
• Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
• Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды

Жоғары деңгей дағдылары

1-тапсырма:
Көркемдегіш құралдарды сәйкестендіріңіз.
Осылай іштен күйген батыр Баян,
Баянның батырлығы алашқа аян.
Баянның інісі бар он бес жаста –
Бөрінің бөлтірігі – бала Ноян. Эпифора
Балқаш қой, бұл айдыны, сылдыр қаққан, Балқаштың бетін мәңгі меруерт жапқан. Ассонанс
Адасқан аққу құстай мен бір пақыр.
Арқаның аруы боп жүрсем-дағы,
Алыста туған, өскен жерім жатыр. Анафора
Жас Ноян қызды көріп от боп кетті,
Көздері қызыл жалын шоқ боп кетті... Риторикалық сұрау
Жорыққа қу қалмаққа жүрдім неге?
Тобына көк бөрідей кірдім неге? Синекдоха
Қалың қол ортасында Батыр Баян
Баянның батырлығы алашқа аян.
Екі көз екі қызыл шоқ боп кеткен
Аузынан көбік болып бұрқырап қан. Эпитет

Торғын ет, шапақтай бет, тісі меруерт,
Сұм сұлу анадайдан «ағатайлап». Аллитерация

Дескриптор Білім алушы
- көркемдегіш құралдарды ажыратады;
- ұяшықтарды дұрыс сәйкестендіреді.

2. Оқылатын шығарма
тақырыбы М.Әуезов «Көксерек»

Оқу мақсаты 7.2.1.1 Шығармадағы эпизодтар мен бейнелерді салғастыру

Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі Білім алушы
• Шығарма эпизодтарын талдайды
• Кейіпкерлер бейнесін салыстырады

Қолдану

2-тапсырма:
Шығарма эпизодтары мен Көксерек бейнесін салыстырып, талдаңыз.

Көксерек бастаған қасқырлардың ат-шаналы жалғыз жолаушыны қамаған сәті Түйелі адаммен қақтығыста жараланған Көксеректің әрекеті мен бейнесі

Эпизодтарды қолданып, нағыз көкжалға айналған Көксерек бейнесін талдаңыз.

Дескриптор
Білім алушы
- эпизодтарды салыстырады;
- шығарма эпизодтарын қолдана отырып талдайды;
- берілген эпизодтардағы Көксеректің әрекетін таниды;
- сипаттаулардағы бейнені салыстырады.

Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор
Білім алушы
• Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
1-тапсырма - көркемдегіш құралдарды ажыратады;
- ұяшықтарды дұрыс сәйкестендіреді.
3

3
- эпизодтарды салыстырады;
- шығарма эпизодтарын қолдана отырып талдайды;
- берілген эпизодтардағы Көксеректің әрекетін таниды;
- сипаттаулардағы бейнені салыстырады. 1

1

1

1
Барлығы: 10​

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТI — қазақ халқының ғасырлар қойнауынан ұрпақтан ұрпаққа жеткен рухани, мәдени мұрасы, сөз өнерiнiң асыл қазынасы. Қазақтың сөз өнерiнiң тегi әрiден, түркi тiлдес тайпалардың өз алдына халық болып қалыптаспай тұрған кезiнен басталады. Халық фольклоры мен поэзиясының негiзi сол тайпалар шығарған ертегi, аңыз, мақал-мәтелдерде жатыр. Батырлардың отаншылдық сезiмi, туған халқының азаттығы жолындағы күрестерiн жырға қосқан батырлық эпостар («Қобыланды батыр”, «Алпамыс”, «Ер Тарғын”, «Қамбар батыр”, т.б.), халық арасына кең тарап, сүйiктi шығармасына айналған, жастардың адал махаббаты, алмағайып тағдыры жырланған лиро-эпик. дастандар («Қозы Көрпеш-Баян сұлу”, «Қыз Жiбек”, т.б.) қазiргi Қ. ә-нiң өз алдына мол мұрасы болып саналады; қ. Ауыз әдебиетi.
Ежелгi түркiлердiң арғы ата-тегi саналатын сақтардың батырлық жырлары арасындағы мазмұн, түр, стиль бiрлiгi көркемдiк дәстүр жалғастығы тұрғысынан ғыл. негiзде дәлелдендi. Сол себептi б.з.б. дәуiрлерде шығарылған «Алып Ер Тоңға”, «Шу” батыр, «Атилла”, «Көк бөрi” және «Ергенеқон” дастандары бүгiнгi Қ. ә-нiң қайнар-бастаулары болып табылады. Сондай-ақ аталған қаһармандық дастандар өзiнен кейiнгi тарихи кезеңдердегi — Түрiк қағандығы тұсындағы (8 ғ.) әдеби жәдiгерлердiң («Күлтегiн”, «Тоныкөк”, «Бiлге қаған” жырлары) жазылуына үлгi-өнеге, негiз болды. Түрiк қағандығы тұсындағы жазба әдебиет өзiнен бұрынғы сақтар мен ғұндардың ауыз әдебиетi үлгiлерiмен генезистiк, типол., дәстүрлiк үндестiкте дамыды.
Түрiк қағандығы дәуiрiнде шығарылған ерлiк эпосының бiрi — «Қорқыт ата кiтабы”. Ал, бұдан кейiнгi Қарахан мемлекетi тұсындағы немесе ислам дәуiрi (10 — 12 ғ.) деп аталатын тарихи кезеңдегi түркi халықтарының қоғамдық-мәдени даму тарихындағы Қайта өркендеу — Ренессанс дәуiрi деуге болады. Бүкiл түркi қауымын әлемге танытқан Әбу Наср әл-Фараби, Әбу Әли ибн Сина, Әбу Райхан әл-Бируни, Махмұт Қашқари, Жүсiп Баласағұни, Ахмед Иүгiнеки, Қожа Ахмет Иасауи, Сүлеймен Бақырғани, т.б. осы Қайта өркендеу дәуiрiнде тарих сахнасына шықты. Олар өзерiнiң ғыл. және көркем туындыларында гуманистiк идеяларды, адамгершiлiк пен қайырымдылықты, т.б. iзгi қасиеттердi көтердi. Бұған әл-Фарабидiң «Риторика”, «Поэзия өнерi туралы”, ибн-Синаның «Даныш-намесi” («Бiлiм кiтабы”), әл-Бирунидiң «Хикметтерi” («Даналық сөздерi”), Махмұт Қашқаридiң «Диуани лұғат ат-түрiк” («Түркi сөздерiнiң жинағы”), Баласағұнидiң «Құтты бiлiгi”, Иасауидiң «Диуани хикметi” («Ақыл кiтабы”), Бақырғанидың «Бақырғани кiтабы”, т.б. толық дәлел бола алады.

Олимпиада ойындары ежелгі а ң өткен тарихының дамуымен байланыстырады. Осы күнге дейін ойынның пайда болу мерзімі нақты айтылмаған. Олимпиада ойындарының пайда болу себебі нақты болмаса да, олимпиада ойындарының пайда болуы жайында эллиндерде бірнеше қызықты аңыздар бар. Алғашқы ойындар Зевс құдайының құрметіне б.з.д 776 жылдан бастап төрт жылда бір рет Олимпия қаласында өткізілетін. Кейін б.з. 394 жылы Византия императоры Федосий І-нің бұйрығы бойынша тоқтатылды. Бұл ойындарда әскери дайындық, дене шынықтыру өнерін көрсету байқаулары, дәстүрге айналған ақындар мен шешендер айтысы, әр түрлі өнер көрмелері ұйымдастырылған. Олимпиада ойындары кезінде соғыстар тоқтатылып, қасиетті тыныштық орнайтын дәстүр қалыптасқан. Осы кезде бір айдан үш айға дейін бүкіл Эллада жерінде қару жұмсауға, тіпті ойынды тамашалаушыларға қару-жарақпен келуге тыйым салынған.І