4-тапсырма. Сөйлемдерден етістіктерді тауып, оларды құрамына қарай талдаңдар. 1 -1 н -2 1. Ұзын бойлы, әскери киімді, ақ сары кісі қақпа сыртындағы дар ат жеккен тарантасқа мінгізді де, «айда!» дегендей белгі берді (Б.Тог.). 2. Іңір' түсе қалып еді, құрық үстіне құрық жаудырып, жылқыны әлдеқайда қуып бара жатқандары естілді (м.Ә.). 3. Келген қонақтарды үлкен үйге кіргізді. 4. Құлазыған жазық далада Аппақ қардан еш нәрсе көрінбейді. 5. Шөлдеп келген жауынгерлер суық қымыздан бір-бір жұтысты. 6. Жабайы торы атын бір күн Тынықтырып, Ержан бүгін тағы да аңға шығып кетіп еді (Ғ.Мүс.). 1. «Жігітектен отыз кісі хатқа тізіліпті» деген хабарды естігенде, Байдалы өз ауылына Базаралыны шақыртып алды (М.Ə.).
Берілген сөздерге дыбыстық талдау.
1) Көбею – 5 әріп,6 дыбыс (себебі," ю " дыбысы – қосарлы дыбыс "и+у",дыбысқа талдағанда да осылай жеке алып талдаймыз)
К – дауыссыз,қатаң.
ө – дауысты,жіңішке,ашық,еріндік.
б – дауыссыз,ұяң.
е – дауысты,жіңішке,ашық,езулік.
и – дауысты,жіңішке,қысаң,езулік.
у – дауысты,жуан,қысаң еріндік.
2) Молаю – 5 әріп,6 дыбыс (себебі," ю " дыбысы – қосарлы дыбыс "и+у",дыбысқа талдағанда да осылай жеке алып талдаймыз)
М – дауыссыз,үнді.
о – дауысты,жуан,ашық,еріндік.
л – дауыссыз,үнді.
а – дауысты,жуан,ашық,езулік.
и – дауысты,жіңішке,қысаң,езулік.
у – дауысты,жуан,қысаң еріндік.
3) Үлкею – 5 әріп,6 дыбыс (себебі," ю " дыбысы – қосарлы дыбыс "и+у",дыбысқа талдағанда да осылай жеке алып талдаймыз)
Ү – дауысты,жіңішке,қысаң,еріндік.
л – дауыссыз,үнді.
к – дауыссыз,қатаң.
е – дауысты,жіңішке,ашық,езулік.
и – дауысты,жіңішке,қысаң,езулік.
у – дауысты,жуан,қысаң еріндік.
4) Есею – 4 әріп,5 дыбыс (себебі," ю " дыбысы – қосарлы дыбыс "и+у",дыбысқа талдағанда да осылай жеке алып талдаймыз)
Е – дауысты,жіңішке,ашық,езулік.
с – дауыссыз,қатаң.
е –дауысты,жіңішке,ашық,езулік.
и – дауысты,жіңішке,қысаң,езулік.
у – дауысты,жуан,қысаң еріндік.
5) Сарғаю – 6 әріп,7 дыбыс (себебі," ю " дыбысы – қосарлы дыбыс "и+у",дыбысқа талдағанда да осылай жеке алып талдаймыз)
С – дауыссыз,қатаң.
а – дауысты,жуан,ашық,езулік.
р – дауыссыз,үнді.
ғ – дауыссыз,ұяң.
а – дауысты,жуан,ашық,езулік.
и – дауысты,жіңішке,қысаң,езулік.
у – дауысты,жуан,қысаң еріндік.
Құстарға қамқорлық
Қыс мезгілі ауа райының ең қатал және суық кезеңі. Қыста тіршілік атаулының бәрі көктемді күтіп, ұйқыға кететін тәрізді. Жануарларға да, құстарға да қыс ауыр соғады. Кейбір құстар көктем келгенше жылы жаққа ұшып кетсе, енді кейбіреулері жыл бойы осында қалып, күннің жылынғанын күтіп, күнделікті жем іздеумен болады.
Көбіне біз қыста торғай, шымшық, сауысқан секілді құстарды кездестіре аламыз. Оларға жем тауып жеу қиындық туғызады, себебі айналаның бәрі аппақ қарға оранған, не жәндіктер де көрінбейді – бәрі қалың қардың астында ұйқыға кеткен.
Осындай уақытта балаларды бір жағынан еңбекке баулып, екінші жағынан құстарға көмек ретінде ұя жасатуды үйретуге болады. Мысалы, еңбекке баулу сабағында балалар мұғалімнің көмегімен қолжетімді заттардан ұя жасай алады. Кейін ұя дайын болғанда, оны ағашқа орнатып,әрдайым ішіне жем шашса, бұл деген құстарға үлкен қамқорлық болып саналады.
Бұл ісіміз үшін кейін күн жылынғанда құстар сайрап ән салып, айналаның бәрін шаттыққа бөлеп, көңіл-күйімізді көтеріп, рахмет айтқандай болады.