4. Деңгейлік тапсырмаларды орындаңдар. 1-деңгей. Мәтіндегі төл сөз бен автор сөзінің орын тәртібінің сызбасын көрсетіңдер.
Табиғаттағы өзгерістер аспан шырақтары мен жұлдыздарға тікелей
байланысты, – деді Асқар.
Самал:
— Бұл құбылыстардың жыл сайын жылдың белгілі бір мерзіміне тура келе-
тінін халқымыз біліп отырған, – деді.
Сайлау былай деді:
— Жұлдыздарға қарап, бағытты анықтауды қазақтар ертеден білген.
— Иә, дұрыс айтасың, – деді Сәуле, – олар Темірқазықты, Үркерді, Үшақар-
Таразыны, Құсжолын белгілеп, адаспай жол тапқан.
2-деңгей. Сөйлемдерді төл сөз бен автор сөзі болатындай етіп құрастырыңдар.
«Ауыл-үй қонды» — Ай мен Үркердің бір-бірімен жақын келген күні.
«Тоғандасты» – Үркердің Ай орағының немесе табағының тасасында көрін-
бей қалуы.
«Өріп шықты» - Айдың Үркерді басып өткен үшінші күні.
3-деңгей. Аңыздың жалғасын жазып, мәтінді аяқтаңдар.
Қазақтан басқа түркі халықтарында аз ұшырасатын космогониялық миф-
тердің бірі – Жетіқарақшының Үркердің қызын ұрлауы туралы аңыз. Аңыз
жұлдыздардың қозғалысын бақылау нәтижесінде кейінгі
замандарда пайда
болса керек. Қазақ халқында бұл аңыздың бірнеше нұсқасы бар. Бірінде Жеті-
қарақшы Үркердің қызын ұрлайды. Үркер қызын қайтарып алу үшін үнемі
Жетіқарақшыны қуып жүреді...
пю п
Тіл-қазына, мұра, күнделікті еңбек, тұрмыс, өмір сүру қаруы. XXI ғасыр табалдырығында тұрған осынау дүбірлі дүниеде өзіңді мойындатудың бір жолы бар. Ол тағылымды тарихыңды таныту, өрелі мәдениетіңді өрістету, озық ғылымыңды көрсету. Ұлтты ұлт ретінде ұстап тұратын төрт қазық бар. Олар тілі, діні, саны және салт-дәстүрі. Осы төрт қазықтың ең маңыздысы-тіл. Ұлы Ахмет Байтұрсынов «Сөзі жоғалған халықтың өзі жоғалады» деп көрегендікпен айтып кеткен.
Егемендік алып, елдік қасиет, дәстүр салтымызды дәріптеп жатқан қазіргі уақытта «Туған жер- тұғырың, туған тіл қыдырың» деген ұлағатты сөзді қай кездегіден де жиі айтатын болдық. Жерсіз ел болмайды, тілсіз халық болмайды. Тіл бізге ана сүтімізбен бірге сіңеді. Бұрын жас ұрпақ тәрбиесінің түп қазаығы аталар мен әжелер болатын. Жас ұрпаққа иманжүзділіктің ұрығы әженің әлдиі мен атаның өнегесі арқылы сіңеді. Ана тілі*-халықтың өткен ұрпағын, қазіргі және келешек ұрпағын мәңгілік біріктіретін ең сенімді құрал. Осы дүниедегі адамдар тілінен айырылып, сөйлеуден қалса, қандай қиын күйге түсер еді? Сондықтан тіліміз ана тілі атану үшін, күнделікті өмірде ұдайы қолданыста болуы тиіс.
Ал екінші бақытым- Тілім менің,
Тас жүректі тіліммен тілімдедім.
Кей-кейде дүниеден түңілсем де
Қасиетті тілімнен түңілмедім, -деп Мұқағали атамыз жырлағандай ана тіліміз ешқашан ұмытылмайды. Тәуелсіздік тірегі-тіл. Демек, тіл мерейі үшін күрес-киелі күрес. Таудың кәусар бұлағы қандай таза болса, қазақтың тілі мен діні де сондай таза. Мен үшін ана тілім-Абайдың сөзі, Ақан серінің әні мен Құрманғазының күйі болып есептеледі. Тіліміздің өркендеуі үшін әр азамат үлес қосуы және ат салысуы тиіс.
Қорыта айтқанда, қазақ тілі мемлекеттік тіл ретінде шын мәнінде үстем жағдай иеленіп келе жатыр, оны ұлтына қарамастан біздің еліміздің барлық азаматтары меңгеретін болады деп сенімдеміз. Тек қазақ жастары ғана емес, еліміздегі барлық ұлт өкілдері мемлекеттік тілді меңгеріп, Қазақстан Республикасын дүние жүзіне танытса екен демекпіз. Бұл үшін бізге төзімділік, белсенділік іс-қимыл қажет.
Елдің ертеңіне кепілдік болар жас буынның бойына сіңіріп, ойына руханиялықтың дәнін дер кезінде егу біздің парызымыз. Еліңді тану үшін –тіліңді білу керек емес пе ағайын!