5- сынып . тест жұмысы 1/ Қазақ тілінде неше дауысты әріп бар?
А./ 25.
В/ 15.
С/ 20.
D/ 22.
2/ Үнді дауыссыз дыбыстар қатарын көрсетіңіз.
A/ Б, в, г, д.
B/ Р, л, й, у.
C/ П, м, ж, ң.
D/ Қ, ғ, ң, г.
3/ Жалқы есімді табыңыз.
А) Өзен
B) Мемлекет
C) Ертіс
D) Адал
4/ Антоним сөздерді табыңыз:
A)Ащы, тұщы
B)Кітап, оқулық
C)береке, бірлік
D)ағайын, туыс
5/ Зат есімді табыңыз.
А)Балапан
B)Қызыл
C)Алпыс бес
D)Таңертең
6/ Сөзге дұрыс жалғанған қосымшаны табыңыз:
A)Жастік
B) Адамдық
C)Баладар
D)Қаладық
7/ Қатаң дауыссыздарды табыңыз:
A) г,з,ш,ф
B) қ,ғ,ң,һ
C) н.ң.й.с
D) к.с.т.п
8/ Үнді дауыссыздарды табыңыз:
A)Б,в.г,д
B)Й,қ,л,ш
С) н,п,р,с
D) Л,м,н,ң
9/ Қатаң дауыссыздан басталған сөзді табыңыз;
A)Дастархан
B)Мысық
C)Болыс
D)Тамаша
10/ Үнді дауыссыз дыбыстар саны қанша:
A)7
B)9
C)11
D) 14
11/ Ұяң дауыссызға аяқталған сөз:
A) Қатар
B) Балауса
C) Әдебиет
D) Қағаз
12/ Ашық буынды сөзді табыңыз:
A) Жаз
B) Тақ
C) Ақау
D) Сары
13/ Үнді дауыссызға аяқталған сөз:
A /Аймақ
B) Бидай
C) Киіз
D) Қап
14/ Жалпы есімді табыңыз.
А)Өзен
B)Көкшетау
C)Ертіс
D)Арман
15/ Үяң дауыссыздарды табыңыз:
А/ Б,в.г,ж
В/ К,л,м,д
С/ З,р,л,п
D/ Т,ф,х,ц
16/ Қазақстанда мемлекеттік тіл қандай:
А/ орыс
В/ ағылшын
С/ шетел
D/ /қазақ
17/ Көптік жалғаулы сөзді табыңыз:
А/ жүгірдім
В/ баламын
С/ балаларымызды
D/ оқушымын
18/Септік жалғауды көрсетіңіз:
А/ анамен
В/ оқушымын
С/ бардыңыз
D/ Отаным
19/ Зат есімнің сұрақтары:
А/ Қашан?
В/Қалай?
С/Кім? Не?
D/ Не істеді? Не қылды?
20/ Жіктік жалғауды табыңыз:
А/ Оқушымын
В/ қыздармен
С/ дәптерім
D/ / кету

Сөздердің тура мағынасы - сөздің таза лексикалық ұғымының сөзде бейнеленуі.

Сөз мағынасы - заттың, нәрсенің, сапаның, қатынастың, қимыл-әрекеттің, қалыптың, шындықтың басқа да құбылыстардың сөз арқылы бейнеленуі. Сөз мағынасы әдетте екі түрлі болып келеді: сөздің грамматикалық мағынасы және сөздің лексикалық мағынасы. Сөздердің тура мағынасы лексикалық мағынаға тікелей байланысты. Лексикалық мағына көп жағдайда жалпылық қасиетке ие болады. Мәселен, күлді, ашуланды, қуанды деген сөздерді "адамның психологиялық жайына қатысты жайдың етістік арқылы берілуі" деуге келеді, бірақ ол сөздердің әрқайсының өздеріне лайықты нақтылы ерекшеліктері бар: бірі екіншісіне қарама-қарсы (күлді—ашуланды), бірі үшіншісімен мағыналас (күлді-қуанды). Ол айырмашылықтар сол сөздердің тура мағынасы арқылы білініп тұр. Сондай-ақ зымырады, жүгірді, аяңдады дейтін сөздердің бәрі де қозғалысты танытқанымен, біреуінде эмоциональдық реңк (зымырады) басым, екіншісі қозғалыстың бәсеңдігін (аяңдады) көрсетеді. Мұндай нақтылық та сол сөздердің тура мағынасының арқасында мүмкін болып отыр. Сөздердің тура мағынасын тек етістік сөздермен ғана түсіндіріп қоймай, есім сөздермен түсіндірудің көптеген мысалдары бар. Үй, пәтер деген сөздердің тура мағыналары арқылы олардың айырмашылығын әркім ажырата алар еді. Сол сияқты, қара деген бір ғана негізгі сөздің тура мағынасының өзінде бірнеше ұғым тұрады. Біз есімдігін бірінші жақтың көпше түрінде де, сыпайылық мағынасында (әсіресе, ғылыми еңбектерде) жекеше түрде де қабылдауға болады.[1][2]

Ауыспалы мағына — сөздің қолданылуы барысында пайда болатын туынды мағынасы. Этимологиялық тұрғыда ол негізгі (тура) мағынадан өрбиді. Ауыспалы мағынаның жасалуына бір зат пен екінші бір заттың, бір құбылыс пен тағы басқа құбылыстың форма, сыртқы түр, түс ұқсастығы, қызмет сәйкестілігі негіз болады. Мысалы, “түзу ағаш үйге тіреу, түзу жігіт елге тіреу” (мақал) деген сөйлемде тіреу сөзі алғашқысында негізгі (тура), екіншісінде ауыспалы мағынада, қолданылған.[1] Сөздің ауыспалы мағынада қолданылу тәсілдеріне метафора, метонимия, меңзеу, қызмет бірлігі т.б. жатады. Сөздердің қызмет бірлігі бойыншаауыспалы мағынада қолданылуы олар бейнелейтін заттар мен құбылыстардың тұлғасы, түрі мен түсі, басқа да белгілері жағынан әр түрлі бола тұрып, атқаратын қызметтері бір болуына байланысты. Мысалы: жүру сөзі кезінде бір ғана мағынада қолданылып, кейін түрлі қозғалыс түрлерінің бәрінің атауына айналған.

Қоршаған ортаны қорғау

Біздің елімізде қоршаған ортаны корғау бүкіл мемлекеттік міндет болып табылады. Табиғатты корғау және табиғат ресурстарын тиімді пайдалану жөніндегі зандардың талаптарына сәйкес салаларды дамытудың жоспарларын, жаңа объектілерді жобалауды, салуды жоспарлағанда табиғат корғау шараларын жүзеге асыру барлық министрліктерге, кәсіпорындар мен ұйымдарға міндеттелген.

Табиғат экологиялык процестерде байланыстырушы буын болып табылады, сондықтан аса сақтык жасап, қандайда болсын шаруашылық шешімдерінің зардаптарын көре білу керек.

Қалалар мен елді мекендерді, өндірістік және тұрғын аудандарды жобалағанда олардың бас жоспарлары мен жобаларында табиғат ортасының барлық элементтерін корғау мен қалпына келтіру жөніндегі тиісті шаралар міндетті түрде қарастырылуға тиіс.

Табиғаттың шынайы келбетін сактауды қамтамасыз етуде құрылыс-құрастыру жұмыстары өндірісіне маңызды орын беріледі, өйткені жете ойластрылмаған жұмыс әдістері орны толмас зардаптарға ұрындырады, мәселен, ормандардың және жас көшеттердің жойылуына, ортаның өзгеруіне, жерасты және жерүсті суларының режимін, ортаның экологиялық тепе-тендігін бұзуға әкеліп соғады.

Табиғатты қорғау шараларын инженерлік-геодезиялык іздеулер кезеңінен бастап жүзеге асыра бастау кажет. Көлік жолдарының құрылысы бұрын бар болмаса болашақта жоспарлы түрде салынатын немесе салынып жатқан тұракты, уақытша жолдарды да іске жаратуды ойластыру керек. Геодезиялық дайындық кезінде орманды орынсыз аршып жол сала беруге, ағаштар шығыны болуына жол берілмеуге тиіс. Іздеу жұмыстары жүргізілгенде шөгуге бейім жерлерді шамадан тыс көп суландыруға және кешкіндердің пайда болуына бөгет жасайтын және баска да қажетті шараларды ойластыру керек. Іздеу жұмыстары аякталғанынан кейін шурфтарды және баска косымша казылған жерлерді калпына келтіру жұмыстары жүргізіледі.

Қазіргі заман табиғатты қорғаудың міндеті болған табиғат ресурстарын тиімді пайдалану сырт ортаны түрлі ластанудан сақтау, табиғи байлықтарды сақтау мемлекетімізде қоршаған ортаны қорғау комитетіне жүктелген.

Табиғат ресурстары адамзаттың жасауы үшін табиғат қойнынан алып пайдаланатын түрлі заттар. Оларға: топырақ құнарлығы, өсімдіктер түрлері, су, кен, орман, көмір, мұнай, адамзат техникаларға энергия көзі болған түрлі жанатын заттар, жабайы өсімдік және жануарлар, адамзатқа қосымша қоректік болған т.б. кіреді. Солай етіп табиғи ресурстар адамзат қауымының материалдық базасын жарататын бір бүтін дене болып есептеледі.