4. Тақырыпты негізге алып, 5 аралас құрмалас сөйлем құрастырың- дар. Тыныс белгілерінің қойылу себептерін түсіндіріңдер.
Жер - ана, ел – бала.
Қара жерге халық ие.
Жер – ел ырысы.
Жер – таусылмайтын қазына.
Жері байдың елі бай.
Ағаш жапырағымен, жер топырағымен сәнді.
Өлең тұтастай оқиға желісіне құрылған және тарихи деректермен берілген, осыған қарап нақты тарихи оқиғаның берілгендігін аңғару қиын емес. Бұл 1916 жылғы сар даланы сабылтқан сұрапыл жарлық болатын. Өлең мазмұнынан халықтың толқынысты хал-жағдайын, күпті көңіл-күйін нақты көруге болады. Жамбыл Жабаевтың өзі де бұл тарихи оқиғаның саналы куәгері болғандықтан, қалтқысыз жеткізе білген.
«Отыз бір - он тоғызды алад» деген
Суық хабар халықты бұлқындырды.
Жылады сорлы халық малын айтып,
«Кеткен соң қолдан шығып келмес қайтып», -
Дейді де, еңірейді, егіледі
Қайғының күндіз-түні күйін тартып. -
Міне, қарапайым халықтың күйі осы. Халық нақақтан баз кешуде. Ал басы бір, намысы нар азамат ерлер бір тудың астына ат байлай бастады. Алайда, атпалдай азаматтарды әскерге былай бір алып кетсе, арынды ерлерді тұтқынға салып, дарға асып жатты. Бұл қайғылы да қасіретті көрініс Жамбыл жыраудың жанын жаралап, боздақ күйін базыната берді. Жыраудың ендігі күйі - халықтың басына үйірілген қара бұлтты жырмен сейілту. Боздақтарынан айырылған халықтың есеңгіреген ымырт шағы шығармада жақсы көрсетілген. Тарихи тұтастықты теңдей ұстай отырып халық мақсат-мұратын жырлай білген дала жырауының жыр шумақтары үлкен бір тарихи жырды алып келе алды. Өлең көлемі тарихи жырдың көлем пішіміне еш келмесе де сипатталған сюжет пен жеткізілген оқиға сарыны тарихи жырдың күшін танытып тұр.
Жөнелді абақтығы соры қайнап.
Барады боздақтардың көзі жайнап.
Қамалды абақтыға қырғыз, қазақ
Білмеді не боларын сырттағы ел
Қамалғандарды тірідей тартты азап.
Ғалымдардың айтуынша, адамның өмір жасының ұзақтығы сумен байланысты. Бұрын адамдар судың тазалығына онша мән бермейтін. Қазір оның сапасына міндетті түрде назар аударады.
Адамдар таза судың қаншалықты маңызды екенін білмегендіктен, оның орнына шай, кофе, шырын секілділерді тұтынады.Су адамның дене мүшелеріне әсер етіп, дене қызуын тұрақтандырады. Оның құрамындағы заттар ағзадағы қажетсіз боқаттарды сыртқа шығарып, тазартады. Мұнымен қатар, зат алмасу процессін ретке келтіріп, ағзаға пайдалы заттардың тез сіңірілуін қамтамасыз етеді.
Тәні сау адамның ағзасында 75-80%, ал семіздік ауруына шалдыққан адамның ағзасында 65% сұйықтық болады. Бұл ағзада су мөлшері жетіспесе, адамның семіздік ауруына шалдығып, ісініп кететіндігін меңзейді.