5-тапсырма. Берілген қарасөздегі Абайдың ұстанымына өз көзқарастарың бойынша талдау жасаңдар. Пікірлерінді тұжырымдап, төмендегі кестеге толтырып, дәптерге жазыңдар.
1.Қазақтың мукалық аспаптары-ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа ауысын келе жатқан мәдени мұра. Ертеде аспаптарды ағаштан ойын, түрлі өсімдіктерден, малдың терісі мен сүйегінен, мүйізі мен қылынан жасаған. Музыка аспаптарын халлыққа хабар бергенде, аңды үркіткенде, ән-күлер орындағанда пайданып отырды. Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін ұсынған профессор А.Жұбанов болды.2, Қазақтың дәстүрлі музыкалық аспаптары дыбыс ерекшеліктеріне қарай төрт топқа бөлінеді 1. Үрмелі аспап- духовой инструмент 2. Ұрмалы аспап-ударный инструмент 3. Ыспалы аспап- смычковый инструмент 4.Ішекті аспап-струнный инструмент. . Жетіген қазақ халқының өте ертеден келе жатқан жеті ішекті шертпелі музыкалық аспабы. Аспап ағаштан құралып жасалады. Оған он үш ішек байланып, арнайы тиектер қойылады. Аңыз бойынша “ЖЕТІГЕН” аспабы бір қарияның жеті баласынан айырылғандағы қасіретінен туған деседі. 3. Қол өнері — кілемде, Сөз өнері — өлеңде.
Ерінбеген етікші болады, Ұялмаған өлеңші болады.
Қазаншының еркі өзінде, Қайдан құлақ шығарса.
Әншейінде ауыз жаппас, Той дегенде өлең таппас.
Түйеге мінген қазақ, Төрт ауыз өлең біледі.
Елшіге өлім жоқ, Өлеңшіге өкім жоқ.
Сүйреңдеген қызыл тіл Сүйгеніңнен айырар; Иә жаубетін қайырар. 3. Кірме сөздер дегеніміз тілімізге басқа тілден енген сөздер. Бір тілден екінші тілге сөздердің ауысып тұруы барлық тілдерге тән құбылыс. Сөздік құрамына басқа тілден сөз енбеген тіл жоқ десе де болады.Өз тарихында қазақ халқы көптеген елдермен қарым – қатынас жасап, аралас – құралас болғаны мәлім. Соның нәтижесінде араб, парсы, монғол, орыс тілдерінен қазақ тіліне көптеген сөздер кірген.
4.Өздік етіс Қимылдың іс-әрекеттің орындаушысына, іс иесіне тікелей қатыстылығын білдіріп, әдетте сабақты етістіктерден -ын, -ін, -н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етістің түрі өздік етіс деп аталады. Мысалы: Таң атқанша тарандық (Махамбет)
Оқушылар ерте тұрып жуынды. Бала өзі киінді деген сөйлемдердегі тарану, жуыну, киіну қимылдары әрі белгі іс иесі (орындаушы) біз (тарандық), оқушылар (жуынды), бала (киінді) арқылы орындалып, әрі қимыл сол іс иесіне бағытталғанын білдіріп тұр.
Сөз өнері — өлеңде.
Ерінбеген етікші болады,
Ұялмаған өлеңші болады.
Қазаншының еркі өзінде,
Қайдан құлақ шығарса.
Әншейінде ауыз жаппас,
Той дегенде өлең таппас.
Түйеге мінген қазақ,
Төрт ауыз өлең біледі.
Елшіге өлім жоқ,
Өлеңшіге өкім жоқ.
Сүйреңдеген қызыл тіл
Сүйгеніңнен айырар;
Иә жаубетін қайырар. 3. Кірме сөздер дегеніміз тілімізге басқа тілден енген сөздер. Бір тілден екінші тілге сөздердің ауысып тұруы барлық тілдерге тән құбылыс. Сөздік құрамына басқа тілден сөз енбеген тіл жоқ десе де болады.Өз тарихында қазақ халқы көптеген елдермен қарым – қатынас жасап, аралас – құралас болғаны мәлім. Соның нәтижесінде араб, парсы, монғол, орыс тілдерінен қазақ тіліне көптеген сөздер кірген.
4.Өздік етіс
Қимылдың іс-әрекеттің орындаушысына, іс иесіне тікелей қатыстылығын білдіріп, әдетте сабақты етістіктерден -ын, -ін, -н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етістің түрі өздік етіс деп аталады. Мысалы: Таң атқанша тарандық (Махамбет)
Оқушылар ерте тұрып жуынды. Бала өзі киінді деген сөйлемдердегі тарану, жуыну, киіну қимылдары әрі белгі іс иесі (орындаушы) біз (тарандық), оқушылар (жуынды), бала (киінді) арқылы орындалып, әрі қимыл сол іс иесіне бағытталғанын білдіріп тұр.
2) Ударение в слове: казахст`анец
3) Деление слова на слоги (перенос слова): ка-захс-та-нец
4) Фонетическая транскрипция слова казахстанец : [казахст`ан'иц]
5) Характеристика всех звуков:
к [к] - согласный, твердый, глухой, парный
а [а] - гласный, безударный
з [з] - согласный, твердый, звонкий, парный
а [а] - гласный, безударный
х [х] - согласный, твердый, глухой, непарный
с [с] - согласный, твердый, глухой, парный
т [т] - согласный, твердый, глухой, парный
а [`а] - гласный, ударный
н [н'] - согласный, мягкий, звонкий, непарный, сонорный
11 букв, 11 звук