4-тапсырма. Берілген сөз тіркестерін пайдаланып, бірыңғай мүшелерді қа- тыстырып, диалог құрыңдар. Бірыңғай мүшелер мен интонациялық кіді-
ріс туралы түсінігіңді сыныптасыңа айт.
табиғат байлықтарын тиімді пайдалану
табиғатты қорғау
дүниежүзілік мәселе
тиімді пайдалану
қондырғылар орнату
ластанған ауа​

Қобыланды Батыр жыры—қазақ халқының қаһармандық жыры. Негізгі мазмұны—шет ел басқыншыларынан елді қорғау, осы жолда асқан ерлік көрсеткен ер азаматтардың батырлық істерін көрсету. Көркемдік биік қасиеттері жағынан дүниежүзі халықтарының белгілі батырлық эпостарының қатарында тұрған шығарма.«Қобыланды батыр»жырының ең көне түрі бізге жетпеген,өйткені жырды жырлаған ақын,жырау-жыршылар өзі өмір сүрген дәуір тұрғысынан толықтырып,өңдеп отырған. Сондықтан «Қобыланды батыр» жыры көп вариантты жыр болып саналады. «Қобыланды батыр» жырын жинау тек 19 ғасырда ғана қолға алынды. Жырдың бізге 29 түпнұсқасы жеткен.Осы 29 нұсқасының 26-сы Қобыланды батырдың ерлігі жайында,ал 3 нұсқасы Қобыландының балалары Бөкенбай мен Киікбай батырлар туралы жазылған.«Қобыланды батыр» жырының заңды жалғасы болып есептелетін Қарлыға қыздың достығы,махаббаты,ерлік істері жайында тағы бір жыр бар. Бұл нұсқалардың көбісі кейінгі кезде жинақталған. Осы нұсқалардың барлығы да оларды алғаш хатқа түсіріп,оны жырлаған ақын-жыраулардың аттарымен аталған.Бұл нұсқалардың көпшілігі бұрыннан белгілі,халық арасына кең тараған,ғалымдар азды-көпті зерттеген жырлар.Кейінгі кезге дейін белгісіз болған-Дәулетше нұсқасы. Жыр Марабай нұсқасына ұқсас. Бұл жырдың 1884 жылы араб әрпімен жазылған түпнұсқасы Қазан мемлекеттік университетінің кітапханасында сақтаулы.1860 жылы қазақтың белгілі ағартушысы Ыбырай Алтынсариннің Марабай жыраудан халықтың көптеген ауыз әдебиеті үлгілерімен қатар «Қобыланды батыр» жырын жазып алған.Оның ең көркем,ең қызық бір тарауын Қобыландының Тайбурылмен Қазан ханға қарсы шауып бара жатқан сәтін 1879 жылы басылып шыққан „Қырғыз хрестоматиясына“ енгізді. 1870–1890 жылдарының аралығында «Қобыланды батыр» жырының кейбір үзінділерін В.В. Радлов пен Г.Н. Потанин жариялаған. Осы жырды 1932 жылы С.Сейфуллин, 1939 жылы С.Мұқанов „Батырлар жыры“,„Батырлар“ деген жинақтарға енгізген. С.Сейфуллин,М.Әуезов,С.Мұқанов,Ә.Марғұлан,М.Ғабдуллин,О.Нұмағанбетова. т,б. ғалымдардың зерттеу еңбектерінде «Қобыланды батыр» жырының мазмұндық,көркемдік қасиеті жан–жақты қарастырылған. Жеті буынды өлшеммен жырланған эпостың тілі айырықша көркем,эпитет,теңеу,салыстыру,әсерлеу молынан кездеседі.Қазіргі кезде бұл жырдың нұсқалары Мәскеу,Алматы,Орынбор,Қазан,Ташкент,Нөкіс қалаларының мұрағаттарында ,Орталық ғылым кітапхана қоры мен Әдебиет және өнер институтының қолжазба және мәтінтану бөлімінде сақтаулы.

Ата – ана туралы мақал – мәтелдер.

Ананың көңілі балада,

Баланың көңілі далада.

* * * * *

Жалғыз баласы атқа шапса,

Атасы ауылда тұрып

Тақымын қысады.

* * * * *

Ана жақсылығын,

Ауырсаң білерсің.

Қайын жақсылығын,

Қырырсаң білерсің.

* * * * *

Баланың өзі болғандай,

Келіннің өзі келгендей.

* * * * *

Ата-ананың қадірін

Балалы болғанда білерсің.

Ағайынның қадірін

Жалалы болғанда білерсің.

* * * * *

Ақ шашты ана:

«Жастығым - балам» дейді.

Ақылды бала:

«Ай-күнім - анам» дейді.

* * * * *

Ана алдында – құрмет,

Ата алдында – қызмет.

* * * * *

Малды баққан өсірер,

Баланы тапқан өсірер.

* * * * *

Бала –

Ананың бауыр еті көз нұры.

* * * * *

Мылқаудың тіліне анасы түсінеді.

* * * * *

Бесіктегі баланың

Күлгенін көрген бір мұрат.

Алдынан түсіп ананың

Жүргенін көрген бір мұрат.

* * * * *

Өз кемеріңнен шыққан баланы

Бал сүтіңмен бағарсың.

Бал сүтіңмен бақпасаң,

Қайтіп көңілін табарсың?!

* * * * *

Мейірімі мол ананың –

Жүрегі жылы, қолы кең.

Кең пейілді атаның

Жүзі жылы, жолы кең.

* * * * *

Ақ жаулығы ананың –

Ақ көрпесі баланың.

* * * * *

Ана алақанының аясы –

Ақы шынардың саясы.

* * * * *

Ананың сүті – бал,

Баланың тілі – бал.

* * * * *

Ана сүтін ақтамағанды

Ешкім мақтамайды.

* * * * *

Әкеден – ақыл,

Анадан – мейір.