5-тапсырма. Мұқанның күштілігі мен аңқаулығын білдіретін сөздерді дәптерге теріп жазыңдар. Мағынасын түсіндіріңдер.
- Үлгі:
Менің ойымша...
Шығармадан үзінді
Мағынасы
...отыз пүт тоңмай Пүт – салмағы 16 ки- Баланың алып күш
құйған кеспек... лограмға тең ауыр- иесі екенін білдіре-
лық өлшемі. Кеспек- дi. Көп кісі жабы-
те 480
480 кг тоңмай лып көтере алмай
болған.
жатқанда Мұқан өзі
жалғыз көтерді.
Төле Әлібекұлы (1663 – 1756) – қазақтың қоғам қайраткері, шешен, Ұлы жүздің бас биі, Қазыбек, Айтеке бидің қолдауымен үш жүзге төбе би болып сайланған. Артында "бүтін билікке Төле би жеткен" деген сөз қалған тарихи тұлға. "Жеті жарғыны" жасаушылардың бірі. Әлібекұлы Төле бидің атасы Құдайберді би Есім хан мен Тұрсын хан егесі кезінде Есім ханды қолдаған (Қазыбек бек Тауасарұлының "Түп-тұқияннан өзіме дейін" кітабынан). Яғни Есім хан тұсындағы, халық аузында "Есім ханның ескі жолы" атанып кеткен қазақ халқының заңдар жинағын құрастыруға қатысқан билердің бірі деп айтуға толық негіз бар. Өз заманында Қазақ хандығының тұтастығы үшін күрескен қайраткер! Төле би өз халқының шешендік-поэтикалық өнерінің дәстүрлерін жастайынан бойына сіңіріп өскен, зерделі, сауатты адам болған. 15-20 жасынан билердің бас қосқан жиналысына қатысып, өзінің әділдігі мен шешендік өнері арқасында таныла бастайды.
Язык мой – враг мой.
Ештен кеш жақсы.
Лучше поздно, чем никогда.
Ақша тиыннан құралады.
Копейка рубль бережет.
Үндемеген үйдей пәледен құтылады.
Молчание от самой большой беды избавляет.
Берместін асы піспес,
Қазаны оттан түспес.
У скопого обед не сврится, пока гость не уйдет.
Жарқырағанның бәрі алтын емес.
Не все золото, что блестит.
Әзілің жарасса, атаңмен ойна.
Если шутка уместна, и с отцом шути.
Нар жолында жүк қалмас.
На пути верблюда груз не залежит.
Ақылды көргенін айтады,
Ақмақ ішкенін айтады.
Глупец придет, чтобы повторять,
Что и когда он ел.
Мудрец придет, чтобы рассказать,
Что повидать успел.
Адатықтан ұдкен ат жоқ,
Наннан ұлкен ас жоқ.
Самая свята пища – хлеб,
Самое святое имя – человек.
Айна айна емес, халық айна.
Зеркало правды – народ.
Білімі жоқ ұл – жұпары жоқ гүл.
Человек без знаний, что цветы без запаха.
Сыйларға асың болмаса,
Сыйпарға тідің болсын.
Если нечем гостя угостить, найди душевное слово для него.
Талапты бала – талпынған кұустай.
Толковый сын, что птица, готовая к взлету.
Жақсыны арман оздырар,
Жаманд кұлқын тоздырар.
Умного мечта ведет вперед,
Дурная подлость тянет назад.
Әр елдін салты басқа,
Иттері қарақасқа.
У каждого народа свои традиции
И собаки разные.
Көз жасы көл болды.
Из плевков образуется море.
Думаю хватит