3-токсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар Бөлім «Мен балаң жарық күнде сәуле куған...»
Окылатыншығарма СМұратбеков «Жусан иісі»
Оқу мақсаты
6.1.21 – әдеби шығармада көтерілген алеуметтік-коғамдық
мәселені идеясы арқылы түсіндіру
6.2.1.1-шығарма композициясындағы белгілі бір эпизодтын
алатын маңызына негіздеме жасау
1
Тапсырма
1. Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселен берілген үзінділер аркылы
түсіндіріңіз
Klc
Шығармадан үзінділер
Идеясы
«...- Ертеде бір жетім бала болыпты... - деп Аян екінші ертегісін
бастады.
Сыбырай шыккан даусында ез айтқанына калайд акалкысыз
сендіретіндей керемет бір күш бар. Ғажап ертегілер еді
Дүниедегі жақсылық атаулының бәр-бәрі ерлік те, ізгік те,
сутулық пен акытылық та, әйтеуір адамға тән не бір асыл
касиеттің барлығы да сол Аянның ертегілерінде ботушы еді Аян
батырлық туралы ертегі айтканда, біз - алым-жұтым киінген кара
борбай балалар бір сәтке жадау қалпымызды суытып, шетімізден
көк семсері жарқ-жұрқ еткізіп, атойнактатып жауға қарсы
арыстанша шабатын нағыз кас батырдай сезінуші едік өзімізді »
«Мен таяп келгенде шеттеу тұрған Ескбай сыбырлап қана
- Аян балалар үйіне кеткелі жатыр.- деді
-Қарағым, жолың болсын, - деді жыламсырап - Жақсыдан қалған
тұяқ ен, қайда жүрсең де аман бол Адам болсаң тауыт келерсің
2
2011
едія
Аян балалардың бәрімен қол алысып коштасты.
- Мен алі бәріне де хат жазып тұрамын, - деді күлімсіреп.
Біз, балалар, Аянды көп уақытқа дейін еске алып, сөз кылушы
Шынында да бұл күнде Алк кайда екен? Тірі ме екен? Ондай бала
тірі болуы тиіс Ондай бала алдына нендей храт қойса да жетеді
Ал тірі болсажусанды төбеге бір оралмауы калай?! Жусанның
иісін сағынбауы мүмкін емес кой »
2. Автордың «Тебемдеп пір болсам надандықты, Сертетіп, өз-өзіме еткем егес»,- деп ой
толғауының мәні неде деп ойлайсыз? Ойынызды 3-4 сөйлеммен жеткізіңіз.
III
K
2. батырларым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
3.ақындарым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
4.ғалымдарым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
5.Отаным - ыз -ды ыз ол тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
6.табиғат - ы тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
7.байлы - ғы тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
8.жер - і тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
батыл ата-бабаларымыз,қайратты батырларымыз,ойшыл ақындарымыз,ақылды ғалымдарымыз,Отанымызды құрметтеу,бай табиғаты,асыл байлығы,байтақ жері
надеюсь сойдет, лови)
«Қыз Жібек» – қазақ халқының әйгілі лиро-эпостық жыры. Жыр – махаббат машақаты жолында туындаған оқиғаға құрылдған. Шамамен XVIІ ғасырда қазақ даласының батыс өңірінде, яғни Кіші жүз қазақтары арасында дүниеге келген жырдың нұсқалары арасында айырмашылық аз, яғни болса, кейбір сюжеттік қосындылар мен суреттеу, баяндаулардағы қысқа немесе кеңінен толғаушылық болса керек. Аталған жырды алғаш рет Е:А. Александров 1880 жылы Мұсабай ақыннан жазып алып, ұзын-ырғасын қара сөзбен орысшаға аударған болса, татар мұғалімі Фалиолла Тухватуллин Зайсан өңірінен жазып алып, 1894 жылы Қазан қаласында кітап етіп бастырған. Біз төменде аталған нұсқамен қоса Жүсіпбекқожа Шайхисламов жинақтап, Қазанда бірнеше рет бастырған толық нұсқасын да жариялап отырмыз.Фильмнің бірінші бөлімінде Базарбай байдың Төлеген атты ұлы 14 жасқа толғанда өзіне жар іздеп, 210 сұлудың арасынан Сырлыбай ханның Жібек атты қызын ұнатқандығы айтылады. Үш ай Сырлыбай ханның елінде болған Төлеген өз еліне бармақ болып сапарға шығады. Бірақ Жібекті қызғанып, жол тосқан Бекежан қапыда Төлегенді өлтіріп, қазасын Жібекке өзі келіп естіртеді. Сол үшін Бекежан өлім жазасына кесіледі.
Фильмнің 2-бөлімінде хабарсыз кеткен Төлегенді іздеп шыққан інісі Сансызбай қалмақ ханы Қоренді өлтіріп, Жағалбайлы елін жаудан азат еткендігі айтылады.
Әлқисса, төменгі Мекке жолында жеті тылсым дариялар бар еді, осы дариялардың һәммасы Черный море дегенге құяды екен. Осы теңіз жағасында Жүз жағалбайлы деген ел бер екен. Сол елде Базарбай деген бір бай бар екен. Базарбайдың байлығын ешкім есеп етіп болмас екен, үш қатыннан тоғыз ұлы бар екен. Сол елге бір қалың дерт – оба келіп, сонда Базарбайдың тоғыз ұлының бәрі өліпті, содан кейін және алты қатын алыпты, еш перзенті болмады. Базарбай сексенге келгенде, оның кіші қатыны қырық төртке келгенде бір ұл тауыпты, басқа қатындарда еш бала жоқ, оның атын Төлеген қойды, осы Төлеген періште сипатты, хор құлықты боп туды, оның артынан тоғызыншы жылда бір ұл туды, оның атын Сансызбай қойды. Екеуіне де Базарбай қалың бермеді, тірі болса өздері бір қыз алар, патшаның қызын алса да мал жетеді деп. Сол уақытта Төлеген 12 жасқа келді, ешкімнің қызын жақтырмады, 16 жасқа келді, сонда бұл елге бір сәудегер кеп сұрады: бұл Базарбай екі ұлына неге қалыңдық бермеген деп, соның жайын әркімнен сұрап біліп, бір күні Төлегенге айтады."Қазақ халқының даналығы көрініс тапқан жыр"Жібек — Меруерт Өтекешева
Объяснение: